POJĘCIE, GAŁĘZIE I ŹRÓDŁA PRAWA W POLSCE DR ADW. MAŁGORZATA PASZKOWSKA PODSTAWY PRAWA POJĘCIE, GAŁĘZIE I ŹRÓDŁA PRAWA W POLSCE DR ADW. MAŁGORZATA PASZKOWSKA

POJĘCIE PRAWA Prawo to termin wieloznaczny, różny sens pojęcia zależnie od dziedziny w której jest używane. Prawo to zespół norm (reguł postępowania) ustalonych lub uznanych przez państwo i zabezpieczonych przymusem państwowym. Prawo to też wynik prawotwórczej działalności organów państwowych. Prawo to system norm reglamentujących postępowania ludzie nie jedyny (moralność, religia) ale sformalizowany i dysponujący przymusem !

GAŁĘZIE PRAWA 1 Prawo konstytucyjne (reguluje ustrój państwa, prawa i obowiązki obywateli oraz strukturę naczelnych organy państwa) podstawowy akt Konstytucja. Administracyjne (reguluje strukturę organów administracji publicznej ,stosunki obywatel-urząd państwowy, jego cechą jest nierównorzędność podmiotów), wiele ustaw np. o samorządzie terytorialnym, policji. Finansowe (reguluje gospodarkę finansową państwa w tym budżet i podatki) np. ustawy o podatku dochodowym.

GAŁĘZIE PRAWA 2 Cywilne (jego cechą jest równorzędność podmiotów, reguluje stosunki majątkowe podmiotów prawa np. umowy, spadki) kodeks cywilny. Rodzinne( reguluje instytucję małżeństwa, opieki, kuratela, oraz pochodzenie dzieci) kodeks rodzinny i opiekuńczy. Pracy (reguluje prawa i obowiązki pracodawców i pracowników) kodeks pracy. Karne (ustala czyny zabronione i kary za nie) kodeks karny. Handlowe/gospodarcze (organizacja i prowadzenie działalności gospodarczej, spółki) kodeks spółek handlowych.

POJĘCIE NORMY PRAWNEJ To elementarna cząstka prawa. Reguła zachowania. To wypowiedź językowa zawierająca zasadę powinnego zachowania, w pełni rozwinięta zawiera hipotezę, dyspozycję i sankcję.

BUDOWA NORMY PRAWNEJ KONCEPCJA TRÓJCZŁONOWA. HIPOTEZA-określa warunki w jakich adresatowi coś czynić jest nakazane, zakazane, dozwolone. DYSPOZYCJA-określa rodzaj zachowania nakazanego, zakazanego, dozwolonego( najważniejsza część). SANKCJA-określa rodzaj dolegliwości (ujemnych konsekwencji) za naruszenie dyspozycji (nie tylko kara w prawie karnym !).

PRZEPIS PRAWNY Jest to najmniejsza jednostka redakcyjna aktu normatywnego. Każdy akt normatywny składa się z przepisów (artykuły, paragrafy, punkty). Każda norma jest przepisem lecz nie każdy przepis jest normą !!! Normy wyrażają treść obowiązującego prawa zaś przepisy są tylko formą wyrażania tej treści.

ŹRÓDŁA PRAWA W RP Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe rozporządzenia. TWORZĄ hierachiczny system- niższego szczebla nie mogą zawierać przepisów sprzecznych z wyższym ! Organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej, na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów

KONSTYTUCJA Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej. Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej(art.8). Określa zakres podstawowych praw i wolności człowieka oraz zasady organizacji i funkcjonowania władzy publicznej. Obecnie z 2 kwietnia 1997.Uchwala Zgromadzenie Narodowe.

UMOWY MIĘDZYNARODOWE Umowy zawiera RM a ratyfikuje Prezydent. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą Sejmu (np. sojusze wojskowe polityczne, obciążenia finansowe) ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową. Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji (np. RM, Prezydent, ministrowie), na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania.

OGŁASZANIE PRAWA Warunkiem wejścia w życie ustaw, ratyfikowanych umów międzynarodowych, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie. Podstawowymi organami publikacyjnymi są Dziennik Ustaw RP, Monitor Polski i wojewódzkie dzienniki urzędowe. W Dzienniku Ustaw ogłasza się: Konstytucję, ustawy, rozporządzenia, ratyfikowane umowy międzynarodowe. Akty normatywne ogłaszane w dziennikach urzędowych wchodzą w życie po upływie czternastu dni od dnia ich ogłoszenia, chyba, że dany akt normatywny określi inny termin.

CZŁONKOWSTWO W UE Prawo europejskie w znaczeniu prawa Unii Europejskiej wyodrębniania dwa podstawowe rodzaje źródeł prawa tj. pierwotne i pochodne(wtórne). Prawo pierwotne obejmuje przede wszystkim Traktaty wraz z ich protokołami i załącznikami. Pochodne prawo europejskie obejmuje akty normatywne organów wspólnotowych wydane na podstawie upoważnień wynikających z Traktatów. Do podstawowych form prawa wtórnego należą wymienione w art. 249 TWE rozporządzenie, dyrektywa i decyzja. Za jedno ze źródeł prawa europejskiego uznaje się też tzw. ogólne zasady prawa np. zasadę prymatu (żaden przepis prawa wewnętrznego nie ma pierwszeństwa przed prawem wspólnotowym) , bezpośredniości. Po akcesji 1 maja 2004 do Unii Europejskiej elementem systemu źródeł prawa powszechnie obowiązującego w Polsce jest także prawo europejskie !

ROZPORZĄDZENIE,DYREKTYWA Rozporządzenie stanowi instrument ujednolicania prawa w danej dziedzinie na obszarze całej UE. Rozporządzenia mają zastosowanie ogólne i obowiązują we wszystkich swoich częściach oraz stosuje się je bezpośrednio w każdym państwie członkowskim(tj.bez wprowadzania do systemu krajowego). Głównym celem dyrektyw nie jest unifikacja prawa, ale zbliżenie (harmonizacja) legislacji. Dyrektywy są wiążące pod względem zamierzonego celu dla każdego państwa członkowskiego, do którego są skierowane. Pozostawiają jednak władzom krajowym wybór formy i metod włączenia do systemu prawa krajowego. Dyrektywy należy w określonym w nich terminie wprowadzić do prawa krajowego(implementować) np. uchwalając ustawę.

PROCES LEGISLACYJNY 1 Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministrów oraz grupie co najmniej 100 tys. obywateli. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach. Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja przewiduje inną większość.

PROCES LEGISLACYJNY 2 Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy może ją przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki albo uchwalić odrzucenie jej w całości. Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw. Przed podpisaniem ustawy Prezydent może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie wystąpił z wnioskiem do TK , może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia.