Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

AMERYKA POŁUDNIOWA – zagadnienia przyrodnicze Justyna Drop

Ameryka Południowa – położenie geograficzne Ameryka Południowa – kontynent o powierzchni 17,8 mln km², co daje jej czwarte miejsce wśród kontynentów świata. Jej powierzchnia stanowi 11,6% powierzchni lądowej naszej planety. Kontynent ten leży na półkulach południowej ( 4/5 powierzchni) oraz północnej ( 1/5 powierzchni) i zachodniej. Od wschodu graniczy z Oceanem Atlantyckim, a od zachodu z Oceanem Spokojnym. (Morze Karaibskie oblewające Amerykę Południową od północy jest częścią Oceanu Atlantyckiego). Od Antarktydy oddziela ją szeroka (950 km) Cieśnina Drakea. Od północy, przez Przesmyk Panamski, graniczy z Ameryką Północną. Oba te kontynenty nazywane są też przez Europejczyków Nowym Światem.

Skrajne punkty Ameryki Południowej Najdalej wysunięte punkty kontynentu na stałym lądzie: na północy – Przylądek Gallinas (12°25'N) na południu – Przylądek Froward (55°54'S) na zachodzie – Przylądek Parinas (81°22'W) na wschodzie – Przylądek Branco (34°47'W) Rozciągłość południkowa Ameryki Południowej wynosi 7 350 km, Rozciągłość równoleżnikowa – 5 170 km. Przylądek Gallinas Przylądek Parinas Przylądek Branco Przylądek Froward

Ukształtowanie powierzchni  Kontynent ma słabo rozwiniętą linię brzegową i charakteryzuje się dużą zwartością. Średnia odległość od morza wynosi około 540 km, a maksymalna około 1 600 km. Łączna długość linii brzegowej wynosi około 28,7 tys. km, w tym na wybrzeża atlantyckie przypada 20 tys. km. Półwyspy zajmują zaledwie 0,9% kontynentu, Największe półwyspy to: Brunswick, Taitao. Główne wyspy: Ziemia Ognista, Riesco, Santa Inés, Wyspy zajmują - około 1%. Największe wyspy występują w archipelagach Patagońskim, Falklandach i Galapagos. Największą wyspą kontynentu jest Ziemia Ognista zajmująca 71,5 tys. km2. W delcie Amazonki znajduje się największa aluwialna wyspa Ziemi (utworzona przez materiał niesiony przez rzekę) - wyspa Marajó. Zatoki Ameryki Południowej, poza estuariami wielkich rzek, są szerokie i niezbyt głęboko wcięte. W południowej części Chile występują niezwykle malownicze wybrzeża fiordowe, np. Messier Channel w Chile - 1288 m – trzeci na świecie pod względem głębokości.

Rzeźba terenu Ameryka Południowa jest kontynentem o przewadze terenów nizinnych, średnia wysokość 655 m n.p.m. Na obszary nizinne (do 200 m n. p. m.) przypada ponad 38% powierzchni, a na obszary położone ponad 2 000 m n. p. m. zajmują prawie 8,5% obszaru kontynentu. Układ krain geograficznych ma charakter południkowy. Na zachodzie ciągnie się z północy na południe, na przestrzeni 9 tys. km, pasmo młodych gór fałdowych - Andów z najwyższym szczytem kontynentu - Aconcagua o wysokości 6 960 m n. p. m. Są one przedłużeniem Kordylierów z Ameryki Północnej. Najniżej położonym terenem jest obszar Laguna del Carbon (105 m p.p.m.) na terenie Argentyny. Największe wyżyny Ameryki Południowej to: Wyżyna Gujańska, Wyżyna Brazylijska, Wyżyna Patagońska, Największe niziny to: Nizina Orinoko, Nizina Amazonki, Nizina La Platy,

Budowa geologiczna Ameryka Południowa jest częścią istniejącego na początku mezozoiku prakontynentu Gondwany, w skład którego wchodziły Afryka, Antarktyda, Ameryka, Madagaskar, półwysep Dekan i Półwysep Arabski. W mezozoiku nastąpił rozpad Gondwany, co umożliwiło powstanie Oceanu Atlantyckiego oraz kształtowanie się osobnego lądu - Ameryki Południowej. Głównymi jednostkami tektonicznymi Ameryki Południowej są: prekambryjska platforma zajmująca wschodnią i centralna część kontynentu, paleozoiczna płyta patagońska położona na południu kontynentu oraz kenozoiczny obszar Andów. Ruch starej płyty kontynentalnej w kierunku zachodnim doprowadził do "przykrycia" cienkiej płyty oceanicznej. W konsekwencji tego ruchu wypiętrzyły się Andy, a w miejscach zanurzania się wschodnich brzegów płyt oceanicznych wytworzył się Rów Atakamski. Na styku płyt zachodzą zjawiska trzęsienia ziemi, mające swe katastrofalne skutki w Chile, Peru i Ekwadorze. W miejscach pęknięć skorupy ziemskiej występują wylewy law wulkanicznych. W ten sposób powstały liczne wulkany, np. Cotopaxi w Ekwadorze, Ojos del Salado w Chile- najwyższy czynny wulkan Ziemi -  6 880 m n. p. m. Obszary fałdowań prekambryjskich Obszary fałdowań trzeciorzędowych ( alpidy) Trzeciorzędowe i czwartorzędowe pokrywy osadowe

Klimat Ameryki Południowej Klimat Ameryki Południowej kształtowany jest przez masy powietrza równikowego i zwrotnikowego, a na południu również polarnego i antarktycznego. Ważną rolę klimatyczną pełni bariera górska Andów, silnie ograniczająca wilgotne (na południu i północy) i suche (w części środkowej) masy powietrza, napływające znad Oceanu Spokojnego. Na obszarze kontynentu występują wszystkie strefy klimatyczne - od równikowej po subpolarną. Największa cześć Ameryki Południowej leży w szerokościach międzyzwrotnikowych, gdzie panuje klimat równikowy i zwrotnikowy. Klimat równikowy i podrównikowy (z porą suchą i wilgotną) cechuje wielkie obszary północnej i częściowo środkowej części Ameryki Południowej. Dalej na południe występuje klimat zwrotnikowy. Na wybrzeżu zachodnim, w rejonie pustyni Atakama, średnia roczna suma opadów zbliża się do ok. 50 mm. Kolejne strefy klimatyczne - podzwrotnikowa i umiarkowana - obejmują coraz mniejsze obszary. Klimat subpolarny cechuje niewielki, południowy skrawek kontynentu. Na całym obszarze Ameryki Południowej występuje zjawisko piętrowości klimatycznej. W północnej części Ameryki Południowej (na Nizinie Amazonki) w ciągu całego roku panują wysokie temperatury (24-27°C) i występują obfite opady (na Nizinie Amazonki średnia roczna suma opadów wynosi do 4000 mm, w Kolumbii, na zachodnich stokach Kordyliery Zachodniej do 7000 mm), na południowych krańcach, na Ziemi Ognistej, średnie temperatury miesięczne wynoszą od 0° do 10°C.

Klimat Brazylia – Rio de Janeiro Argentyna - Buenos Aires

Roślinność Ameryki Południowej   W Ameryce Południowej występuje stosunkowo regularny układ stref roślinnych. Główne zbiorowiska posiadają swoje lokalne nazwy. Wielkie obszary zajmuje wilgotny, wiecznie zielony las równikowy (selwas), który na obszarach górskich przechodzi w kolejne formacje leśne, krzewiaste i trawiaste (paramo). Roślinność wilgotnych lasów równikowych szacuje się na 20-50 tys. gatunków. Roślinność strefy podrównikowej jest bardzo zróżnicowana. Na obszarach otrzymujących stosunkowo najwięcej wilgoci występują formacje wilgotnych lasów mezofitycznych. Na obszarach uboższych w wilgoć występują kolczaste lasy bezlistne (caatinga) oraz formacje sawannowe, aż po formacje trawiaste (Ilano, campos limpos i in.). W Andach występują formacje strefy zwrotnikowej - pustynie i półpustynie. Wśród nich ciekawą formacją są suche łąki górskie (puna).  W strefie podzwrotnikowej, na zachód od Andów, występują lasy i zarośla twardolistne, na wschodzie zaś suche stepy, lasy i zarośla, a w pobliżu wybrzeża atlantyckiego - wilgotny step wysokotrawiasty (pampa). W południowej części kontynentu, w strefie klimatu subpolarnego występuje roślinność tundrowa. Roślinność Ameryki Południowej na ogromnych obszarach zachowała swój pierwotny charakter. Dotyczy to zwłaszcza lasów równikowych i wysokich gór. Lasy zajmują ponad 50% powierzchni kontynentu.

Roślinność Tundra Roślinność wysokogórska Lasy liściaste i mieszane strefy umiarkowanej Roślinność śródziemnomorska Lasy podzwrotnikowe iglaste Lasy podzwrotnikowe zrzucające liście W okresie bezdeszczowym Lasy podzwrotnikowe suche i kolczaste zarośla Wilgotne lasy równikowe Namorzyny Stepy Sawanny Pustynie Stepy górskie

Wilgotny, wiecznie zielony las równikowy - selva Wilgotny las równikowy (las strefy równikowej, puszcza tropikalna, las deszczowy, las tropikalny) — charakterystyczna, wiecznie zielona formacja leśna strefy międzyzwrotnikowej. Występuje na ubogich glebach laterytowych, w klimacie przez cały rok jednostajnie gorącym i wilgotnym. Na skutek szybkiego rozkładu materii organicznej roślinność jest gęsta i bujna. Lasy te cechuje brak sezonowej rytmiki w życiu roślin, ogromne bogactwo gatunkowe drzew (na 1 hektarze lasu tropikalnego występuje ok. 200 gatunków drzew, podczas gdy w lesie strefy umiarkowanej dziesięciokrotnie mniej), wielowarstwowy układ drzewostanu oraz obfitość lian i epifitów. Drzewa mają proste, wysokie (do 80 m) pnie, dość pospolite jest zjawisko kauliflorii (kwiaty wyrastają bezpośrednio z pnia). Wnętrze lasu jest bardzo cieniste, wskutek czego słabo wykształca się warstwa krzewów i runa. Wilgotny las równikowy - Ekwador

Ameryka Południowa – kraj pochodzenia wielu smakołyków Ameryka Południowa jest jednym z najważniejszych obszarów pochodzenia roślin uprawnych takich jak: kukurydza, ziemniaki, bataty, maniok, pomidory, papryka, kakaowiec, kauczukowiec brazylijski, ananasy. pomidory Pozyskiwanie soku z kauczukowca kakaowiec

Fauna Ameryki Południowej Świat zwierzęcy Ameryki Południowej charakteryzuje się występowaniem niewielkiej liczby ssaków kopytnych i drapieżnych. Ciekawymi przedstawicielami drapieżnych kotów są puma i jaguar. Liczną grupę stanowią natomiast małpy szerokonose (wyjce, czepiaki) i gryzonie. Jednym z najciekawszych rzędów są szczerbaki z mrówkojadami, pancernikami i leniwcami. Z przedstawicieli wielbłądowatych na uwagę zasługuje dziko żyjący guanako, od którego wywodzi się prawdopodobnie lama domowa i alpaka. Kontynent południowoamerykański zamieszkują trzy spośród czterech występujących na świecie gatunków tapirów. W Andach Środkowych i Południowych żyje klika gatunków szynszyli. Wśród bogatego świata ptaków na uwagę zasługują kondory, strusie amerykańskie, kusaki i kolibry. Z gadów należy wymienić węże dusiciele - boa oraz wśród jaszczurek - legwany. Alpaka

Wody Ameryki Południowej Ok. 85% powierzchni Ameryki Południowej należy do zlewiska Oceanu Atlantyckiego. Należą tu największe rzeki Ameryki Południowej. Dorzecze Oceanu Spokojnego zajmuje 7 % kontynentu. Obszary bezodpływowe zajmują 8%. Średni odpływ rzeczny wynosi około 11 tys. km3, co stanowi niemal 30% rocznego odpływu wszystkich rzek świata.  Najpotężniejszą rzeką naszej planety jest płynąca w Ameryce Południowej Amazonka, która ma (6 516 km długości), Oprócz Amazonki największymi rzekami kontynentu są: Paraná (4 700 km), Madeira (4 100 km), So Francisco (2 900 km), Japurá (2 820 km), Tocantis (2 700 km), Paragwaj (2 550 km) i Orinoko (2 500 km). Najdłuższą rzeką zlewiska Oceanu Spokojnego jest Loa (440 km). Wśród niewielkiej liczby jezior wymienić należy: Maracaibo – największe jezioro Ameryki Południowej, położone w północno – zachodniej Wenezueli, Patos, Titicaca – największe wysokogórskie jezioro na Ziemi.

Najwyższy wodospad świata (wpada do Río Churún, dopływu rzeki Caroni), Położony w Wenezueli, na wyżynie La Gran Sabana. Jego wody wypływają ze stoku Płaskowyżu Auyan Tepui. Wysokość wodospadu wynosi ok. 979 metrów. Dokładna wysokość została ustalona przez National Geographic Society w 1949. Wodospad Salto Ángel jest jedną z największych atrakcji wenezuelskiego Parku Narodowego Canaima.

Amazonka Jezioro Titicaca Rzeka ta ma 6 516 km długości, dorzecze zajmuje obszar 7,2 mln km2. Jest to największa rzeka świata. Rzeka ta niesie z sobą olbrzymie ilości wody. Mierzony przy jej ujściu przepływ wynosi 120 tys. m3/s, tj. trzykrotnie więcej niż Kongo - druga po Amazonce rzeka na świece pod względem przepływu Wody Amazonki wysładzają wody Oceanu Atlantyckiego na odległość 400 km od ujścia rzeki. Jezioro to położone jest w Andach, na terenie Peru i Boliwii. Jest to największe wysokogórskie jezioro świata. Jego powierzchnia wynosi ponad 8 tysięcy km 2. Titicaca jest także najwyżej położonym jeziorem żeglownym świata ( 3812 m n.p.m. ) Jego przeciętna głębokość wynosi od 140 do 180 m (maksymalna 281). Ma 190 km długości i 80 km w najszerszym miejscu. Zamieszkujący jego brzegi Indianie utrzymują się głównie z turystyki i rybołówstwa.