OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU W POLSCE ALEKSANDRA , KAMILA

Ochrona przyrody Ochrona przyrody jest to wszelka działalność zmierzająca do zachowania twórczych, naukowych i estetycznych wartości przyrody. Ochrona przyrody w Polsce realizowana jest głównie w oparciu o ustawę o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004 r., która weszła w życie dnia 01.05.2004 r. Ochrona przyrody w rozumieniu tej ustawy polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody. Celem ochrony przyrody jest: utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów, zachowanie różnorodności biologicznej, zachowanie dziedzictwa geologicznego i paleontologicznego, zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin, zwierząt i grzybów wraz z ich siedliskami, przez ich utrzymanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony, ochrona walorów krajobrazowych, zieleni w miastach i wsiach oraz zadrzewień, utrzymanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych, a także zasobów, tworów i składników przyrody, kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody poprzez edukację, informowanie i promocję w dziedzinie ochrony przyrody.

FORMY OCHRONY PRZYRODY Liczba obiektów Powierzchnia [w ha] Parki narodowe 23 314 551 Rezerwaty przyrody 1441 173 594 Parki krajobrazowe 120 2 603 684* Obszary chronionego krajobrazu 445 7 129 229* Pomniki przyrody 36 002 - Użytki ekologiczne 6736 45 315 Stanowiska dokumentacyjne 202 2 983 Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe 221 94 642 ogółem 45 190 10 363 998 Dane z 31.12. 2008 * Łącznie z rezerwatami przyrody i innymi formami ochrony przyrody

Ochrona przyrody w Polsce Parki narodowe Parki krajobrazowe Otuliny parków i obszary chronionego krajobrazu Faunistyczne Rez. Przyrody pow. 200ha Rez. Przyrody –florystyczne i leśne Rez. Przyrody nieożywionej i krajobrazowe światowe rezerwaty biosfery UNESCO lasy

Parki Narodowe Park Narodowy to najwyższa prawna forma ochrony przyrody obejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe. W celu ochrony przyrody parku przed szkodliwym wpływem z zewnątrz, wokół parku tworzy się barierę ochronną, zwaną otuliną parku. Organem kompetentnym do nadawania danemu obszarowi statusu parku narodowego jest Rada Ministrów. W Polsce istnieją 23 parki narodowe, które łącznie obejmują powierzchnię 314 551 ha, co stanowi ok. 1% powierzchni kraju.

Parki krajobrazowe Park krajobrazowy obejmuje obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania i popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju. Obecnie na terenie naszego kraju znajduje się sto dwadzieścia parków krajobrazowych. Spośród nich najstarszy jest Suwalski Park Krajobrazowy (1976r.), zaś największy – Park Krajobrazowy Dolina Baryczy (ponad 84 ha) Park krajobrazowy Dolina Baryczy

Obszar chronionego krajobrazu Obszar chronionego krajobrazu - Obszary takie zajmują różnej wielkości tereny, zwykle rozległe, obejmujące pełne jednostki środowiska naturalnego takie jak doliny rzeczne, kompleksy leśne, ciągi wzgórz, pola wydmowe, torfowiska. W Polsce podstawą prawną dla ich wyznaczania jest Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku. Obszary chronionego krajobrazu są bardzo słabą formą ochrony przyrody, o niewielkich rygorach ochronności. W Polsce istnieje 445 obszarów chronionego krajobrazu Obszar Kleckie – Część Pojezierza Drawskiego

REZERWATY DZIELIMY NA ŚCISŁE I CZĘŚCIOWE Rezerwaty przyrody Rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi. Wokół rezerwatów przyrody może być wyznaczona otulina. Biorąc pod uwagę przedmiot ochrony lub charakter środowiska przyrodniczego podlegającego ochronie, wyróżnia się 9 typów rezerwatów przyrody: Florystyczne (np. Rezerwat „ Cisowa Góra”) Faunistyczne ( np. Rezerwat przyrody Jezioro Orłowo Małe - ochrona żółwia błotnego) Krajobrazowe ( np. Rezerwat krajobrazowy „Źródła Rzeki Łyny”) Leśne (np. Rezerwat „Kretówki”- znajduje się tu 400 cisów) Wodne (np. Rezerwat wodny „Rzeka Drwęca”) Torfowiskowe (np. rezerwat przyrody „Torfowisko Mieleńskie”) Stepowe ( np. Rezerwat przyrody „Góry Pieprzowe”) Słonoroślowe ( np.Rezerwat przyrody „ Ciechocinek”) Przyrody nieożywionej ( np.Rezerwat „ Skamieniałe miasto”) REZERWATY DZIELIMY NA ŚCISŁE I CZĘŚCIOWE

Pomniki przyrody Pomnikami przyrody są to pojedyncze twory przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. Do pomników przyrody ożywionej należą: pojedyncze krzewy, drzewa i grupy drzew odznaczające się sędziwym wiekiem, wielkością, niezwykłymi kształtami lub innymi cechami, a także zabytkowe aleje drzew. Do pomników przyrody nieożywionej należą: największe głazy narzutowe, tzw. eratyki oraz interesujące formy powierzchni ziemi np. – źródła, wodospady, jary, skałki, wywierzyska, przełomy rzeczne, jaskinie, odkrywki itp. Pomniki są najstarszą formą ochrony przyrody w Polsce.  Najpopularniejsze polskie dęby rosną w Bartkowie, Rogalinie i Górecku Kościelnym  Najstarszym polskim drzewem jest 1 260-letni  cis z Henrykowa Lubańskiego 70 % drzew-pomników przyrody stanowią  dęby (głównie szypułkowe) i lipy, z drzew iglastych najczęściej pomnikami są cisy najstarszym polskim drzewem jest 1 260-letni  cis z Henrykowa Lubańskiego

Stanowiska dokumentacyjne Forma ochrony przyrody w Polsce, cenne pod względem naukowym i dydaktycznym miejsca występowania formacji geologicznych, skamieniałości, tworów mineralnych, jaskinie, schroniska podskalne oraz fragmenty eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych i podziemne. Stanowiska dokumentacyjne często mogą być miejscami zupełnie nie niewyróżniającymi się na powierzchni ziemi lecz muszą być oznakowane tablicami. Sankcjom prawnym podlega tam jakiekolwiek niszczenie lub przekształcanie chronionego obiektu. Nie można też w żaden sposób ingerować w glebę, wydobywać minerałów, torfu ani skamieniałości. Ochroną na stanowiskach dokumentacyjnych objęta jest cała fauna i flora.

Ochrona gatunkowa Ochrona gatunkowa jest w Polsce jedną z form ochrony przyrody. Ma ona na celu zapewnienie przetrwania i właściwego stanu ochrony dziko występujących roślin, grzybów i zwierząt oraz ich siedlisk, a także zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej. Ochrona ta dotyczy gatunków rzadko występujących, endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem oraz objętych ochroną na podstawie umów międzynarodowych. W stosunku do gatunków objętych ochroną gatunkową obowiązują określone zakazy (zabijania, zbierania, przetrzymywania, niszczenia ich siedlisk, handlowania, wywożenia za granicę, płoszenia itp.). W ochronie gatunkowej istnieją dwie formy: całkowita (ścisła) - nie dopuszcza żadnych form pozyskiwania przedstawicieli chronionego gatunku; częściowa - dotyczy np. roślin leczniczych i przemysłowych; ich zbiór jest dozwolony tylko na potrzeby odpowiednich zakładów pracy, a obszar eksploatacji i dopuszczalna wielkość zbiorów są ściśle określone. Ssaki pod ochroną Liczba zwierząt (w szt.) * Bóbr europejski 41 823 żubr 861 żbik 500** świstak 200** Ryś 213 Niedźwiedź brunatny 136 kozica 118 wilk 719 Chroniony gatunek Ilość gatunków objętych ochroną zwierzęta 360 rośliny Ok. 500 Grzyby i porosty 125 Ilość gatunków objętych ochroną ścisłą i częściową w Polsce

Natura 2000 Natura 2000 – program utworzenia w krajach Unii Europejskiej wspólnego systemu (sieci) obszarów objętych ochroną przyrody. Podstawą dla tego programu są dwie unijne dyrektywy: Dyrektywa Ptasia i Dyrektywa Siedliskowa Na mocy Dyrektywy Ptasiej tworzone są obszary specjalnej ochrony ptaków. Są to obszary siedlisk zajmowanych przez przynajmniej jeden ze 194 gatunków ptaków wymienionych w załączniku do tej dyrektywy. Na mocy Dyrektywy Siedliskowej tworzone są specjalne obszary ochrony siedlisk. Są to obszary gdzie występuje przynajmniej jeden z 200 gatunków zwierząt, z 434 gatunków roślin lub przynajmniej jeden z około 300 rodzajów siedlisk Celem programu jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważa się za cenne i zagrożone w skali całej Europy. Wspólne działanie na rzecz zachowania dziedzictwa przyrodniczego Europy ma na celu optymalizację kosztów i spotęgowanie korzystnych dla środowiska efektów. Dotychczas Polska zgłosiła do Komisji Europejskiej 142 obszary specjalnej ochrony ptaków, które zajmują 5 511 800 ha, czyli ponad 16 % powierzchni kraju oraz 364 specjalne obszary siedlisk zajmujących 2 888 400 ha, czyli ponad 9 % powierzchni kraju. Zajmują one łącznie ponad 19 % powierzchni Polski ponieważ część z obszarów „ptasich” i „siedliskowych” pokrywa się ze sobą. NP: Dolina Baryczy, Ujście Warty, Dolina Biebrzy, Bieszczady

Zwierzęta wymarłe to tarpan i tur. Polska Czerwona Księga Zwierząt jest rejestrem zagrożonych gatunków zwierząt na terenie Polski. Została stworzona na wzór międzynarodowej Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych. Zawiera listę ginących gatunków zwierząt z dokładnym ich opisem i mapami rozmieszczenia. Określa także stopień zagrożenia poszczególnych gatunków, rzadkość ich występowania oraz stosowane i proponowane sposoby ochrony. Zwierzęta wymarłe to tarpan i tur. Polska Czerwona Księga Roślin - spis zagrożonych wyginięciem roślin na terenie Polski , a także tych, które już wyginęły ( 38 roślin) Jaszczurka zielona, gatunek zanikły jaskier illiryjski, roślina krytycznie zagrożona

UNESCO UNESCO- Lista Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości - lista obiektów objętych szczególną ochroną międzynarodowej organizacji UNESCO, ze względu na ich unikatową wartość kulturową bądź przyrodniczą dla ludzkości. Wśród 13 obiektów UNESCO w Polsce do tych związanych z przyrodą należą 2: 1. Białowieski Park Narodowy jest miejscem o niepowtarzalnych walorach przyrodniczych i kulturowych. Chroni ostatnie na niżu Europy lasy naturalne o cechach pierwotnych, jakie przed wiekami rozciągały się w strefie lasów liściastych i mieszanych. Są to lasy wielowiekowe i wielogatunkowe, o ogromnym bogactwie świata roślin, grzybów i zwierząt. 2. Park Krajobrazowy Łuk Mużakowa, obiekt kulturalno-przyrodniczy; park krajobrazowy w województwie lubuskim, założony w celu ochrony szczególnego tworu geologicznego - moreny czołowej powstałej podczas zlodowacenia środkowopolskiego (Odry).