Wody powierzchniowe M.Ludziejewska

Rzeki Rzeka - naturalny, powierzchniowy ciek wodny płynący w wyżłobionym przez erozję rzeczną korycie, okresowo zalewający dolinę rzeczną. Początek rzeki może mieć formę źródła lub obszaru źródliskowego, choć nierzadko zdarza się, że rzeka powstaje z połączenia kilku mniejszych potoków lub wypływa z jeziora, lodowca lub bagna. Zasilana jest wodami z opadów atmosferycznych, a także przez wody podziemne. Rzeka stała uchodzi do innej rzeki, jeziora lub morza. Rzeki uchodzące do zbiornika wodnego nazywa się rzekami głównymi, pozostałe to ich dopływy. Rzeka główna wraz z dopływami tworzy system rzeczny. Bieg rzeki dzieli się zazwyczaj na trzy odcinki: górny, środkowy i dolny, które wyróżnia odmienny udział erozji i akumulacji. Ujście rzeki może mieć charakter lejkowaty (estuarium) bądź delty.

Parana (od źródeł Paranaiby) 4380 2970 65,00 129,00 8 Mekong 4500 810 lp. rzeka długość w km pow. dorzecza w tys. km² średni przepływ u ujściu w tys m³/s max przepływ u ujścia w tys m³/s spływ osadów w mln t/rok 1 Amazonka (z Ukajali) 7100 5965 120,00 360,00 498,00 2 Nil 6671,0 2870 2,30 6,40 110,50 3 Jangcy 6300 1818 34,00 90,20 500,00 4 Missisipi - Missouri 5969 3229 19,00 59,00 5 Huang He 5464 752 1,50 22,00 380,00 6 Ob (z Irtyszem) 5410 2990 12,70 43,00 15,00 7 Parana (od źródeł Paranaiby) 4380 2970 65,00 129,00 8 Mekong 4500 810 12,00 30,00 169,60 9 Amur (od źródeł Argunia) 4440 1855 10,90 40,00 24,90 10 Lena 4400 2490 17,00 200,00 15,40 11 Kongo (z Lualabą) 4320 3691 75,00 64,70 12 Mackenzie (od źródeł Peace) 4240 1760 14,00  

Delta Delta to ujście rzeki w postaci kilku odnóg, tworzących obszar nizinny o charakterze bagiennym (np. Żuławy Wiślane w Polsce), przypominający kształtem grecką literę Δ (delta). Pochodzi od nazwy nadanej przez Największą deltę na świecie tworzy Ganges, połączony z Brahmaputrą, delta ta mierzy ponad 80000 km2. Na następnym miejscu plasuje się delta Missisipi (powyżej 30000 km2), Orinoko (w Ameryce Południowej, 24000 km2) i Nil (20000 km2). Z rzek europejskich największą deltę ma Dunaj (4 000 km2). Pokłady, naniesione przez rzeki, sięgają nieraz wielkiej grubości. W delcie rzeki Pad dochodzą do 170 m, w delcie Nilu miejscami do 100 m, w delcie Rodanu również do 100 m. Szybkość, z jaką delty posuwają się w głąb morza, zależy nie tyle od ilości mułu, niesionego przez rzekę, ile od wyżej wyliczonych warunków tworzenia się delt. Tak na przykład rzeka Terek na Kaukazie sypie corocznie ok. 500 m nowego ujścia; potężna Missisipi ma lata, kiedy wysuwa się w zatokę Meksykańską również ok. 0,5 km, gdy w innych latach ogranicza się do 80 m. Słynna delta Nilu wzrasta zaledwie o 12 m rocznie. Z rzek europejskich pierwsze miejsce zajmuje Pad z 70 m. Ujścia deltowe posiadają również: Wisła, Wołga, Niger, Huang He.

Delta Nilu

Delta Missisipi

Delta Gangesu

Delta Amazonki

Ujście Parany

Delta Dunaju

Jeziora Jezioro - naturalny śródlądowy zbiornik wodny, którego występowanie uwarunkowane jest istnieniem zagłębienia (misy jeziornej), w którym mogą gromadzić się wody powierzchniowe, oraz zasilaniem przewyższającym straty wody wskutek parowania lub odpływu. Powstanie mis jeziornych wiąże się przede wszystkim z procesami geologicznymi. Zasilanie należy natomiast przede wszystkim od warunków klimatycznych.

Największe jeziora świata Morze Kaspijskie - Azja - 371.800 km² Jezioro Górne - Ameryka Północna - 84.131 km² Jezioro Wiktorii - Afryka - 68.800 km² Jezioro Huron - Ameryka Północna - 61.797 km² Jezioro Michigan - Ameryka Północna - 57.850 km² Jezioro Tanganika - Afryka - 32.893 km² Jezioro Bajkał - Azja - 31.500 km² Wielkie Jezioro Niedźwiedzie - Ameryka Północna - 31.080 km² Jezioro Niasa - Afryka - 30.800 km² Wielkie Jezioro Niewolnicze - Ameryka Północna - 28.919 km² Jezioro Aralskie - Azja - około 28.700 km² w 1998, do 1960 68.000 km² Jezioro Erie - Ameryka Północna - 25.612 km² Jezioro Winnipeg - Ameryka Północna - 24.514 km² Jezioro Ontario - Ameryka Północna - 19.470 km² Jezioro Ładoga - Europa -18.400 km² Jezioro Bałchasz - Azja - 17.300 km² Jezioro Czad - Afryka - 15.000 - 25.000 km² (zmienne

Morze Kaspijskie i Jezioro Aralskie

Wielkie Jeziora na granicy USA i Kanady

Jezioro Ontario

1973 1997 Jezioro Czad

Najgłębsze jeziora na Ziemi: Bajkał 1620 m głębokości Jezioro Tanganika 1435 m Morze Kaspijskie 1025 m Jezioro Niasa 706 m Jezioro Yssyk-köl 668 m Wielkie Jezioro Niewolnicze 600 m Jezioro Danau Toba 529 m Jezioro Sareskie 505 m Jezioro Kiwu 480 m Jezioro Górne 406 m

Jezioro Bajkał

Jezioro Tanganika

Jezioro Niasa

Jezioro Yssyk-köl

Jezioro Bałchasz

Sztuczne jeziora

AFRYKA Jezioro Kariba - Zambezi (Zambia/Zimbabwe) Jezioro Nasera - Nil (Egipt/Sudan) Jezioro Wolta - Wolta (Ghana) Cabora Bassa - Zambezi (Mozambik) Ameryka Południowa Zbiornik Brokopondo - Gran Rio (Surinam) Zbiornik Itaipu - Parana (Brazylia, Paragwaj, Argentyna) Zbiornik Furnas - Rio Grande (Brazylia) Zbiornik Sobradinho - São Francisco (Brazylia) Zbiornik Tucurui - Tocantins (Brazylia) Europa Zbiornik Liptowski - Wag (Słowacja) Zbiornik Orawski - Orawa (Słowacja/Polska) Zbiornik Cymlański - Don (Rosja) Zbiornik Gorkowski - Wołga (Rosja) Zbiornik Kamski - Kama (Rosja) Zbiornik Kujbyszewski - Wołga (Rosja) Zbiornik Rybiński - Wołga (Rosja) Zbiornik Wołgogradzki - Wołga (Rosja) Zbiornik Kachowski - Dniepr (Ukraina) Zbiornik Kijowski - Dniepr (Ukraina) Zbiornik Krzemieńczuski - Dniepr (Ukraina) Azja Zbiornik Bracki - Angara (Rosja)

WODOSPADY Wodospad – swobodny, pionowy spadek wody rzecznej, spowodowany różnicą poziomów dna koryta rzeki lub potoku. Szereg wodospadów nazywa się kaskadą. Wodospady w Polsce Siklawa (70 m), Siklawica (21 m), Wodogrzmoty Mickiewicza (3 wodospady po ok. 10 m) Wodospad Kamieńczyka (27 m), Wodospad Szklarki (13 m), Wodospad Wilczki (22 m, do powodzi w 1997: 27 m) Wodospad Podgórnej (10 m)

Siklawa

Najwyższe wodospady świata Nazwa Państwo Wysokość w m Salto Angel Wenezuela 1054 Tugela RPA 947 Yosemite USA 739 Kukenaam Gujana/Wenezuela 610 Utigard Norwegia Sutherland Nowa Zelandia 580 Kile 561 Ribbon 491 Wollomombi Australia 482 Roraima Gujana 457 Gavarnie Francja 421 Krimmler Austria 381 Staubbach Szwajcaria 305 Giessbach 300

Niagara

Wodospad Iguaçu

Wodospad Wiktorii

Salto del Angel

Gejzery Gejzer - rodzaj gorącego źródła, które gwałtownie wyrzuca słup wody i pary wodnej o temperaturze około 100° C. Woda z gejzerów ogrzewana jest zalegającą kilka kilometrów pod ziemią magmą w procesie hydrotermalnym. Wybuchy gejzerów są dość regularne, ale dla każdego źródła odstępy pomiędzy kolejnymi wybuchami są inne. Woda może być wyrzucana na wysokość nawet 30-70 m. Nazwa gejzer pochodzi od nazwy najbardziej znanego gejzeru na Islandii Geysir. Zaś jego nazwa pochodzi od islandzkiego słowa gjósa = 'tryskać, wybuchać'.

gejzer Strokkur

    Clepsydra Geyser w Yellowstone

Geyser Grotto Old Faithfull Yellowston