1 Badanie zrealizowane zostało w dniach 4-9 kwietnia 2011 roku na 1000 osobowej reprezentatywnej próbie Polaków. Maksymalny błąd statystyczny dla takiej wielkości próby wynosi +/-3,1%, przy wiarygodności oszacowania równej 95%. Barometr Nastrojów Ekonomicznych Kwiecień 2011

2 Spis treści Nastroje ekonomiczne Polaków w kwietniu – podsumowanie4 Wskaźniki nastroju ekonomicznego5 Ocena sytuacji ekonomicznej kraju8 Ocena kondycji finansowej gospodarstwa domowego14 Stosunek do współpracy ekonomicznej z państwami zachodnimi16

3 Nastroje ekonomiczne Polaków w kwietniu 1/2 Nieco mniej pesymizmu wobec przyszłości Po silnym marcowym pogorszeniu koniunktury konsumenckiej, kwietniowy jej odczyt jest nieco mniej pesymistyczny. Ogólny wskaźnik klimatu konsumenckiego (Penkon) ukształtował się na poziomie minus 25,9 i jest o 2,5 punkty korzystniejszy niż przed miesiącem. Poprawa wystąpiła zarówno w wymiarze makro tj. w zakresie percepcji stanu i perspektyw polskiej gospodarki (o 3 punkty do poziomu minus 31,9), jak i na płaszczyźnie mikro – aktualnej i oczekiwanej sytuacji finansowej gospodarstw domowych ( o 2 punkty do poziomu minus 19,9). Poprawie uległy jednak głównie oczekiwania wobec przyszłości w perspektywie najbliższych 12 m-cy. Wskaźnik wyprzedzający wzrósł bowiem o 5,7 punktów (z minus 19 na minus 13,3), natomiast wskaźnik ocen bieżących zaledwie o 0,6 pkt (z minus 39,6 na minus 39). Tak więc, o ile aktualna sytuacja ekonomiczna kraju i finansowa gospodarstw domowych nadal oceniana jest bardzo krytycznie, to perspektywy rozwoju widziane są mniej pesymistycznie, niż w marcu br. Stan polskiej gospodarki jako gorszy niż przed rokiem widzi 51 proc. ankietowanych (o 3 punkty proc. mniej niż w marcu), natomiast jako lepszy -5 proc.( tyle samo co przed miesiącem). Swoją sytuację finansową zarówno jako gorszą (38 proc), jak i lepszą (8 proc.) niż przed rokiem, określa w kwietniu tyle samo respondentów co w marcu br. Pogorszenia ekonomiki kraju w perspektywie roku obawia się 41 proc. ankietowanych (o 4 punkty proc. mniej niż w marcu ), a własnej sytuacji finansowej – 24 proc. (również o 4 punkty proc. mniej). Z kolei poprawy stanu gospodarki spodziewa się 22 proc. (o 1 punkt proc. więcej), a stanu osobistych finansów - 16 proc. (o 2 punkty proc. więcej). Nadal większość ankietowanych (60 proc.), chociaż także mniej niż przed miesiącem (o 4 punkty proc.) uważa, że złoty traci na wartości. O tym, że zyskuje przeświadczonych jest 13 proc. (o 3 punkty proc. więcej niż w marcu). Spada odsetek respondentów deklarujących, że z bieżących dochodów mogą nieco zaoszczędzić (obecnie 7 proc. wobec 10 proc. przed rokiem). Inflacja i jej skutek w postaci realnego spadku wartości złotego pozostaje najważniejszym czynnikiem generującym niekorzystny klimat wśród polskich konsumentów. Na poziom optymizmu konsumentów aktualnie nie wpływają w znaczący sposób obawy o utratę miejsca pracy. Zarówno przewidywany poziom bezrobocia w Polsce, jak i osobista niepewność zatrudnienia kształtują się od dłuższego czasu na tym samym poziomie. Zdaje się słabnąć natomiast efekt tragicznego trzęsienia ziemi w Japonii, a zwłaszcza lęku atomowego, związanego z uszkodzeniem reaktorów w elektrowni Fukushima.

4 Nastroje ekonomiczne Polaków w kwietniu 2/2 Na marginesie warto może zwrócić uwagę, że dynamika nastrojów polskich konsumentów jest w ostatnich miesiącach podobna do obserwowanej w Stanach Zjednoczonych[1], co potwierdzałoby tezę o wpływie międzynarodowych zdarzeń na lokalne rynki konsumenckie.[1] Eugeniusz Śmiłowski [1][1] Wskaźnik nastrojów amerykańskich konsumentów Uniwersytetu Michigan po silnym spadku w marcu (o ponad 9 punktów), wzrósł w kwietniu o 1,4 tj. do poziomu 69,6 (odczyt wstępny). [1] Index nastrojów konsumenckich Penkon ma 200 stopniową rozpiętość i może przyjmować wartości od minus 100 do 100. Im większe natężenie wartości ujemnych, to tym większa przewaga pesymistów nad optymistami, natomiast wartości dodatnie wskazują na ilościową przewagę optymistów nad pesymistami. Zmiana w stosunku do marca 2011 PESK – wskaźnik percepcji sytuacji ekonomicznej kraju OGD– wskaźnik kondycji finansowej gospodarstw + 2,5 PENKON – wskaźnik klimatu konsumenckiego - 31,9 Wartość w kwietniu ,9 - 25,

5 PESK – wskaźnik percepcji ekonomicznej sytuacji kraju OGD – wskaźnik oceny kondycji finansowej gospodarstw domowych Wskaźniki nastroju ekonomicznego *Wskaźnik ten jest średnią arytmetyczną sald (różnicy) odpowiedzi pozytywnych i negatywnych na trzy pytania dotyczące kondycji ekonomicznej Polski: a) Jak ocenia Pan(i) ogólną sytuację ekonomiczną Polski? b) Czy obecna sytuacja ekonomiczna Polski jest lepsza, taka sama, czy gorsza niż rok temu? c) Czy za rok sytuacja ekonomiczna Polski będzie lepsza, gorsza, czy się nie zmieni? Może przyjmować wartość od –100 do Im wyższa (dodatnia) jest wartość wskaźnika tym bardziej pozytywne są oceny sytuacji ekonomicznej. *Wskaźnik ten jest średnią arytmetyczną sald (różnicy) odpowiedzi pozytywnych i negatywnych na dwa pytania dotyczące postrzegania sytuacji ekonomiczne gospodarstwa domowego: a)Czy obecna sytuacja Pana(i) gospodarstwa domowego jest lepsze, gorsza czy też taka sama, jak rok temu? b) Czy za rok finansowa sytuacja Pana(i) gospodarstwa domowego poprawi się, pogorszy się, czy też nie ulegnie zmianie? Może przyjmować wartość od – 100 do Im wyższa (dodatnia) jest wartość wskaźnika tym bardziej pozytywne są oceny kondycji finansowej gospodarstwa. Przewaga ocen pozytywnych Przewaga ocen negatywnych Przewaga ocen pozytywnych Przewaga ocen negatywnych

6 PENKON– wskaźnik klimatu konsumenckiego* *Wskaźnik ten jest uśrednioną wartością indeksu percepcji sytuacji ekonomicznej kraju (PESK) oraz indeksu oceny kondycji finansowej gospodarstwa (OGD). Może przyjmować wartość od –100 do Wskaźnik odnosi się do ogólnego nastroju ekonomicznego konsumentów wynikającego z percepcji ekonomicznej sytuacji kraju oraz kondycji finansowej gospodarstw. Im wyższa (dodatnia) jest wartość wskaźnika tym bardziej pozytywny, optymistyczny jest klimat konsumencki. Wskaźniki nastroju ekonomicznego Wskaźnik oceny sytuacji ekonomicznej kraju (PESK) w kwietniu wyniósł -31,9pkt. Oznacza to, że wypowiedzi pesymistyczne o taki właśnie odsetek przewyższają wypowiedzi optymistyczne. W porównaniu z miesiącem ubiegłym wartość jego wzrosła o 3pkt.proc.. Wskaźnik oceny kondycji finansowej gospodarstw domowych (OGD) w tym miesiącu wyniósł -19,9pkt. Oznacza to, że w wypowiedziach na temat kondycji finansowej gospodarstw domowych, oceny negatywne przewyższają pozytywne. W porównaniu z ubiegłym miesiącem ocena sytuacji gospodarstwa domowego wzrosła o 2pkt. proc.. Wskaźnik klimatu konsumenckiego (Penkon) w tym miesiącu wyniósł -25,9pkt. Oznacza to, że wypowiedzi pesymistyczne o taki właśnie odsetek przewyższają wypowiedzi optymistyczne. W porównaniu z miesiącem ubiegłym wartość jego wzrosła o 2,5pkt. proc.. Klimat pozytywny Klimat negatywny

7 PENKON – wskaźnik klimatu konsumenckiego [WIEK][WYKSZTAŁCENIE] [DOCHÓD GOSPODARSTWA][KLASA SPOLECZENA*] Wartość wskaźnika PENKON *Podział na klasy społeczne: A – osoby z najwyższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z wyższym wykształceniem E – osoby z najniższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z podstawowym i zasadniczym wykształceniem Wskaźniki nastroju ekonomicznego - Klimat konsumencki ściśle wiąże się z pozycją społeczno – demograficzną respondenta. Rośnie generalnie wraz ze wzrostem wykształcenia, dochodu gospodarstwa domowego, pozycją zawodową, a spada wraz z wiekiem. Zależności te dobrze obrazuje zmienna klasa społeczna, którą tworzymy na podstawie wykształcenia, pozycji zawodowej głowy gospodarstwa domowego oraz dochodu gospodarstwa domowego. Stosunkowo najlepszy klimat konsumencki obserwujemy wśród osób przynależących do najwyższej z klas społecznych a najgorszy wśród osób przynależących do najniższych klas społecznych.

8 Ocena sytuacji ekonomicznej kraju Ocena obecnej sytuacji dane w procentach Jak Pan(i) ocenia ogólną sytuację ekonomiczną Polski? Aktualną sytuację ekonomiczną kraju dobrze ocenia 13% badanych. 43% ankietowanych nie ma jednoznacznej opinii w tym względzie. Przewaga ocen negatywnych nad pozytywnymi w porównaniu z miesiącem ubiegłym nie uległa zmianie i wynosi 31pkt. procentowych.

9 Ocena sytuacji ekonomicznej kraju dane w procentach Porównując obecną kondycję gospodarki kraju ze stanem sprzed roku 51% ankietowanych ocenia ją jako gorszą. Tak jak w miesiącu ubiegłym 5% badanych ocenia obecną sytuację ekonomiczną kraju lepiej niż rok temu, a 44% ankietowanych postrzega ją jako taką samą. Przewaga ocen negatywnych nad pozytywnymi w tym przypadku zmniejszyła się z 50 do 46pkt. procentowych. Czy sytuacja ekonomiczna kraju jest obecnie lepsza, taka sama, czy gorsza niż rok temu?

10 Ocena sytuacji ekonomicznej kraju dane w procentach O tym, że za rok sytuacja ekonomiczna kraju będzie lepsza przeświadczony jest 22% badanych, natomiast 41% ankietowanych - o 4 punkty procentowe mniej niż w miesiącu ubiegłym - obawia się jej pogorszenia. 37% ankietowanych twierdzi natomiast, że za rok sytuacja ekonomiczna kraju nie ulegnie zmianie Analiza sald odpowiedzi, różnicy odsetka osób oczekujących zmian pozytywnych i negatywnych, pokazuje znaczące różnice w percepcji przyszłości przez osoby należące do różnych grup socjodemograficznych. Czy sądzi Pan(i), że za rok ogólna sytuacja ekonomiczna kraju będzie..?

11 [WIEK][WYKSZTAŁCENIE] [DOCHÓD GOSPODARSTWA] [KLASA SPOLECZENA*] Czy sądzi Pan(i), że za rok ogólna sytuacja ekonomiczna kraju będzie..? *Podział na klasy społeczne: A – osoby z najwyższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z wyższym wykształceniem E – osoby z najniższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z podstawowym i zasadniczym wykształceniem Ocena sytuacji ekonomicznej kraju Oczekiwania odnośnie rozwoju sytuacji ekonomicznej kraju wiążą się z szeregiem zmiennych socjo-demograficznych. Optymizm rośnie wraz z klasą społeczną, dochodami gospodarstwa domowego i wykształceniem.

12 Ocena sytuacji ekonomicznej kraju  Porównując odpowiedzi na pytanie dotyczące obecnej sytuacji gospodarczej oraz oczekiwań na przyszłość stworzono typologię odzwierciedlającą nastawienie Polaków do sytuacji ekonomicznej kraju. Pesymiści to osoby dobrze lub częściowo dobrze oceniające obecną sytuację ekonomiczną Polski lecz oczekujące zmian na gorsze – stanowią 16,5% populacji Sfrustrowani to osoby źle oceniające obecną sytuację i dodatkowo spodziewające się dalszego pogorszenia sytuacji – stanowią 24,1% populacji Zrezygnowani to osoby źle oceniające obecną sytuację i nie liczące na żadne zmiany w przyszłości – ani na lepsze, ani na gorsze – stanowią 16,5% populacji – Optymiści to osoby dobrze lub częściowo dobrze oceniające obecną sytuację i spodziewające się dalszej poprawy w przyszłości – stanowią 18,9% populacji Twardzi Optymiści to osoby źle oceniające obecną sytuację, lecz pomimo to liczące na poprawę w przyszłości – stanowią 3,3% populacji Usatysfakcjonowani to osoby dobrze lub częściowo dobrze oceniające obecną sytuację i nie liczące na większe zmiany w przyszłości – ani na gorsze ani na lepsze – stanowią 20,7% populacji Jak Pan(i) ocenia obecną ogólną sytuację ekonomiczną Polski? dobrze częściowo dobrze, częściowo źle źle Czy sądzi Pan(i), że za rok ogólna sytuacja ekonomiczna kraju będzie: lepsza8,2%10,7%3,3% gorsza1,7%14,8%24,1% wcale się nie zmieni 2,8%17,9%16,5% Segmentacja

13 Ocena sytuacji ekonomicznej kraju dane w procentach Stworzona przez Pentor RI typologia pokazuje, iż osoby o negatywnym ustosunkowaniu wobec obecnej sytuacji ekonomicznej Polski (pesymiści, zrezygnowani, sfrustrowani) stanowią 57,1% społeczeństwa. 42,9% Polaków pozytywnie odbiera sytuację ekonomiczną Polski (optymiści, twardzi optymiści, usatysfakcjonowani).

14 Ocena kondycji finansowej gospodarstwa domowego Ocena obecnej sytuacji w porównaniu do sytuacji sprzed roku dane w procentach Czy obecna sytuacja finansowa Pana(i) gospodarstwa domowego, w porównaniu do sytuacji sprzed roku jest lepsza, gorsza, czy też taka sama? Oceniając obecną sytuację finansową własnego gospodarstwa domowego 38% ankietowanych określa ją jako gorszą niż rok temu, a 7% badanych za lepszą. W tym miesiącu przewaga ocen negatywnych nad pozytywnymi zwiększyła się z 30 do 31pkt. proc..

15 Ocena kondycji finansowej gospodarstwa domowego Oczekiwania na przyszłość A za rok sytuacja finansowa Pana(i) gospodarstwa domowego…? Poprawy stanu domowych finansów w ciągu najbliższych 12 miesięcy spodziewa się 16% ankietowanych, 24% badanych oczekuje natomiast pogorszenia stanu budżetu domowego. 60% badanych nie przewiduje jej zmiany. dane w procentach

16 Stosunek do współpracy ekonomicznej z państwami zachodnimi dane w procentach Opinię, że nasze problemy gospodarcze możemy rozwiązać sami podziela 60% ankietowanych. O tym, że niezbędna jest pomoc państw zachodnich przekonanych jest 40% badanych. Przewaga ufających możliwościom polskiej gospodarki nad powątpiewającymi i oczekującymi pomocy państw zachodnich wyniosła w tym miesiącu 20 pkt. proc.. Jak Pan(i) sądzi, czy my Polacy możemy nasze problemy gospodarcze rozwiązać sami, czy tylko z pomocą państw zachodnich?

17 Stosunek do współpracy ekonomicznej z państwami zachodnimi Czy Pan(i) jest osobiście za tym aby zachodnie firmy jak najwięcej inwestowały w Polsce? 47% Polaków opowiada się za tym, aby zachodnie firmy jak najwięcej inwestowały w Polsce. Odmiennego zdania – podobnie jak w miesiącu ubiegłym – jest 24% respondentów. dane w procentach

18