Rodzaje wad oraz przyczyny ich powstawania . Wady wymowy Rodzaje wad oraz przyczyny ich powstawania . Ćwiczenia z dzieckiem. OPRACOWAŁA: mgr IWONA PACANA-CZECH

Zaburzenia mowy Przyczyny zaburzeń mowy: zewnątrzpochodne – ujemny wpływ środowiska ( wadliwe wzorce wymowy, zaniedbania opiekuńczo- wychowawcze); wewnątrzpochodne - nieprawidłowa budowa narządów mowy, obniżenie słyszalności, uszkodzenia ośrodków i dróg unerwiających narządy mowne, opóźnienie funkcji pewnych struktur mózgowych, nerwice, upośledzenie umysłowe, choroby psychiczne związane z zaburzeniami myślenia;

Dyslalia jest wadą wymowy polegającą na realizacji fonemów w sposób niezgodny z ustaloną przez zwyczaj społeczny normą; Rodzaje dyslalii : jednoraka – 1 fonem jest realizowany odmiennie; wieloraka – kilka lub kilkanaście fonemów realizuje się niezgodnie z tradycyjną normą; całkowita – gdy realizowane są jedynie elementy prozodyczne wypowiedzi ( melodia, akcent, rytm); mowa jest niewyraźna, bełkotliwa, niezrozumiała dla otoczenia;

Dzieci w przedszkolu/szkole najczęściej przejawiają: Kłopoty artykulacyjne (dyslalie): -seplenienie (sygmatyzm) dotyczy głosek: s, z, c, dz; ś, ź, ć, dź; sz, ż, cz, dż -reranie (rotacyzm) dotyczy głoski r -mowa bezdźwięczna-brak głosek dźwięcznych(f-w, s-z, ś-ź, sz-ż, c-dz, ć-dź, cz-dż, p-b, t-d, k-g) - kappacyzm, gammacyzm - nieprawidłowa realizacja głosek tylnojęzykowych: k, g, ki, gi. Kłopoty z płynnością mowy ( jąkanie wczesnodziecięce)

Seplenienie (SYGMATYZM) polega na nieprawidłowej realizacji głosek s, z, c, dz/ sz, ż, cz, dż/ ś, ź, ć, dź (t,d,n); wadliwa wymowa polegać może na zastępowaniu głosek jednego szeregu, drugim (parasygmatyzm) – jak też deformacji: seplenienie międzyzębowe seplenienie boczne seplenienie wargowo – zębowe seplenienie przyzębowe sepl. nosowe, krtaniowe, gardłowe, ostre (świszczące) Przyczyny seplenienia: wady zgryzu, wymiana zębów mlecznych na stałe, ubytki zębowe, urazy twarzoczaszki, wady rozwojowe narządów artykulacyjnych, upośledzenie słuchu, zaburzenia słuchu fonetyczno-fonematycznego, porażenie języka i mięśni twarzy, naśladownictwo wymowy osób wadliwie mówiących. Mogisygmatyzm – opuszczanie 1 głoski

Wymowa bezdźwięczna polega na braku realizacji spółgłosek dźwięcznych i zastępowaniem ich bezdźwięcznymi : b – p/ d – t/ g – k/ z – s/ ż – sz/ ź – ś/ dz – c/ dż – cz/ dź – ć/ w – f; (burza - pusza, żaba – szapa, koza – kosa, tablica - taplica); Przyczyny ubezdźwięcznienia: zaburzenia słuchu fonematyczno-fonemowego upośledzenie słuchu, niedosłuch, głuchota brak koordynacji między pracą więzadeł głosowych a pracą narządów jamy ustnej; kolejność ćwiczenia głosek: w, z, ż, ź, cz, dz, dż, dź, b, d, g

Rotacyzm ( reranie) polega na nieprawidłowej realizacji głoski r ; głoska może być zastępowana przez – j, l, ł, d, w; opuszczanie głoski r w wyrazie to mogirotacyzm zastępowanie jej inną głoską to pararotacyzm Przyczyny rotacyzmu: zbyt niska sprawność ruchowa języka – zwłaszcza czubka, nieprawidłowości budowy anatomicznej języka ( zbyt wiotki i cienki, krótkie wędzidełko), upośledzenie słuchu, opóźniony rozwój motoryczny, upośledzenie umysłowe, porażenie mózgowe, wadliwy wzór wymowy osób z otoczenia dziecka.

Rodzaje rotacyzmu języczkowy ( r francuskie) – artykulacja r na wibracji języczka będącego zakończeniem podniebienia miękkiego policzkowy – drga 1 lub 2 policzki podczas realizacji głoski r wargowy – podczas artykulacji głoski r wibrują wargi ( lub tylko1 warga) wargowo – zębowy – podczas artykulacji r następuje drganie górnej wargi zbliżonej do dolnych siekaczy lub wargi dolnej zbliżonej do siekaczy górnych międzyzębowy - podczas realizacji głoski r następuje drganie czubka języka wsuniętego między zęby przednie

Kappacyzm, gammacyzm polega na nieprawidłowej realizacji głosek tylnojęzykowych k, g, ki, gi; wyraża się zamianą głoski k na t lub jej opuszczaniem.; w przypadku g zamiana na d. Przyczyny : niska sprawność ruchowa języka, zła praca języka – zwłaszcza jego tylnej części – wynikająca z ograniczonych możliwości fizjologicznych powoduje, że zamiast wysklepienia się tylnej części języka i zwarcia z podniebieniem miękkim, szczególnie gdy po k, g występuje któraś z samogłosek np. e, i, to miejsce zwarcia przesuwa się do przodu jamy ustnej.

Jąkanie - to zaburzenie płynności mowy; Niepłynność ta spowodowana może być m.in. skurczem mięśni biorących udział w mówieniu, zaburzeniami czynności oddechowych, urazem psychicznym lub fizycznym, chorobą, zmęczeniem, Najczęstszymi objawami jąkania są: zakłócenia rytmu mowy, mimowolne przerwy w toku mówienia, zacinanie się, powtarzanie i wydłużanie pojedynczych głosek lub sylab;

Należy do zaburzeń trudnych do wyleczenia ze względu na swoją złożoność; u 60 % jąkających się wada ta powstała jeszcze w wieku przedszkolnym; utrwalenie nawyków niepłynności mówienia następuje na skutek: karania dziecka, karcenia go, bezustanne korygowanie wymowy, nękanie powtórzeniami; jąkanie może być też wynikiem dziedzicznych skłonności lub spowodowane przez szok, chorobę, strach, uraz; osoby jąkające się mają słabą odporność fizyczną i psychiczną;

charakteryzuje ich również brak poczucia bezpieczeństwa, lęk przed ludźmi, lęk przed mówieniem, postawa oczekiwania porażki; głoski łatwe dla jąkających się – m, n, h głoski trudne – k, g, t, d, cz samogłoski są przedłużane często u osób jąkających występują współruchy ( tupnięcia, ruchy ramion, chrząkanie itp.) oraz tiki ( mruganie okiem, wysuwanie języka itp.) jąkanie zaczyna się w okresach przełomowych, krytycznych; powstaje w czasie kształtowania mowy – 3-5 r. ż.

Wady wymowy mogą doprowadzić do: zaburzeń w kontaktach z rówieśnikami wyobcowania osamotnienia poważnych problemów w szkole mogą spowodować niższą samoocenę dlatego bardzo ważne jest aby jak najszybciej rozpocząć terapię logopedyczną

Profilaktyka logopedyczna Kiedy do logopedy? zapobieganie i korekcja wad wymowy to również zapobieganie ewentualnym trudnościom i niepowodzeniom szkolnym ( dziecko źle mówiące popełnia błędy w pisaniu, a gdy słabo czyta może mieć trudności w rozumieniu tekstów lub przejawiać zahamowania w spontanicznym wypowiadaniu się – a to już krok od dysleksji ! ) jeśli niepokoi nas zbyt wolny rozwój mowy, niskie kompetencje dziecka w porozumiewaniu się z otoczeniem, mała sprawność w wypowiadaniu słów czy zdań, należy udać się do logopedy

rodzice są domowymi terapeutami swoich dzieci! terapia przynosi najlepsze efekty w młodszym wieku przedszkolnym – 3-5 lat, wtedy następuje najintensywniejszy rozwój mowy; terapię należy traktować bardzo poważnie, nie bagatelizować ćwiczeń i zaleceń logopedy; rodzice są domowymi terapeutami swoich dzieci! w ramach ćwiczeń bardzo ważna jest systematyczność i konsekwencja – ćwiczymy z dzieckiem ; ćwiczenia powinny przebiegać w atmosferze spokoju i zrozumienia trudności dziecka. Pośpiech i nerwowość utrudniają przyswajanie materiału; dziecko należy chwalić nawet za minimalne osiągnięcia, co znacznie mobilizuje je do wysiłku;

Ciekawostki logopedyczne karmić dziecko piersią do 1 r. ż.; wcześnie zacząć karmić dziecko łyżeczką i nauczyć pić z kubka, odstawić butelkę i smoczek po 1 r. ż.; zwracać uwagę na właściwe gryzienie i żucie pokarmów; jak najczęściej i jak najwięcej mówić do dziecka, komentując co właśnie robimy ( ,,zalewać’’ je mową); dużo śpiewać, czytać, opowiadać dziecku; organizować dziecku zabawy słowne, dźwiękonaśladowcze; nie zmuszać dziecka leworęcznego do pisania prawą ręką

Rola prawidłowego oddychania czynność mówienia uzależniona jest przede wszystkim od oddychania ( wdech-wydech); niezbędnym warunkiem prawidłowej czynności oddechowej jest drożność i czystość dróg oddechowych – zwłaszcza nosa; Wyróżniamy 3 rodzaje oddychania: szczytowy – lekkie unoszenie obojczyków i górnych żeber piersiowy – rozsuwanie na boki żeber w środkowej części klatki piersiowej przeponowy – przepona przy wdechu opada ku dołowi zwiększając objętość klatki piersiowej, przy wydechu unosi się ku górze a żebra opadają

oddychanie przeponą jest najbardziej korzystne – pozwala na głęboki wdech, zapewniając dobre dotlenienie organizmu, uspokojenie systemu nerwowego, rozluźnienie mięśni w czasie wydechu, wypoczynek a także realizowanie bez zmęczenia ćwiczeń mowy, śpiewu, zabaw. oddychanie powinno przechodzić przez nos, gardło, tchawicę, krtań, oskrzela do płuc – gdy następuje przez usta może być przyczyną schorzeń górnych dróg oddechowych, wad zgryzu i wad postawy;

Higiena głosu nie używać głosu na zimnym powietrzu; w przypadku zmęczenia fizycznego nie należy zmuszać się do śpiewania czy mówienia; po przemęczeniu głosu należy zrobić dłuższy odpoczynek; unikać krzykliwego mówienia i śpiewania (zwłaszcza podczas choroby!); ograniczać picie zimnych napojów, lodów w upale, mówić na właściwej sobie skali głosu (za wysoko, za nisko); otyłość u dzieci powoduje zaburzenia głosowe i zahamowanie rozwoju krtani ostrożnie z szeptem – negatywnie działa na elastyczność mięśni głosowych (wysusza)

Dlaczego mowa jest tak ważna? Wpływa na powodzenia szkolne; To atut w nawiązywaniu kontaktów społecznych; Daje możliwość precyzyjnej komunikacji; Stanowi narzędzie w zdobywaniu informacji; Pozwala na wyrażanie własnych sądów, uczuć, upodobań.

LOGOTERAPIA TO: Ćwiczenia usprawniające narządy mowy. Ćwiczenia słuchu fonematycznego. Ćwiczenia artykulacyjne zaburzonych głosek (w izolacji, w sylabach, w wyrazach, zdaniach, tekstach). Ćwiczenia oddechowe. Systematyczna praca w gabinecie logopedycznym! Systematyczna praca w domu rodzinnym!        Nie wynaleziono jeszcze cudownej pigułki, która sprawi, że Wasze dziecko będzie mówiło poprawnie!

Terapia logopedyczna zajęcia logopedyczne z dzieckiem Metody terapii logopedycznej należy dostosowywać do potrzeb indywidualnych dzieci, do ich możliwości psychofizycznych ( poziomu rozwoju umysłowego); Terapię rozpoczynamy od prostych ćwiczeń oddechowych, a następnie słuchowych (fonacyjnych), polegających na rozróżnianiu dźwięków akustycznych (skrzypienie drzwi, kapiąca woda, dźwięk rozbijanej szyby); Różnicowania dźwięków z próbą ich naśladowania: usypiania lalki - aaaaaaa warkotu samochodu – bmm, bmm… syczenia węża – sssssss szumu wiatru – szszszszsz tykania zegara – tik-tak, itp..

usprawnienie narządów artykulacyjnych (ust, języka, policzków, podniebienia); próby budowania wyrazów (łatwych)–lub wywoływanie zaburzonej głoski; Automatyzacja głoski, stopniowe opanowanie wymowy głoski w izolacji, sylabach, wyrazach, utrwalanie w wierszach i piosenkach. Dziecka nie można zmuszać do mówienia lub powtarzania-należy wzbudzać u niego zainteresowanie mową - można to osiągnąć poprzez odpowiednie zabawy, inscenizacje, gry, w trakcie oglądania obrazów, kolorowych ilustracji, filmów;

Terapia logopedyczna-nauka prawidłowej wymowy głoski sz 1. Ćwiczenia artykulatorów. 2. Ćwiczenia słuchowe. 3. Wywoływanie głoski (pokazanie prawidłowego brzmienia głoski, ułożenia języka, warg, zębów). 4. Naśladowanie szumu wiatru (silny, słaby). 5. Powtarzanie głoski w logotomach i sylabach sza, szo, sze, szu, szy asza, oszo, esze, uszu, yszy, iszy asz-sza, osz-szo, usz-szu, ysz-szy, esz-sze, isz-szy Asz, osz, usz, isz, esz, ysz 6. Głoska w nagłosie – szafa, szyny, szpulka, szalik…

7. Głoska w śródgłosie – muszla, koszyk, ważka, kaszka… 8 7. Głoska w śródgłosie – muszla, koszyk, ważka, kaszka… 8. Głoska w wygłosie – mysz, kosz, jeż, piekarz … 9. Wyrażenia dwuwyrazowe – kosz kasztanów, szary szal... 10. Głoska w zdaniach – Szymon lubi gruszki, Tata wszedł do mieszkania w brudnych kaloszach… 11. Utrwalanie głoski w wierszykach, tekstach czytanych, mowie potocznej.