System bankowy w Polsce Prawo bankowe – aspekty narodowe i wspólnotowe [1] System bankowy w Polsce

Prawo bankowe Publiczne Prywatne Podział Źródła prawa Tworzenie, organizacja, regulacja banków Nadzór nad sektorem bankowym Prywatne Czynności bankowe Umowy i usługi bankowe Aktywność na rynku finansowym (pieniężnym, kapitałowym, pochodnym) Konstytucja RP (art.227) Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – o listach zastawnych i bankach hipotecznych Ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym (2006) Ustawa o usługach płatniczych (2011) Ustawa o spółdzielczych kasach oszczędnościowo – kredytowych (2009) [1] System bankowy w Polsce

Legalna definicja banku Art. 2 Prawa bankowego Bank jest osobą prawną…. …utworzoną zgodnie z przepisami ustaw… …działającą na podstawie zezwoleń… ...uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym [1] System bankowy w Polsce

Prawna ochrona nazwy / firmy banku w przepisach Prawa bankowego Art. 3. Wyrazy "bank" lub "kasa" mogą być używane w nazwie oraz dla określenia działalności lub reklamy wyłącznie banku w rozumieniu art. 2, z tym że: 1) nie dotyczy to jednostek organizacyjnych używających wyrazów "bank" lub "kasa", z których działalności jednoznacznie wynika, że jednostki te nie wykonują czynności bankowych, 2) wyraz "kasa" może być także używany w nazwie oraz do określenia działalności lub reklamy jednostki organizacyjnej, która na podstawie odrębnej ustawy gromadzi oszczędności oraz udziela pożyczek pieniężnych osobom fizycznym zrzeszonym w tej jednostce. Art. 170. 1. Wykonywanie czynności bankowych bez zezwolenia nie stanowi podstawy do pobierania oprocentowania, prowizji, opłat ani innego wynagrodzenia. 2. Kto otrzymał oprocentowanie, prowizję, opłatę lub inne wynagrodzenie za czynności, o których mowa w ust. 1, jest zobowiązany do ich zwrotu. Art. 171. 1. Kto bez zezwolenia prowadzi działalność polegającą na gromadzeniu środków pieniężnych innych osób fizycznych, prawnych lub jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, w celu udzielania kredytów, pożyczek pieniężnych lub obciążania ryzykiem tych środków w inny sposób, podlega grzywnie do 5.000.000 złotych i karze pozbawienia wolności do lat 3. 2. Tej samej karze podlega, kto, prowadząc działalność zarobkową wbrew warunkom określonym w ustawie, używa w nazwie jednostki organizacyjnej niebędącej bankiem lub do określenia jej działalności lub reklamy wyrazów "bank" lub "kasa". [1] System bankowy w Polsce

Prawna ochrona nazwy / firmy banku w przepisach innych ustaw Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym Art. 5. Czynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczenie przedsiębiorstwa, które może wprowadzić klientów w błąd co do jego tożsamości, przez używanie firmy, nazwy, godła, skrótu literowego lub innego charakterystycznego symbolu wcześniej używanego, zgodnie z prawem, do oznaczenia innego przedsiębiorstwa. Art. 7. Nieuczciwymi praktykami rynkowymi w każdych okolicznościach są następujące praktyki rynkowe wprowadzające w błąd: 4) twierdzenie, że: a) przedsiębiorca uzyskał stosowne uprawnienie od organu publicznego lub podmiotu prywatnego, b) praktyki rynkowe lub produkt zostały zatwierdzone, zaaprobowane lub uzyskały inne stosowne uprawnienie od organu publicznego lub podmiotu prywatnego - przy jednoczesnym niespełnieniu warunków zatwierdzenia, aprobaty lub warunków niezbędnych do uzyskania innego stosownego uprawnienia [1] System bankowy w Polsce

Podział banków (1) forma organizacyjna System bankowy Banki operacyjne Bank państwowy (State bank) Bank spółdzielczy (Cooperative bank) Bank komercyjny ( Joint-stock company) Bank centralny Narodowy Bank Polski Europejski Bank Centralny [1] System bankowy w Polsce

Podział banków (2) zakres czynności bankowych System bankowy Banki specjalistyczne Ex lege Poprzez decyzję założycieli / organów banku Banki uniwersalne [1] System bankowy w Polsce

Podział banków (3) siedziba System bankowy Bank krajowy Bank zagraniczny Oddział Przedstawicielstwo Instytucja kredytowa Działalność transgraniczna Działalność transgraniczna (cross – border activity) - wykonywanie przez instytucję kredytową na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub przez bank krajowy na terytorium państwa goszczącego wszystkich lub niektórych czynności w zakresie wynikającym z udzielonego zezwolenia, bez uczestnictwa oddziału tej instytucji lub banku; Oddział (branch) – jednostka organizacyjna banku wykonująca w jego imieniu i na jego rachunek upoważnione czynności bankowe Przedstawicielstwo (representative office) – jednostka organizacyjna banku powołana dla celów reklamowych i marketingowych [1] System bankowy w Polsce

Dywersyfikacja podmiotów bankowych według polskiego prawa bankowego Instytucja kredytowa Instytucja finansowa Bank (PR BANK art. 4 / 1 / 17) przedsiębiorca z siedzibą w innym kraju UE: działa we własnym imieniu i na własny rachunek, dysponuje odpowiednimi zezwoleniami, główne usługi: depozytowo – rozliczeniowo – kredytowe (PR BANK art. 4/1/7) ≠bank ≠ instytucja kredytowa funkcje: wykonywanie określonych w ustawie usług (częściowo mających charakter czynności bankowych np.: transfer środków pieniężnych udzielanie gwarancji doradztwo finansowe) (PR BANK art. 2 oraz art. 4/1/3-4) Krajowy - ma siedzibę w Polsce Zagraniczny- ma siedzibę w kraju trzecim poza UE [1] System bankowy w Polsce

Sektor bankowy w Polsce (za: Raport o sytuacji banków, KNF 2013) BANKI KOMERCYJNE ODDZIAŁY INSTYTUCJI KREDYTOWYCH BANKI SPÓŁDZIELCZE SKOK LICZBA PRACOWNICY 141 000 4300 4500 [1] System bankowy w Polsce

Sektor bankowy w Polsce (za: Raport o sytuacji banków, KNF 2013) Udział WIELKIEJ PIĄTKI w sektorze bankowym Udział całego SEKTORA BANKOWEGO w PKB AKTYWA 47% 86% KREDYTY 43% 51% DEPOZYTY 46% 40% WIELKA PIĄTKA 1 2 3 4 5 [1] System bankowy w Polsce

Tworzenie banku państwowego WNIOSEK MINISTRA SKARBU OPINIA KNF ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW ( określa nazwę, siedzibę, zakres działania i majątek banku) Właściciel – Skarb Państwa Organy banku - rada nadzorcza i zarząd Prezesa rady nadzorczej powołuje i odwołuje premier na wniosek Ministra Skarbu Prezesa banku powołuje i odwołuje rada nadzorcza za zgodą Komisji Nadzoru Finansowego [1] System bankowy w Polsce

Tworzenie banku komercyjnego Capital requirements Personal requirements Own funds adequate to the kinds of banking activity anticipated and the scale of operations intended, but no lower than 5 000 000 euro Cash contribution must be paid in Polish currency to a bank account run by a domestic bank No more than 15% of initial capital may be contributed as in-kind contribution (equipement, real estate) The initial capital of bank cannot come from loans, credits or undocummented sources Founders: At least 3 legal persons Or at least 3 natural persons Or an other bank Requirements for founders and management board: Adequate guarantee of THE SOUND AND PRUDENT MANAGEMENT of the bank At least two of the persons proposed for members of the bank’s management board are ADEQUATELY EDUCATED AND HAVE PROFESSIONAL EXPERIENCE necessary to manage a bank, as well as a proven knowledge of the Polish language, [1] System bankowy w Polsce

Banki komercyjne – organizacja (tzw. pionowa struktura organizacyjna) WŁAŚCICIEL: AKCJONARIUSZE ORGANY BANKU: RADA NADZORCZA ( min. 5 osób) i ZARZĄD ( min. 3 osoby) WALNE ZGROMADZENIE AKCJONARIUSZY (GMA, general meeting of shareholders) wybiera RADA NADZORCZA (Supervisory Board) ( w imieniu właścicieli nadzoruje zarząd) powołuje ( ale 2 członków, w tym prezesa – za zgodą KNF) ZARZĄD (Management Board) ( prowadzi sprawy banku i reprezentuje go na zewnątrz) Prezes banku ( CEO, Chief Executive Officer) (stoi na czele banku) [1] System bankowy w Polsce

Banki komercyjne – organizacja (tzw. pozioma struktura organizacyjna) Poziom podstawowy Bankowości detalicznej Bankowości komercyjnej i inwestycyjnej DEPARTAMENTY: finansowania klientów / finansowania podmiotów gospodarczych / marketingu / prognoz i analiz WYDZIAŁY DZIAŁY SEKCJE STANOWISKA PRACY Operacji pieniężnych i kapitałowych Współpracy z bankami i sektorem publicznym Pion pomocniczy Finansowy Kontroli zarządczej Technologii informacyjnych Administracyjno - gospodarczy [1] System bankowy w Polsce

Postępowanie licencyjne KNF dla banków komercyjnych i banków spółdzielczych 1. Wniosek założycieli o zezwolenie na utworzenie banku 2. KNF: zezwolenie na utworzenie banku 3. Organizowanie struktury banku 4. Rejestracja banku w KRS 5. Wniosek zarządu o zezwolenie na rozpoczęcie działalności operacyjnej 6. KNF: zezwolenie na rozpoczęcie działalności banku 7. Rozpoczęcie działalności banku UWAGA: Art. 38 Prawa bankowego:   Oba zezwolenia tracą moc, jeżeli w terminie roku od wydania zezwolenia na utworzenie banku nie rozpoczął on działalności [1] System bankowy w Polsce

Podstawy prawne dla zezwoleń KNF ( z przepisów ustawy – Prawo bankowe) Art. 37.  Komisja Nadzoru Finansowego odmawia wydania zezwolenia na utworzenie banku lub na zmianę jego statutu, jeżeli: nie zostały spełnione wymagania obowiązujące przy tworzeniu banków lub zamierzona działalność banku naruszałaby przepisy prawa, interesy klientów albo nie gwarantowałaby bezpieczeństwa gromadzonych w banku środków lub gdy przepisy prawa obowiązujące w miejscu siedziby lub zamieszkania założyciela lub jego powiązania z innymi podmiotami mogłyby uniemożliwić skuteczne sprawowanie nadzoru nad bankiem. Art. 36. 1. Bank może rozpocząć działalność po uzyskaniu zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego. 2. Z wnioskiem o wydanie zezwolenia na rozpoczęcie przez bank działalności występuje zarząd banku. 3. Zezwolenie na rozpoczęcie przez bank działalności wydaje się po stwierdzeniu, że bank: 1) jest należycie przygotowany organizacyjnie do rozpoczęcia działalności; 2) zgromadził w całości kapitał założycielski; 3) dysponuje odpowiednimi warunkami do przechowywania środków pieniężnych i innych wartości, z uwzględnieniem zakresu i rodzaju prowadzonej działalności bankowej; 4) spełnia inne warunki określone w decyzji o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku. 3a. Komisja Nadzoru Finansowego informuje Europejski Urząd Nadzoru Bankowego o udzieleniu zezwolenia, o którym mowa w ust. 1, dołączając informację o jego treści. 4. Bank powiadamia Bankowy Fundusz Gwarancyjny o uzyskaniu wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. [1] System bankowy w Polsce

Bankowość spółdzielcza PR BANK.  20. 1.  Bankiem spółdzielczym jest bank będący spółdzielnią, do którego w zakresie nieuregulowanym w ustawie z dnia 7 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających i niniejszej ustawie, mają zastosowanie przepisy ustawy - Prawo spółdzielcze. 2. Statut banku spółdzielczego pod rygorem nieważności powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego Spółdzielnia Bank komercyjny Cel istnienia? Zysk? Równość członków / akcjonariuszy Zbywalność udziałów / akcji [1] System bankowy w Polsce

Tworzenie banków spółdzielczych Prawo materialne Procedura Kapitał 1 mln euro (minimalny wkład gotówkowy), max. 15% wkładu może być wniesione w aportach Nie może pochodzić z pożyczek lub kredytów ani nieujawnionych źródeł Kadra Liczba założycieli = Min. 10 osób fizycznych Wszyscy założyciele i członkowie zarządu banku: RĘKOJMIA OSTROŻNEGO I STABILNEGO ZARZĄDZANIA BANKIEM Dwaj członkowie zarządu banku: ODPOWIEDNIE WYKSZTAŁCENIE I DOŚWIADCZENIE Spełnienie wymogów materialnych Rejestracja banku (= nabycie osobowości prawnej) Podpisanie umowy zrzeszenia z jednym z ogólnopolskich banków zrzeszających ( są to spółki akcyjne, których akcje posiadają banki spółdzielcze) Uzyskanie zezwoleń KNF ( na takich samych zasadach jak banki komercyjne) [1] System bankowy w Polsce

Banki spółdzielcze – ograniczenia działalności Fundusze banku Czynności bankowe Fundusze własne banku Zasięg terytorialny działalności banku 1 000 000 euro Powiat, gdzie jest siedziba banku + powiaty, gdzie znajdują się jego oddziały 1 000 000 euro – 5 000 000 euro Województwo, gdzie jest siedziba banku + powiaty, gdzie znajdują się jego oddziały > 5 000 000 euro Cały kraj Typ czynności bankowej Ograniczenie Pożyczki, kredyty, kredyty konsumenckie, poręczenia i gwarancje Tylko dla klientów mających miejsce zamieszkania ( os. fizyczne), siedzibę (os. prawne) lub prowadzących przedsiębiorstwo na terenie funkcjonowania banku Skup i sprzedaż wartości dewizowych, obrót papierami wartościowymi, doradztwo finansowe Tylko za zgodą banku zrzeszającego [1] System bankowy w Polsce

[1] System bankowy w Polsce SKOK (credit union) (ustawa z dnia 5 listopada 2009 o spółdzielczych kasach oszczędnościowo – kredytowych) STATUS spółdzielnia, prowadząca działalność niezarobkową ( non profit) tylko dla członków SKOK; mogą być nimi w zasadzie wyłącznie osoby połączone więzami pracowniczymi lub zawodowymi ZAKRES USŁUG: Gromadzenie wkładów pieniężnych Udzielanie kredytów i pożyczek Dokonywanie rozliczeń pieniężnych Pośrednictwo przy umowach ubezpieczeniowych NADZÓR: Działalność SKOK podlega nadzorowi KNF dopiero od X. 2012 roku na analogicznych zasadach jak banki operacyjne Od 2013 r. deponenci SKOK podlegają gwarancjom BFG – jeśli fundusz stabilizacyjny KSOK nie wystarcza na pokrycie wszystkich roszczeń klientów SKOK [1] System bankowy w Polsce

SKOK – normy ostrożnościowe Łączna wartość zakupionych środków trwałych < 100% funduszy własnych SKOK Umowy pożyczkowo – kredytowe tylko w formie pisemnej pod rygorem nieważności Limit kredytów i pożyczek na rzecz jednego członka = max. 10 % funduszu oszczędnościowo – pożyczkowego SKOK Współczynnik wypłacalności > 5% Maksymalny limit wszystkich wierzytelności z kredytów i pożyczek gospodarczych < 150% funduszy własnych SKOK Dywersyfikacja alokacji wolnych środków SKOK (np. w jednym banku < 8% aktywów SKOK) + nowe przepisy dot. SKOK (od 2013 roku) Licencja na utworzenie nowej SKOK Obowiązki analogiczne jak dla banków m.in. zapobieganie praniu brudnych pieniędzy, zapis bankowy, postępowanie weryfikacyjne względem prezesa / członków zarządu SKOK [1] System bankowy w Polsce

[1] System bankowy w Polsce Krajowa SKOK USTAWA SKOK. 42. Celem działalności Kasy Krajowej jest zapewnienie stabilności finansowej kas, a w szczególności udzielanie kasom wsparcia finansowego ze środków funduszu stabilizacyjnego, oraz sprawowanie kontroli nad kasami dla zapewnienia bezpieczeństwa zgromadzonych w nich oszczędności oraz zgodności działalności kas z przepisami prawa. USTAWA SKOK 55. 1. Dla realizacji celów, o których mowa w art. 42, kasy wnoszą na wyodrębniony w Kasie Krajowej fundusz stabilizacyjny środki w wysokości co najmniej 1% i nie więcej niż 3% ich aktywów. 3. Wolne środki pieniężne funduszu stabilizacyjnego mogą być inwestowane wyłącznie w obligacje i inne papiery wartościowe emitowane, poręczone lub gwarantowane przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski, a także w jednostki uczestnictwa funduszy rynku pieniężnego. 4. Ze środków funduszu stabilizacyjnego nie mogą być pokrywane straty bilansowe Kasy Krajowej. Status: spółdzielnia osób prawnych zrzeszająca wyłącznie SKOK-i Od X.2012 r. krajowa SKOK podlega nadzorowi KNF. Dodatkowo: postępowanie weryfikacyjne względem 3 członków zarządu KSOK [1] System bankowy w Polsce