„Panta rhei” „Do tej samej rzeki nie można wejść dwa razy” Heraklit ZMIANA SPOŁECZNA „Panta rhei” „Do tej samej rzeki nie można wejść dwa razy” Heraklit

Zmiana społeczna ZMIANA SPOŁECZNA – różnica między stanem systemu społecznego (grupy, organizacji) w jednym momencie czasu i stanem tego samego systemu w innym momencie czasu Różne aspekty zmiany: I. ZMIANA SKŁADU SYSTEMU II.ZMIANA STRUKTURY SYSTEMU Wyłaniają się: nowe struktury interakcyjne nowe struktury interesów nowe struktury normatywne nowe struktury idealne III. ZMIANA FUNKCJI IV. ZMIANA GRANICY SYSTEMU V. ZMIANY W OTOCZENIU SYSTEMU

Zmiana społeczna Trzy zasadnicze stałe źródła zmiany społecznej: Środowisko fizyczne Organizacje polityczne Czynniki kulturowe Zmiany nabrały tempa w epoce nowożytnej, w ciągu ostatnich 200 lat. Giddens stwierdza, że przyczyniły się do tego: czynniki ekonomiczne czynniki polityczne czynniki kulturowe

Proces społeczny PROCES SPOŁECZNY – ciąg, sekwencja następujących po sobie i przyczynowo uwarunkowanych zmian systemu, które nazywamy fazami lub etapami PROCES KIERUNKOWY – taki, którego żaden etap nie powtarza się, a cała sekwencja przybliża stale do jakiegoś przyszłego stanu wyróżnionego – celu czy krańca procesu PROCES CYKLICZNY – taki, w którym po pewnym czasie stan systemu powraca do punktu wyjścia, do swojego kształtu początkowego PROCES ROZWOJU – to proces kierunkowy, który jest procesem pozytywnym (z upływem czasu zwiększa się poziom badanej zmiennej) oraz zmiana napędzana jest przez mechanizmy wewnątrzspołeczne (immanentne i endogenne)

Rozwój społeczny ROZWÓJ SPOŁECZNY – proces kierunkowy napędzany czynnikami endogennymi, w których poziom pewnych istotnych zmiennych jest stale rosnący Czynniki endogenne – wewnątrzspołeczne, immanentne, zamknięte w ramach rozważanego systemu, w odróżnieniu od zewnętrznych (egzogennych) – jak zmiany klimatyczne, katastrofy przyrodnicze, epidemie chorób itp. Odróżniamy: ROZWÓJ JEDNOLINIOWY – taki, w którym sekwencja zmian biegnie zawsze tym samym, jednym torem, po regularnej, wyznaczonej jakby z góry trajektorii ROZWÓJ WIELOLINIOWY – taki, w którym różne sekwencje zmian maja jedynie zbliżony ogólny kierunek, ale przebiegają w różny sposób, różnymi torami czy trajektoriami, w zależności od konkretnych warunków historycznych i kulturowych danego społeczeństwa ROZWÓJ SKOKOWY – taki, w którym po okresie kumulowania się zmian ilościowych, cząstkowych, dochodzi do pewnego progu nasycenia, po którego minięciu występuje zasadnicza zmiana jakościowa

Postęp społeczny POSTĘP SPOŁECZNY – proces (rozwojowy) przybliżający nieustannie do takiego stanu społeczeństwa, w którym realizują się jakieś ważne społeczne wartości; stanu uważanego za dobry, słuszny, sprawiedliwy, szczęśliwy, godny itp. To proces oceniane pozytywnie. REGRES – proces, który oddala społeczeństwo od stanu uważanego za pożądany z punktu widzenia rozpowszechnionych w społeczeństwie wartości Pojęcie postępu jest zrelatywizowane : do jakiejś zbiorowości historycznie do przyjętych kryteriów postępu (uznawanych wartości)

Losy idei postępu Cztery wizje postępu: SAKRALNA MECHANISTYCZNA HUMANISTYCZNA AKTYWISTYCZNA (P. Sztompka) Na aktywność społeczeństwa prowadzącą do twórczych przekształceń wpływa: cechy jednostek, dominujący typ osobowości (twórcze, aktywne, innowacyjne, itp.) właściwości struktur społecznych, warunków, w których ludzie podejmują działanie (pluralizm, heterogeniczność, otwartość, elastyczność, tolerancja) panujący w społeczeństwie stosunek do przeszłości i tradycji wizja oczekiwanej przyszłości O postępowości decyduje więc ludzka potencja, dążność do osiągania, liczą się również pojedyncze postępowe jednostki (organizatorzy, reformatorzy, rewolucjoniści, politycy, ideologowie), też teorie, doktryny i ideologie.

Zmiana-Proces-Rozwój-Postęp

Teorie zmiany społecznej Teorie linearne Teorie cykliczne Teorie dychotomiczne W socjologii wyróżnia się również typologie społeczeństw

TRAUMA ZMIAN SPOŁECZNYCH Trauma – wstrząs powodowany zmianą społeczną Nie każda zmiana społeczna staje się powodem traumy. Charakter traumatogenny przybierają najczęściej zmiany o szczególnych właściwościach: zmiany nagłe, szybkie, gwałtowne, dokonujące się w bardzo krótkim czasie zmiany o szerokim zakresie, obejmujące różne dziedziny życia społecznego zmiany głębokie, radykalne, dotykające centralnych dla zbiorowości wartości, reguł, przekonań zmiana musi być niespodziewana, zaskakująca, szokująca (rewolucje, przewroty, przełomy ustrojowe)

Trauma kulturowa Najbardziej wrażliwa na zmianę jest dziedzina kultury (wartości, normy, reguły, wzory, obyczaje) TRZY POZIOMY TRAUMY KULTUROWEJ INDYWIDUALNY MIKROSPOŁECZNY MAKROSPOŁECZNY

Symptomy traumy syndrom braku zaufania – zarówno do instytucji publicznych, jak i do innych obywateli apatia (poczucie bezsilności) orientacja na dzień dzisiejszy i skrócenie perspektywy czasowej w odniesieniu do przyszłości nostalgia za przeszłością nastrój niepokoju, obaw, lęków, któremu towarzyszy podatność na plotki, fantazje, konfabulacje, mity pojawienie się panik moralnych, gorących masowych dyskusji, sporów

Strategie radzenia sobie z traumą 1)STRATEGIE INDYWIDUALNE 2) STRATEGIE MASOWE 3) STRATEGIE ZBIOROWE PRZEZWYCIĘŻENIE TRAUMY Na poziomie społecznym – oznacza wyłonienie się jednolitego i spoistego systemu wartości, norm, reguł, symboli, przekonań, a więc nowej kultury i zakodowanie jej w nowej tradycji przekazywanej następnym pokoleniom Na poziomie indywidualnym – oznacza rozpowszechnienie się nowej kompetencji kulturowej, czyli znajomości, akceptacji i bezrefleksyjnego stosowania reguł i wzorów nowej kultury