Podstawy Ekonomii Model IS-LM

Model IS - LM Równowaga jest tylko wtedy, gdy równocześnie spełnione są dwa warunki: I = S L = M

Model IS-LM – główne założenia Stałość cen Brak wpływu rządu na krańcową skłonność do konsumpcji (zakłada się, że jest ona niezmienna, a rząd może wpływać na wartość mnożnika poprzez stopę opodatkowania dochodów gospodarstw domowych) I = S L = M Realna podaż pieniądza jest stała

Wyznaczanie krzywej IS AD 45° Krzywa IS pokazuje zależność między równowagą na rynku dóbr a poziomem stóp procentowych. Wraz ze zmianą stopy procentowej przesunięciu ulega krzywa zagregowanego popytu (w wyniku wpływu poziomu stóp procentowych na inwestycje oraz konsumpcję). Widoczna jest zależność, że wraz ze wzrostem stopy procentowej dochód w równowadze staje się coraz mniejszy. Odwrotna zależność występuje natomiast przy spadku stóp procentowych. AD1 AD0 E1 E0 r Y0 Y1 Y r0 E0 r1 E1 IS Y0 Y1 Y Na podstawie D. Begg, S. Fisher, R. Dornbusch (2003) Makroekonomia, PWE, Warszawa, s.165

Nachylenie krzywej IS (1) Wzdłuż krzywej IS poruszamy się wtedy gdy zmiany dochodu w równowadze wynikają jedynie ze zmiany stóp procentowych. Nachylenie krzywej IS zależy od: Wrażliwości zagregowanego popytu (inwestycji) na zmiany stopy procentowej: Duże zmiany zagregowanego popytu względem zmian stóp procentowych będą w przypadku mniejszego kąta nachylenia krzywej IS Jeśli popyt nie będzie się znacząco zmieniał pod wpływem zmian stóp procentowych wtedy krzywa IS będzie bardziej stroma. Wartości mnożnika (wyższa wartość – bardziej płaska IS): zależy de facto od stopy podatkowej c zakładamy, że jest stała c = const. m = 1 1 – c(1 – t)

Nachylenie krzywej IS (2) t > 0 t <0 IS’’ IS IS’ Y Wnioski: Chcąc pobudzić popyt globalny w przypadku stromej krzywej IS potrzebna będzie większa zmiana stóp procentowych aniżeli w przypadku płaskiej krzywej IS Wzrost stopy podatkowej sprawi, że krzywa IS stanie się bardziej stroma, czyli popyt będzie mniej wrażliwy na zmiany stóp procentowych

Przesunięcia krzywej IS Krzywa IS zmienia swoje położenie (przesunięcia równoległe) w wyniku zmian autonomicznych składników popytu: Konsumpcji autonomicznej Inwestycji przedsiębiorstw Wydatków rządowych Eksportu E’0 r’0 r0 E0 E’1 r’1 r1 E1 IS’ IS Y0 Y1 Y Zmiany ww. czynników prowadzące do wzrostu dochodu w równowadze będą przesuwały krzywą IS w górę co będzie oznaczało wyższe stopy procentowe przy danym poziomie dochodu (względem poprzedniego położenia krzywej IS)

Wyznaczanie krzywej LM Krzywa LM pokazuje kombinację poziomu stóp procentowych i dochodu przy której rynek pieniądza znajduje się w równowadze. Realna podaż pieniądza: zakłada się, że jest stała, natomiast zmiana dochodu implikuje zmiany w popycie na pieniądz. Widoczna jest zależność, że wraz ze wzrostem dochodu w równowadze stopy procentowe rosną (na skutek przesunięcia w górę krzywej popytu na pieniądz). Odwrotna zależność występuje natomiast przy spadku dochodu.

Nachylenie krzywej LM Wzdłuż krzywej LM poruszamy się na skutek zmian stóp procentowych Krzywa LM jest bardziej stroma: Im silniej przyrost dochodu wpływa na wzrost popytu na pieniądz, tym większa zmiana stóp procentowych dla zrównoważenia popytu na pieniądz (przy nie zmienionej podaży) Krzywa LM jest bardziej płaska: Jeśli przyrost dochodu w mniejszym stopniu wpływa na popyt na pieniądz, lub Słabsza jest reakcja popytu na pieniądz w odpowiedzi na zmiany stóp procentowych

Przesunięcia krzywej LM Wzrost realnej podaży pieniądza przesuwa krzywą LM w prawo, ponieważ przy każdym poziomie dochodu stopy procentowe będą niższe Spadek realnej podaży pieniądza będzie oznaczał przesunięcie krzywej LM w lewo, a więc dla każdego poziomu dochodu stopy procentowe będą teraz wyższe

Równowaga na rynku dóbr i pieniądza Przypadek A – stopa procentowa r2: Dochód jest zbyt niski aby osiągnąć równowagę na rynku pieniądza Występuje nadwyżka podaży pieniądza Aby osiągnąć stan równowagi musi dojść do obniżki stóp procentowych do poziomu rE kiedy wzrośnie dochód oraz popyt na pieniądz r LM A r2 rE E r1 IS B Y1 YE Y2 Y Przypadek B – stopa procentowa r1: Dochód jest wyższy od tego, który gwarantuje równowagę na rynku pieniądza Występuje nadwyżka popytu na pieniądz Aby osiągnąć stan równowagi konieczne są podwyżki stóp procentowych do poziomu rE kiedy dochód spadnie a wraz z nim popyt na pieniądz

Polityka fiskalna LM Przypadek 1 – wzrost G: Wzrost wydatków rządowych finansowany jest emisją obligacji Cel monetarny nie ulega zmianie (krzywa LM się nie przesuwa) Wydatki na inwestycje i konsumpcję maleją, ale i tak dochód rośnie (efekt wypierania) Przesunięcie IS do IS1 wywołuje: wzrost dochodu i stopy procentowej w równowadze r LM1 E1 r2 E rE E2 r1 IS1 IS YE Y1 Y2 Y Przypadek 2 – Wzrost G i M: Ponieważ wraz ze wzrostem dochodu wywołanym przez wzrost G (przesunięcie IS do IS1) rośnie także realna podaż pieniądza przesuwa się także krzywa LM (z LM do LM1) Stopa procentowa nie wzrasta nie występuje więc efekt wypierania Skoro nie występuje efekt wypierania to dochód rośnie więcej aniżeli w przypadku 1 kiedy wzrosła stopa procentowa (nie wystąpił spadek konsumpcji oraz inwestycji) Finansowanie wydatków drukiem pieniądza wywołuje większy efekt niż finansowanie emisją obligacji

Polityka monetarna LM r LM1 E rE r1 E1 IS YE Y1 Y Polityka fiskalna b.z. monetarna zwiększenie podaży pieniądza przy stałych cenach Przesuwa się krzywa LM (z LM do LM1) Spadek stóp procentowych Niższa stopa procentowa wywołuje wzrost konsumpcji i inwestycji Rośnie dochód w równowadze Efekt: wzrost dochodu i niższe stopy procentowe

Wnioski Wysokie inwestycje sprzyjają wzrostowi powiększając zasób kapitału – skuteczniejsza w tym wymiarze jest kombinacja restrykcyjnej polityki fiskalnej i ekspansywnej monetarnej: Jeśli płacicie ludziom za to, że nie pracują, a każecie im płacić podatki gdy pracują, nie dziwcie się, że macie bezrobocie Milton Friedman Gospodarka potrzebuje jednak nie tylko inwestycji prywatnych ale także rządowych np. infrastruktura, nauka, które wspierają konkurencyjność międzynarodową kraju Ryzyko ekspansywnej polityki monetarnej - inflacja W okresie recesji ekspansywna polityka fiskalna i monetarna mogą sprzyjać stymulowaniu wzrostu (jeśli zadłużenie państwa i poziom cen pozwalają na tego typu politykę)

Krzywa popytu makroekonomicznego Krzywa popytu makroekonomicznego (MDS – Macroeconomic Demand Schedule) pokazuje kombinację różnego rodzaju poziomu cen oraz dochodu realnego w gospodarce przy stanie równowagi na rynku dóbr i usług (planowane wydatki są równe produkcji) oraz na rynku pieniądza (popyt na pieniądz równy jest podaży pieniądza przy odpowiedniej stopie procentowej) Innymi słowy krzywa MDS pokazuje, w jaki sposób niższe ceny zwiększą popyt globalny poprzez wzrost realnej podaży pieniądza oraz obniżkę stopy procentowej równoważącej rynek pieniądza

Krzywa popytu makroekonomicznego LM0 LM1 Spadek P powoduje zwiększenie realnej podaży pieniądza (LM0  LM1) Wzrost realnej podaży pieniądza powoduje obniżkę stopy procentowej oraz wzrost dochodu w równowadze Nowy poziom równowagi E1 jest osiągnięty przy poziomie cen P1 Obniżka stóp procentowych powoduje wzrost wydatków na dobra i usługi więc krzywa IS0 przesuwa się do IS1 wyznaczając nowy punkt równowagi na rynku dóbr i usług oraz pieniądza przy danym poziomie cen P1 E0 r0 E1 E2 r1 IS1 IS0 Y0 Y1 Y2 Y P LM1 E0 P0 P1 E2 E1 MDS1 MDS0 Y0 Y1 Y2 Y

Skutki zmian popytu makroekonomicznego AS P1 E1 E0 P0 Poziom cen MDS0 MDS1 YP Produkcja W ujęciu klasycznym zmiany popytu makroekonomicznego nie wywołują zmian podaży, a zatem i produkcji potencjalnej lecz tylko zmiany poziomu cen

Czynniki powodujące zmiany produkcji potencjalnej AS E Poziom cen P MDS YP Produkcja Zmiany podaży pracy(LF) – wzrost zasobu siły roboczej, chętnych do pracy zwiększa możliwości produkcyjne Zmiany zasobów kapitału rzeczowego (wzrost zasobu kapitału rzeczowego powoduje wzrost wydajności pracy, produkcji potencjalnej i zatrudnienia)

Skutki wybranych policy mix * Na podstawie: Górski M., Materiały do studiowania polityki pieniężnej, Wydział Zarządzania UW, Warszawa 2009 Policy mix Wpływ na PKB Wpływ na st. % Skutki makroekonomiczne Ekspansywna pieniężna + Ekspansywna fiskalna - Wzrost PKB Stabilizacja st. % Presja inflacyjna, możliwość wzrostu długu publicznego Restrykcyjna fiskalna Spadek st. % Stabilizacja PKB z możliwością wzrostu Spadek długu publicznego Restrykcyjna pieniężna Wzrost st. % Stabilizacja PKB Efekt wypierania, wzrost długu publicznego Spadek PKB Hamowanie inflacji, spadek długu publicznego mgr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych