Zagadnienia leksykalne, fleksja

Fleksja-odmiana wyrazów Deklinacja-dział fleksji zajmujący się odmianą wyrazów przez przypadki Koniugacja-dział fleksji obejmujący odmianę czasowników

Fleksja Trudności w określeniu rodzaju Trudności w określeniu czy dany wyraz się odmienia Sama odmiana (problem oboczności, zmiana tematu, różne końcówki)

Fleksja Wyrazy zakończone na samogłoskę „o”: rodeo- nieodmienne kakao, video-odmienne w mowie potocznej radio, studio- odmienne! Odmiana wyrazów: muzeum, liceum-odmiana mieszana; w l.poj nieodmienne, ale w l.mn. już tak!

Fleksja Dopełniacz l.poj. rodz. męskiego: Dwie końcówki: „-a”, „-u” „-a”- rzeczowniki żywotne np. psa, kota (wyjątek wołu, bawołu), „-a”- rzeczowniki nieżywotne: nazwy narzędzi naczyń, miar, wag liczb i miesięcy, owoców, grzybów, tańców, gier,

Fleksja „-u”- typowa dla rzeczowników abstrakcyjnych, zbiorowych i materialnych np. humoru, tłumu, zbioru, itp. Niekiedy końcówka „-a” lub „-u” różnicuje znaczenie np. zamku-chodzi o budowlę, zamka- chodzi o zamek do np. drzwi

Fleksja Celownik l.poj rodz. męskiego: 2 końcówki: „-owi”, „-u” „-owi”- dominuje „-u”- w bardzo starych, krótkich polskich wyrazach np. psu, bratu, Bogu, ojcu

Fleksja Mianownik liczby mnogiej: Końcówki: „-owie”, „-i”, „-y”, „-a”, „-e” „-a”- odróżnianie znaczeń polisemicznych np. akta sprawy vs. akty terroru „-owie”- rzecz. męskoos. będące nazwami stopni pokrewieństwa, tytułów, zawodów, godności, stanowisk, rzecz. własne

Fleksja Biolodzy i biologowie- obie formy są poprawne, ale druga jest bardziej elegancka Magister- magistrowie, magistrzy- ale nie magistry- pogardliwie, „-y” używamy w stosunku do zwierząt

Rodzaj Zapisek/zapiska, klusek/kluska/skwarek/skwarka- obie formy są poprawne Ten/ta sierota- jeśli użyjemy formy żeńskiej, to jest to bardziej deprecjonujące Rzeczowniki żeńskie niekończące się na „-a”: Mysz, kość, goleń, żołądź, piszczel, zgorzel, itp. Ten por, ten podkoszulek To opus- Wysłuchałem opus trzynaste.

Nazwiska Nazwiska męskie zakończone na –a i –o odmieniają się jak np. mama Nazwiska przymiotnikowe oraz zakończone na –e, -ski, -cki odmieniają się jak przymiotnik Nazwiska-nazwy pospolite np. Kozioł-odmieniają się jak te nazwy, w inny sposób-zależne od właściciela nazwiska

Nazwiska Nazwiska dwuczłonowe: Kobiet: odmieniają się te zkończone na –a, np. Citkowska-Kimla Mężczyzn: Jeśli 1. człon to pseudonim, to oba: np. Boya Żeleńskiego Jeśli 1. człon to stare zawołanie herbowe, to tylko 2. np. Korwin-Mikkego

Czasowniki I:-ę, -esz II:-ę, -isz III:-am, -asz IV:-em, -esz 11 grup koniugacyjnych Cz.dokonane nie mają cz. teraźniejszego

Związki frazeologiczne Zw. frazeologiczny-połączenie wyrazowe utrwalone zwyczajem językowym, w bardzo wielu zw. Znaczenie całości różni się od znaczenia prostego połączenia, np. anielskie włosy Funkcje: Ekonomia językowa Ubarwienie języka, wypowiedzi Eufemizacja wypowiedzi Zabarwienie emocjonalne W nich zawarta wiedza o świecie

Związki frazeologiczne Typy: Stylowe Formalne stylowe Książkowe: Biblia, literatura Mitologia Np. oko za oko Sodoma i Gomora Potoczne: Odwołują się do życia Codziennego Np. Baba z wozu koniom lżej

Związki frazeologiczne formalne Stałe: Pod karą błędu nie można nic zmienić idiomy Wymiennoczłonowe: Można zmieniać, ale w ograniczonym zakresie Np. Silny jak dąb/byk

Związki frazeologiczne Typy błędów: Zmiana składnika na wyraz bliskoznaczny Błędne zastosowanie konstrukcji analogicznej Kontaminacja dwóch zw. frazeologicznych Niepotrzebne rozwijanie zw. frazeologicznych, np. przysłowiowy, jak to się mówi Umieszczenie związku w złym kontekście, np. Rękawica rzucona przez postęp

Związki frazeologiczne Rusycyzmy: Np.rzecz w tym-chodzi o Tym niemniej-niemniej jednak Póki co- na razie Okazać pomoc-udzielić pomocy Germanizmy: np.w pierwszym rzędzie-przede wszystkim Tu leży pies pogrzebany-o to właśnie chodzi Nie być w stanie- nie móc

Typy błędów leksykalnych Czy dane słowo w ogóle powinno się pojawić? Słowo jest akceptowane w słowniku, ale źle używane Metody bogacenia słownictwa: Neologizmy słowotwórcze Zapożyczenia Neosemantyzmy

Poprawność leksykalna Problemy: Czy dany wyraz jest potrzebny czy zbędny-kwestia zapożyczeń, nie wszystkie są potrzebne Użycie wyrazu w tekście Kryterium wystarczalności: czy wyraz jest potrzebny, bo nazywa np. coś nowego

Najczęstsze błędy leksykalne: Złe zrozumienie- wynik złej interpretacji słowotwórczej np. wnioskować= wyciągnąć wniosek, nie można wnioskować poprawki do ustawy; oportunista= bez stałych zasad a NIE stawiający opór, itp. Mylenie wyrazów adaptować adoptować, status statut, ostatni ostateczny, bynajmniej przynajmniej, formować formułować

Najczęstsze błędy leksykalne Rozszerzanie znaczenia w nieuzasadniony sposób nabieranie nowego znaczenia (neosemantyzm) przez wyrazy jest pożądane, ale niewskazanym jest, gdy nowe znaczenie ma słabą motywację funkcjonalną; zbyt częste używanie modnego słowa banalizuje jego treść

Najczęstsze błędy leksykalne Wyrazy modne- aktualny = ważny w danym czasie a NIE dzisiejszy; dokładnie, dokładnie tak-na potwierdzenie czegoś, lepiej: tak, tak z pewnością, Pewne słowa są używane częściej, niżby to wynikało z potrzeb semantycznych, ale jest to robione świadomie np. consensus, kultowy, obraz (film), platforma, super Szablonowe określenia leksykalne-nadmierna frekwencja tekstowa pewnych wyrażeń, np. brać sprawy w swoje ręce, inicjatywa oddolna

Najczęstsze błędy leksykalne Deformacja wyrazów- najczęściej trudnych Zmiany w składzie związków frazeologicznych Nierespektowanie łączliwości wyrazów: Gramatycznej: kogo? co? Widzę psa Leksykalno-semantycznej: np. pies szczeka a NIE: pies miauczy

Najczęstsze błędy leksykalne Redundancja językowa- połączenia, w których występuje bardzo duża lub nawet całkowita powtarzalność semantyczna składników Pleonazmy- to takie związki, których człony pozostają względem siebie w stosunku nadrzędno-podrzędnym, a człon podrzędny powtarza elementy treści członu nadrzędnego np. cofnąć się do tyłu, miły komplement, akwen wodny, itp.

Najczęstsze błędy leksykalne Tautologie- to związki wyrazowe, których składniki pozostają w stosunku współrzędnym, np. ale jednak wydaje mi się, przyjęcia i akceptacja wniosku, itp.