Wykład: CZY PŁACE SĄ LEPKIE? – MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA RYNKU PRACY

Podaż pracy Podaż pracy jest określona przez decyzje poszczególnych pracowników dotyczące ilości czasu, który chcą przeznaczyć na pracę. Płaca realna jest miarą bodźców do pracy. Płaca realna – iloraz płacy nominalnej i poziomu cen, informuje o ilości dóbr, które można nabyć za daną płacę nominalną. Przy wyższych płacach ci, którzy są już zatrudnieni będą chcieli pracować więcej.

Indywidualna krzywa podaży pracy Realna stawka płacy Indywidualna krzywa podaży pracy LS W / P N Podaż pracy (czas pracy)

Efekt substytucyjny i dochodowy Efekt substytucyjny – oznacza, że w miarę wzrostu stawek płac występują silniejsze bodźce do pracy – cena czasu nie związanego z pracą (alternatywny koszt pracy) jest wyższa. Efekt dochodowy (na rynku pracy) – wzrost płac realnych poprawia położenie pracownika i zwiększa jego konsumpcję różnych dóbr w tym “wypoczynku”.

Krótkookresowa krzywa podaży pracy Realna stawka płacy Krótkookresowa krzywa podaży pracy W / P SLS Podaż pracy N

Długookresowa krzywa podaży pracy Realna stawka płacy LLS W / P Długookresowa krzywa podaży pracy Podaż pracy N

Japonia

Popyt na pracę Popyt na pracę reprezentują firmy. Popyt na pracę jest popytem pochodnym popytu na dobra i usługi (produkty pracy). Zależy od płacy i wydajności pracowników. Krańcowy produkt pracy jest równy przyrostowi produkcji wynikającemu z zatrudnienia dodatkowego pracownika przy danym zasobie kapitału rzeczowego. Jeżeli wartość krańcowego produktu pracy jest wyższa od płacy realnej, to przedsiębiorstwa zwiększają zyski przez wzrost zatrudnienia. Funkcja popytu na pracę jest ujemną funkcją płacy realnej, ponieważ krańcowy produkt pracy zmniejsza się wraz ze zwiększaniem nakładu pracy.

Krótkookresowa funkcja produkcji Y Wielkość produkcji Krótkookresowa funkcja produkcji Y = f (K,L) Funkcja produkcji - opisuje związek pomiędzy wielkością produkcji a nakładami poniesionymi na jej uzyskanie. Prawo malejących produktów krańcowych N Wielkość zatrudnienia

Krzywa produktu krańcowego krańcowy Krzywa produktu krańcowego MP MP N Wielkość zatrudnienia

Wielkość zatrudnienia Krzywa popytu na pracę Stawka płacy Krzywa popytu na pracę W=MP ND=MP N Wielkość zatrudnienia

Płaca netto, płaca brutto i koszty pracodawcy (2001)

Klasyczny model rynku pracy - założenia Krańcowa użyteczność pracy określa podaż pracy Krańcowa produktywność określa popyt na pracę Podaż tworzy popyt (prawo Saya) Na rynku występuje konkurencja doskonała Płace są giętkie

Klasyczny model rynku pracy Krzywa podaży pracy Realna stawka płacy W / P LS E1 (W / P)1 Krzywe popytu na pracę E2 (W / P)2 LD1 LD2 Liczba pracowników N2 N3 N1 N Liczba zatrudnionych

Keynesowski model rynku pracy Podmioty gospodarcze kierują się płacą nominalną a nie realną (istnieje iluzja pieniężna) Płace nie są giętkie Popyt kreuje podaż i przyczynia się do wzrostu zatrudnienia

Bezrobocie w teorii makroekonomii

Źródło: EMU and labour market Flexibility. HM Treasury, UK 2003.

Krzywa oferty związkowej A) pośrednia B) „twarda” C) „najpierw praca” W / P W / P W / P N N N

Wpływ płacy minimalnej na zatrudnienie

Modele tłumaczące sztywność płac

Modele płacy wydajnościowej

Amerykański model rynku pracy Kraje: USA, Holandia, Wielka Brytania Stopa bezrobocia: 4-5 % Duża zdolność tworzenia nowych miejsc pracy - przeciętna roczna stopa wzrostu zatrudnienia: 1,8 % (USA 1974-1995) Minimum ingerencji państwa Elastyczność zatrudnienia i płac Mały zakres redystrybucji dochodów Pokaźna sfera ubogich pracujących, mała sfera ubóstwa bezrobotnych Uzwiązkowienie – niskie (ok. 15 %) Roczny czas pracy 2005 godz. /USA - 1996 r./ Niskie podatki: USA(1994): podatki / DN = 26,7 %, składka na ubezpieczenia społeczne / DN = 9,6 %

Europejski model rynku pracy Kraje: Niemcy, Francja Stopa bezrobocia: pow. 10 % Mała zdolność tworzenia nowych miejsc pracy - przeciętna roczna stopa wzrostu zatrudnienia: 0,9 % (1974-1995) Sztywność płac i mała elastyczność rynku pracy Duża ingerencja państwa Negocjacje płacowe na szczeblu ponadzakładowym (wieloszczeblowe) Mniejsza (niż w USA) rozpiętość płac Wysoka relacja płacy minimalnej do średnich wynagrodzeń Mała sfera ubogich pracujących, duża sfera ubóstwa bezrobotnych Uzwiązkowienie – na ogół wysokie (ponad 40 %) Skracanie czasu pracy - roczny czas pracy 1542 godz. /Niemcy i Francja -1993 r./ Wysokie obciążenie płac podatkami: RFN (1994): podatki / DN = 33,6 %, składka na ubezpieczenia społeczne / DN = 22,9 %

Pracujący oraz aktywni zawodowo (wg BAEL), Polska 2001-2009 Źródło: NBP, Raport o inflacji, październik 2009

Bezrobocie rejestrowane w Polsce, 2003-2010 Stopa bezrobocia: luty 2010 13,0%, marzec 2010 12,9% Źródło: MPiPS, styczeń 2010

Duński „złoty trójkąt” (Madsen 2002)