Anna Kozanka Joanna Michaluk O potrzebie zmiany systemu rządów w Polsce w świetle teorii wyboru publicznego Anna Kozanka Joanna Michaluk

System rządów w Rzeczypospolitej Polskiej

Struktura władzy w państwie Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały.

Władza ustawodawcza (legislatywa) Władzę ustawodawczą w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sejm i Senat. Sejm składa się z 460 posłów wybieranych z okręgowych list kandydatów na posłów w wielomandatowych okręgach wyborczych. Wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym. Senat składa się ze 100 senatorów. Wybory do Senatu są powszechne, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Sejm i Senat są wybierane na czteroletnie kadencje.

Władza ustawodawcza (legislatywa) Sejm wybiera ze swojego grona Marszałka Sejmu (Senatu) i wicemarszałków. Marszałek Sejmu (Senatu) przewodniczy obradom Sejmu (Senatu), strzeże praw Sejmu oraz reprezentuje Sejm na zewnątrz. Sejm powołuje komisje stałe oraz może powoływać komisje nadzwyczajne. Posiedzenia Sejmu (Senatu) są jawne.

Władza ustawodawcza (legislatywa) W przypadkach określonych w Konstytucji Sejm i Senat, obradując wspólnie pod przewodnictwem Marszałka Sejmu lub w jego zastępstwie Marszałka Senatu, działają jako Zgromadzenie Narodowe. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministrów. Sejm (Senat) uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja przewiduje inną większość.

Władza wykonawcza (egzekutywa) Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium. Prezydent Rzeczypospolitej wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym.

Władza wykonawcza (Egzekutywa) Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pięcioletnią kadencję i może być ponownie wybrany tylko raz. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie. Prezydent Rzeczypospolitej nie może piastować żadnego innego urzędu ani pełnić żadnej funkcji publicznej, z wyjątkiem tych, które są związane ze sprawowanym urzędem.

Władza wykonawcza (egzekutywa) W razie bezpośredniego, zewnętrznego zagrożenia państwa Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, zarządza powszechną lub częściową mobilizację i użycie Sił Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej Polskiej. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje ordery i odznaczenia.

Władza wykonawcza (egzekutywa) Prezydent Rzeczypospolitej wydaje rozporządzenia i zarządzenia. Organem pomocniczym Prezydenta Rzeczypospolitej jest Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystając ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urzędowe.

Władza sądownicza (sądownictwo) Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz; wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej. Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe. Sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach z wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów. Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.

Władza sądownicza (sądownictwo) Sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków. Sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Sędziowie są powoływani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, na czas nieoznaczony. Sędziowie są nieusuwalni.

Władza sądownicza (sądownictwo) Sędzia nie może być, bez uprzedniej zgody sądu określonego w ustawie, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania. Naczelny Sąd Administracyjny oraz inne sądy administracyjne sprawują, w zakresie określonym w ustawie, kontrolę działalności administracji publicznej. Krajowa Rada Sądownictwa stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

Władza sądownicza (sądownictwo) Trybunał Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego zapadają większością głosów. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów, (…)

Postulowane zmiany systemu rządów w Rzeczypospolitej Polskiej

Partie polityczne Partia polityczna ("partia" od łac. pars 'część') – organizacja społeczna o określonym programie politycznym, mająca na celu jego realizację poprzez zdobycie i sprawowanie władzy lub wywieranie na nią wpływu. Partie polityczne są organizacjami o charakterze członkowskim (są korporacjami) i dlatego są zaliczane do organizacji społecznych, podobnie jak stowarzyszenia, czy związki zawodowe.

Partie polityczne w Polsce Sytuacja prawna Sytuację prawną partii politycznych w Polsce reguluje Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej i Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych. Ustawa definiuje partię polityczną jako dobrowolną organizację, występującą pod określoną nazwą, stawiającą sobie za cel udział w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej.

Partie obecne w Sejmie Platforma Obywatelska – 208 posłów Prawo i Sprawiedliwość – 153 posłów Klub Poselski Lewica – 44 posłów Polskie Stronnictwo Ludowe – 31 posłów Koło Poselskie Polska XXI – 6 posłów Koło Poselskie Socjaldemokracja Polska-Nowa Lewica - 5 posłów Demokratyczne Koło Poselskie - 3 posłów Posłowie niezrzeszeni - 10 posłów

Partie obecne w Senacie Platforma Obywatelska - 58 senatorów Prawo i Sprawiedliwość- 38 senatorów Senatorowie niezrzeszeni - 4 senatorów

Inne partie Socjaldemokracja Polska Samoobrona Rzeczypospolitej Polskiej Sojusz Lewicy Demokratycznej Liga Polskich Rodzin Unia Pracy Partia Demokratyczna

Programy wybranych partii politycznych

Platforma obywatelska Usprawnienie organizacji władzy ustawodawczej i procesu legislacyjnego (odpartyjnienie Senatu). Wzmocnienie mechanizmów koordynacji poziomej pracy rządu i administracji rządowej. Skoordynowanie i wzmocnienie obsługi merytorycznej urzędów państwowych, poprzez wyodrębnienie służb (korpusów) we wszystkich dziedzinach obsługi rządu i ministerstw, a także urzędów centralnych i urzędów wojewódzkich. Głębokie i kompleksowe zmiany w prawie wyborczym, których celem będzie zwiększenie dostępności wyborów.

Platforma obywatelska Rozwiązania większościowej ordynacji wyborczej i jednomandatowych okręgów wyborczych powinny być wprowadzone niezwłocznie w samorządzie. Stanowisko sędziego powinno być ukoronowaniem kariery prawniczej. Należy uruchomić dostęp do zawodu sędziowskiego dla doświadczonych prawników różnych profesji (adwokaci, radcowie prawni, prokuratorzy).

Prawo i sprawiedliwość Prezydent będzie stać na straży całości i spójności państwa oraz realizacji jego konstytucyjnych zadań. W zmienionym ustroju prowadzenie bieżącej polityki i odpowiedzialność za jej efekty będzie należeć do premiera i kierowanego przezeń rządu. Zmniejszenie liczby posłów i zasadniczo nowa konstrukcja Senatu. Organy powołujące na odpowiedzialne stanowiska państwowe uzyskają dostęp do informacji wskazujących na ewentualne niebezpieczne uwikłania kandydatów.

Prawo i sprawiedliwość Poprawa jakości legislacji będzie służyć m.in. zwiększeniu ochrony integralności rządowych i prezydenckich projektów ustaw, instytucji rozporządzeń z mocą ustawy oraz poszerzeniu możliwości wydawania rozporządzeń na podstawie ustaw. Punkt ciężkości kontroli sprawowanej przez Trybunał Konstytucyjny zostanie przesunięty z uchylania przepisów już obowiązujących w stronę zapobiegania wejściu w życie przepisów niezgodnych z konstytucją. Uznanie przepisu prawa za niezgodny z konstytucją będzie wymagać kwalifikowanej większości głosów sędziów TK w pełnym składzie.

Prawo i sprawiedliwość Przywrócenie mechanizmu merytorycznego i wolnego od wpływów politycznych konkursu generalnego dla kandydatów na stanowiska urzędnicze w służbie cywilnej oraz instytucji Państwowego Zasobu Kadrowego. Opowiada się za silnym i sprawnym samorządem terytorialnym, ale nie zgadza się na „landyzację” Polski ani na różnicowanie statusu bogatych „metropolii” i biedniejszej reszty. Władza lokalna łamiąca prawo i lekceważąca interes publiczny będzie spotykać się z szybką i skuteczną ripostą instytucji państwowych. Pochodzącą z wyborów powszechnych funkcję samorządową będzie można pełnić tylko przez dwie kadencje.

Polskie stronnictwo ludowe Władza ustawodawcza i wykonawcza musi mieć narzucone warunki ramowe dla utrzymania równowagi władz, poprzez wprowadzenie nowych mechanizmów ochronnych w postaci wprowadzenia na trwałe apolitycznych mechanizmów i procedur wyboru. Wzmocnienie prawa jednostki do prywatności i ochrony przed pomówieniami, zachowując starorzymską zasadę, że winę oskarżonemu należy udowodnić. Likwidacja Senatu i stworzenie zamiast niego izby samorządowej, a także za rozdzieleniem funkcji prokuratora generalnego i ministra sprawiedliwości.

Socjaldemokracja polska Opowiada się za ustrojem demokracji parlamentarnej (z jednoizbowym parlamentem) oraz podziałem i równowagą między władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Demokracja przedstawicielska musi być uzupełniana różnymi formami demokracji bezpośredniej (referendum, ludowa inicjatywa ustawodawcza), które sprzyjają rozwijaniu postaw obywatelskich. Władza sądownicza musi być niezawisła i wolna od jakichkolwiek nacisków ze strony innych organów państwowych.

Socjaldemokracja polska Realizacja zasady równego dostępu do wymiaru sprawiedliwości. Opowiada się za maksymalnym odpartyjnieniem struktur państwowych, zarówno rządowych jak i samorządowych. Prawne i instytucjonalne gwarancje apolityczności wymiaru sprawiedliwości i służb specjalnych. Popiera decentralizację władzy w państwie poprzez rozszerzanie zakresu kompetencji samorządu terytorialnego wszystkich rodzajów.

Ocena propozycji zmian w świetle teorii wyboru publicznego Zmiana wielkości organu ustawodawczego może spowodować pojawienie się błędów dotyczących faktycznej oceny sytuacji, której ma dotyczyć opracowywany akt prawny oraz zmniejszenie prawdopodobieństwa pojawienia się błędów związanych z reprezentacją subiektywnych wartości obywateli. Liczna legislatywa pozwala na ograniczenie błędów popełnianych przy tworzeniu aktów prawnych. Wprowadzenie większościowej ordynacji wyborczej – wiąże się to z błędami wynikającymi z „niedoreprezentowania” partii w legislatywie oraz że wyborcy głosujący w sposób strategiczny oddadzą głosy na najbardziej preferowaną partię.

Ocena propozycji zmian w świetle teorii wyboru publicznego Dwuizbowość powoduje wzrost kosztów transakcyjnych ze względu na przetargi i negocjacje pomiędzy Sejmem i Senatem. Konsekwencją tego jest zmniejszenie liczby wydawanych aktów prawnych oraz spadek tempa ich wydawania. Istnienie drugiej izby ustawodawczej jest istotne w państwach, w których wybory odbywają się w systemie większościowym w jednomandatowych okręgach wyborczych.

Ocena propozycji zmian w świetle teorii wyboru publicznego Zostawienie drugiej izby ustawodawczej i co za tym idzie, wzrost kosztów transakcyjnych związanych z wydawaniem aktów prawnych powoduje przesunięcie władzy w kierunku sądownictwa i zwiększenie zakresu swobody jego interpretacyjnej działalności. Niezależność sądownictwa, czyli sądownictwo wolne od jakichkolwiek zewnętrznych wpływów, będzie działała zgodnie z intencją tworzącej akty prawne legislatywy. Niezawisłość sędziowska oznacza, że sędzia może być w rozstrzyganiu sprawy poddany jedynie wskazówkom sformułowanym w orzeczeniu sądu wyższego.

Ocena propozycji zmian w świetle teorii wyboru publicznego Niezależne sądownictwo: można obarczyć je odpowiedzialnością za niepopularne decyzje w sprawach publicznych. może zmniejszyć niepewność związaną z procesem kolektywnego podejmowania decyzji. pomaga w redukowaniu problemów związanych z agregacją preferencji w wyborze społecznym. Niezależne sądy mogą służyć realizacji interesu publicznego, czyli działać dla dobra ogółu.

Pytania do dyskusji Co daje trójpodział władz? Jak oceniasz proponowane zmiany w systemie władz?

Dziękujemy za uwagę ;-)