Kontakty międzykulturowe i ich konsekwencje Jeszcze raz o kulturach

Procesy zachodzące podczas kontaktu z nową kulturą Enkulturacja Akomodacja Akulturacja Szok kulturowy

Enkulturacja pozyskiwanie wartości, norm, języka, stylów zachowań, dokonujące się przy uwzględnieniu procesu uspołecznienia, jaki miał miejsce w kulturze pochodzenia;

Akomodacja Jest to faza przyswajania reguł komunikacyjnych i interakcyjnych tej kultury, w którą zostało się przeniesionym; przyswajanie wiedzy obcej kultury, aby w obcej kulturze być zdolnym do działania; dotyczy takich elementów jak: poznanie nowych znaczeń i nazw (np. żywności czy ubioru), narzędzi pracy i jej organizacji, opanowanie umiejętności poruszania się środkami transportu itp.,

Akulturacja budując na fazie akomodacji, zostają w rezultacie dłuższego pobytu w obcej kulturze stopniowo przejmowane jej wartości, normy, sposób myślenia etc., które są w końcu deklarowane jako „własne”. AKULTRACJA WSKAZANA: obejmuje ona poznanie idiomów i wyrażeń slangowych, pewnych zwyczajów w pracy AKULTURACJA PEŁNA: obejmuje akceptację i przyjęcie przez jednostkę nowych norm i wartości, samo-identyfikację ze społeczeństwem przyjmującym oraz uznanie jednostki „za swoją” przez członków społeczeństwa przyjmującego.

Modele akulturacji Integracja Separacja Asymilacja Marginalizacja

Integracja W ramach podtrzymywania i aktywnego tworzenia dwoistości kulturowej jednostka może łączyć w swoim życiu elementy obu kultur, na przykład biegle władać obydwoma językami, posiadać przyjaciół z obu kultur, celebrować święta obchodzone w każdej z nich, przekazywać dzieciom wartości każdej z nich, i kształtować w nich dwujęzyczność i dwukulturowość. Strategia ta jest uznawana za najlepszą w społeczeństwach pluralistycznych promujących wielokulturowość.

Separacja Polega ona na podtrzymywanie własnej tożsamości kulturowej, przy jednoczesnym ograniczaniu do niezbędnego minimum kontaktów, i elementów codziennego życia pochodzących z kultury przyjmującej. Często inaczej nazywana jest gettoizacją.

Asymilacja Strategia ta opisuje sytuację odwrotną, w której elementy nowej kultury wypierają w życiu migranta kulturę ojczystą.

Marginalizacja Jest to strategia będąca przeciwieństwem integracji. Oznacza wykorzenienie z kultury własnej, utratę tożsamości kulturowej, obyczajowości, norm i wartości, przy jednoczesnym braku identyfikacji z kulturą przyjmującą. Ze względu na naturę tego procesu nazywana jest również dekulturacją.

Szok kulturowy wg G. Hofstede’a to uczucie rozpaczy, bezradności i wrogiego nastawienia wobec nowego środowiska; Obejmuje funkcjonowanie psychiczne, fizyczne i społeczne człowieka, jest rezultatem napotykanych w kulturze przyjmującej trudności, jego istotą jest doświadczanie negatywnych emocji, które kumulując się, owocują pogorszeniem ogólnego samopoczucia i satysfakcji z życia, i co za tym idzie całości funkcjonowania człowieka (Bochner, 1994)

Szok zwykle jest… nagły krótkotrwały gwałtowny ale… SZOK KULTUROWY jest DŁUGOTRWAŁY i ma charakter KUMULATYWNY

Szok kulturowy jako szok odmienności Kontakt międzykulturowy = Kontakt pomiędzy odmiennościami Różnice = Stres

Szok kulturowy - przyczyny Wielowymiarowa struktura: Zmiany fizyczne Zmiany społeczne Zmiany psychologiczne

Zmiany fizyczne Klimat Natężenie światła Mikroorganizmy Żywność Rytm życia Natężenie i rodzaj bodźców wizualnych i dźwiękowych

Zmiany społeczne Zmiana roli i statusu społecznego (często na niższy) Zamiana roli dorosłego na rolę dziecka Brak sieci wsparcia społecznego Zmiany w wymaganiach rodziny

Zmiany psychologiczne Wzrost stresu Nowe negatywne emocje Spadek efektywności radzenia sobie ze stresem Nieadekwatność dotychczasowych mechanizmów obronnych

Rezultaty szoku kulturowego Zagubienie Niepewność Depresja Niepokój Bezsilność Konflikty interpersonalne – złość, nienawiść Problemy zdrowotne i zaburzenia pod postacią somatyczną

Fazy szoku kulturowego wg K. Oberga euforia – występuje radość wobec nowego, połączona początkowo z przesadną reakcją, ponieważ postrzegane jest tylko to, co wiąże się z (pozytywnymi) oczekiwaniami, nieporozumienia – część reguł normatywnych kultury docelowej nie zostaje rozpoznana, co wywołuje nieporozumienia, przy czym winę przypisuje się sobie jako osobie nowo przybyłej, kolizje – skrywane są przyczyny nieporozumień, winę przypisuje się innym, następuje częściowa rezygnacja oraz skłonność do silnego dowartościowania kultury własnej, akceptacja różnic i usuwanie sprzeczności – występuje dążność do zrozumienia, akulturacja – następuje daleko idące zrozumienie różnic oraz tendencja do przejmowania zachowań specyficznych dla obcej kultury.

Modele szoku kulturowego Model „U” Model „J” Model „W”

Model „U” Na początku dobrostan jednostki w obcej kulturze jest najwyższy potem systematycznie pogarsza się by po jakimś czasie znów wrócić do poziomu wyjściowego

Model „J” obrazuje sytuację, w której samopoczucie migranta jest najgorsze na początku, potem zaś systematycznie poprawia się,

Model „W” Symbolizuje on niekończącą się sinusoidę, w którą układa się samopoczucie jednostki, to podnosząc się, to obniżając; Obejmuje on także proces readaptacji do kultury ojczystej po dłuższym pobycie za granicą.

Fazy aklimatyzacji kulturowej Źródło: M. Bartosik- Purgot, Otoczenie w biznesie międzykulturowym, PWE, Warszawa 2006, s. 177-180

CZYNNIKI UTRUDNIAJĄCE KOMUNIKACJĘ MIĘDZYKULTUROWĄ Zakładane podobieństwo Różnice językowe Błędne interpretacje sygnałów niewerbalnych Stereotypy i uprzedzenia Skłonność do formułowania sądów wartościujących Matsumoto D., Juang L., Psychologia międzykulturowa, GWP 2007

Umiejętności i kompetencje przydatne menedżerom w trakcie służbowych pobytów za granicą Kompetencje interpersonalne Znajomość języka danej kultury Ciekawość poznawcza w odniesieniu do innej kultury Tolerancja w stosunku do niepewności i niejednoznaczności Elastyczność Cierpliwość Szacunek dla innych Empatia kulturowa Silne poczucie własnego „ja” Poczucie humoru