WYBRANE KONFLIKTY XX WIEKU autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI wojna koreańska konflikt palestyński kryzys sueski wojna sześciodniowa wojna Jom Kippur rewolucja kubańska wojna w Indochinach wojna wietnamska

WOJNA KOREAŃSKA 25 czerwca 1950 roku 200 tys. żołnierzy północnokoreańskich uderzyło na Koreę Południową i do połowy września zajęło niemal cały półwysep. Na prośbę Seulu 15 września nastąpił desant wojsk ONZ, składający się głównie z żołnierzy amerykańskich dowodzonych przez gen.Douglasa MacArthura. Kontrofensywa odrzuciła armię północnokoreańską dowodzoną przez Kim Ir Sena do granicy chińskiej.

WOJNA KOREAŃSKA Wtedy do wojny przystąpiło 40 dywizji chińskich „ochotników” dowodzonych przez marszałka Peng Te-Huaja. Z początkiem 1951 roku front ustabilizował się wzdłuż 38 równoleżnika. Nie mogąc przełamać linii Koreańczyków gen. MacArthur rozważał plan użycia bomby atomowej, za co został zdymisjonowany i zastąpiony przez gen. Matthewa Ridgwaya.

wojska amerykańskie na linii demarkacyjnej http://pl. wikipedia

WOJNA KOREAŃSKA Po okresie dwuletnich walk pozycyjnych 27 VII 1953 podpisany został układ w Panmundżomie ustalający linię demarkacyjną wzdłuż 38 równoleżnika. W czasie wojny zginęło ok. 1 mln żołnierzy koreańskich obu państw, 300 tys. Chińczyków i 35 tys. Amerykanów.

KONFLIKT PALESTYŃSKI Po upadku państwa osmańskiego w 1917 roku terytorium Palestyny zostało z woli Ligi Narodów powierzone jako obszar mandatowy Wielkiej Brytanii. Brytyjczycy ogłosili tzw. deklarację Balfoura zachęcającą Żydów do osadnictwa i mimo oporów Arabów palestyńskich popierali napływ osadników żydowskich z całego świata.

KONFLIKT PALESTYŃSKI W 1947 roku problem Palestyny przejęła Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ), przedstawiając projekt podziału terytorium mandatowego na dwa państwa: żydowskie i arabskie. W 1948 roku z chwilą opuszczenia Palestyny przez Brytyjczyków proklamowano utworzenie państwa Izrael, którego nie uznały kraje arabskie wkraczając na jego terytorium.

KONFLIKT PALESTYŃSKI Wojna lat 1948-49 zakończyła się zwycięstwem Izraela, który zajął dwie trzecie terytorium mandatowego i tym samym ograniczył możliwości stworzenia państwa arabskiego dla Palestyńczyków; znaczna część uchodźców arabskich zmuszona była osiedlić się w państwach sąsiednich (w Jordanii, Strefie Gazy, Libanie i Syrii), co poważnie zaogniło sytuację na Bliskim Wschodzie.

KONFLIKT PALESTYŃSKI Polityka prowadzona przez prezydenta Chaima Weizmanna i premiera Dawida Ben Guriona doprowadziła do uznania państwa żydowskiego przez społeczność międzynarodową, równocześnie zaogniła stosunki z sąsiadami, zwłaszcza po okresowej aneksji półwyspu Synaj i Strefy Gazy w 1956 roku.

KRYZYS SUESKI W związku z nacjonalizacją Kanału Sueskiego przez Egipt w 1956 roku Wielka Brytania, Francja i Izrael rozpoczęły okupację strefy Kanału, niemniej po interwencji ONZ i ZSRR oraz odmowie poparcia przez USA musiały wycofać się z Egiptu. Egipt, Jordania i Syria pragnęły powstrzymać imperialistyczne zapędy Izraela i w czerwcu 1967 roku rozpoczęły wojnę - Egipt zablokował żeglugę statków izraelskich w Zatoce Akaba.

WOJNA SZEŚCIODNIOWA Lotnictwo izraelskie podjęło wówczas bombardowanie lotniczych obiektów strategicznych w Egipcie, głównie lotnisk; wkrótce potem Izraelczycy zajęli Synaj, starą część Jerozolimy, zachodni brzeg Jordanu i Wzgórza Golan. Operacje wojenne przerwano, gdy Izrael osiągnął swe cele, zaś jednocześnie wzmogły się naciski ZSRR poprzez ONZ, mające na celu podtrzymanie pokonanych państw arabskich.

WOJNA JOM KIPPUR Brak politycznego rozstrzygnięcia konfliktu doprowadził po 6 latach do wybuchu wojny Jom Kippur. W dzień największego żydowskiego święta (Dzień Pojednania) 6 października 1973 roku wojska egipskie przekroczyły Kanał Sueski i opanowały część terytoriów utraconych w 1967 roku.

WOJNA JOM KIPPUR Niepowodzenia na północy wojsk syryjskich wspieranych przez Jordanię i Irak oraz kontrofensywa armii izraelskiej na Synaju (desant na zachodni brzeg Kanału Sueskiego) zmusiły Egipt (22 X) i Syrię (24 X) do przyjęcia nakazującej rozejm rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ.

KONFLIKT PALESTYŃSKI Z inicjatywy USA dochodzi w 1978 roku do podpisania trójstronnego porozumienia oraz traktatu pokojowego z Egiptem w Camp David, czego efektem jest wycofanie wojsk izraelskich z półwyspu Synaj i nawiązanie stosunków dyplomatycznych z Egiptem.

KONFLIKT PALESTYŃSKI Nie rozwiązuje to jednak konfliktu palestyńskiego, gdyż masowe wysiedlenia ludności arabskiej prowadzą do powołania przez nią ruchu wyzwoleńczego nie uznającego państwa żydowskiego i proklamującego wojnę terrorystyczną z Izraelem .

KONFLIKT PALESTYŃSKI Na czele tego ruchu stała Organizacja Wyzwolenia Palestyny zdominowana przez partię Al–Fatah na czele z Jaserem Arafatem. OWP w oparciu o swoje bazy wojskowe najpierw w Jordanii, a potem w Libanie stworzyła w latach 70. XX wieku potężną armię podejmującą liczne akcje agresji i krwawego terroru, m.in. w 1972 roku mordując sportowców Izraela podczas olimpiady w Monachium.

KONFLIKT PALESTYŃSKI Izrael zdecydowanie odrzucał możliwość nawiązania kontaktów z terrorystyczną OWP, pomimo iż organizacja w 1976 roku stała się pełnoprawnym członkiem Ligi Państw Arabskich i otrzymała status obserwatora w ONZ. OWP odrzuciła wypracowany w Camp David projekt palestyńskiej autonomii na Zachodnim Brzegu Jordanu i w Okręgu Gazy, co doprowadziło do eskalacji konfliktu.

KONFLIKT PALESTYŃSKI Nasilające się akcje OWP z Libanu na Izrael spowodowały w 1982 roku inwazję Izraela na Liban, która doprowadziła do wycofania się żołnierzy OWP do innych państw arabskich. Eskalacja napięcia między wojskami Izraela okupującymi Zachodni Brzeg Jordanu a miejscową ludnością arabską spowodowała wybuch w 1987 roku tzw. intifady (wojny kamieni).

KONFLIKT PALESTYŃSKI W jej trakcie w 1988 roku najwyższy organ OWP - Palestyńska Rada Narodowa - ogłosiła powstanie Palestyny jako państwa odrębnego od Izraela i obrała Jasera Arafata prezydentem. Ten zakończył intifadę w 1991 roku i rozpoczął w 1993 roku tajne rokowania z Izraelem.

KONFLIKT PALESTYŃSKI Zakończyły się one wspólną deklaracją wprowadzającą palestyńską autonomię w Okręgu Gazy i w mieście Jerycho. Odpowiedni układ podpisano w 1994 roku w Kairze, zaś kolejny z 1995 roku rozszerzał autonomię na cały Zachodni Brzeg Jordanu z wyjątkiem Jerozolimy.

Icchak Rabin – Bill Clinton – Jaser Arafat w 1993 roku http://commons

KONFLIKT PALESTYŃSKI Za podjętą inicjatywę pokojową Arafat, Szymon Peres i Icchak Rabin zostali nagrodzeni w 1994 roku pokojową Nagrodą Nobla. Po zabójstwie Icchaka Rabina nastąpiła eskalacja konfliktu żydowsko – palestyńskiego; kolejni premierzy Izraela realizowali bezwzględną politykę wobec ludności arabskiej na okupowanych terenach utrudniając wprowadzenie palestyńskiego samostanowienia.

KONFLIKT PALESTYŃSKI W 2000 roku, po prowokacyjnej wizycie premiera Izraela Ariela Szarona na terenie meczetu Al-Aksa w Jerozolimie, uważanym za święte miejsce przez muzułmanów, wybuchła kolejna intifada. Charakteryzowała się ona wzrostem radykalizmu wśród walczących Palestyńczyków, osłabieniem pozycji Jasera Arafata i przejęciem wpływów w OWP przez terrorystyczne organizacje: Hamas i Dżihad.

KONFLIKT PALESTYŃSKI Po śmierci Jasera Arafata w 2004 roku intifada osłabła, a nowy palestyński przywódca Mahmud Abbas wznowił proces pokojowy z Izraelem, napotykając jednak na poważne trudności ze strony radykalnych ugrupowań terrorystycznych.

REWOLUCJA KUBAŃSKA W 1953 roku doszło do nieudanej próby obalenia dyktatora Fulgencio Batisty podjętej przez grupę studentów pod wodzą Fidela Castro: w czasie szturmu koszar Moncada w Santiago de Cuba wielu uczestników rebelii zginęło, inni zostali aresztowani i uwięzieni; po amnestii w 1955 roku przedostali się na Florydę, a następnie do Meksyku, gdzie w 1956 roku powstała organizacja partyzancka Ruch 26 Lipca.

REWOLUCJA KUBAŃSKA W grudniu 1956 roku duża grupa partyzantów pod wodzą Fidela Castro przedostała się na Kubę na pokładzie żaglowca "Granma" i założyła swoje centrum dowodzenia w górach Sierra Maestra; stamtąd prowadzono akcje partyzanckie zarówno w miastach, jak też w rejonach rolniczych kraju, zyskując wielu zwolenników. Od 1958 Ruch 26 Lipca został zdominowany przez orientację komunistyczną, wspomaganą nieoficjalnymi działaniami przez ZSRR.

REWOLUCJA KUBAŃSKA 1 I 1959 gen. Batista uciekł do Dominikany, zaś władzę w kraju przejęła junta wojskowa; dzień później oddziały Castro opanowały Hawanę. Tymczasowym prezydentem kraju został Manuel Urrutia, szefem rządu Jose Miro Cardona; Castro zachował dla siebie stanowisko szefa armii.

Fidel Castro w 1959 roku http://commons. wikimedia

REWOLUCJA KUBAŃSKA W tym też momencie ujawniły się rozbieżności między umiarkowaną orientacją antybatistowską, dążącą do reformistycznego rozwiązywania problemów kraju, a nurtem komunistycznym, zmierzającym do ustanowienia na Kubie dyktatury proletariatu rozumianej w duchu marksistowsko-leninowskim.

REWOLUCJA KUBAŃSKA 16 II 1959 roku Castro, usunąwszy oponentów, objął rządy na Kubie, faktycznie kumulując wszystkie uprawnienia i rozpoczynając okres jednoznacznie proradzieckiej polityki, która w latach 1961-62 doprowadziła do głębokiego kryzysu światowego, grożącego konfliktem między USA i ZSRR (tzw. inwazja w Zatoce Świń,polegająca na blokadzie Kuby przez flotę wojenną USA,mającą nie dopuścić do rozmieszczenia na Kubie strategicznych urządzeń wojskowych dostarczanych przez ZSRR).

rozmieszczenie radzieckich instalacji na Kubie http://pl. wikipedia

WOJNA W INDOCHINACH Od połowy XIX wieku obszar Półwyspu Indochińskiego pozostawał pod władzą Francuzów. Na tym terenie utworzyli oni swoje kolonie, w skład których wchodził: Wietnam Północny – Tonkin, Wietnam Środkowy – Annam, Wietnam Południowy – Kochinchina (najbogatsza prowincja ze stolicą w Sajgonie), Kambodża i Laos. Francuzi zachowali władzę nad tym obszarem aż do drugiej wojny światowej, kiedy to większa część terytorium okupowana była przez Japonię.

WOJNA W INDOCHINACH Po kapitulacji Japonii miejscowi władcy postanowili uniezależnić się także od Francji. W 1945 roku przywódca Viet Minhu (komunistycznej organizacji niepodległościowej) Ho Chi Minh proklamował niepodległy Wietnam, podobnie król Khmerów Norodom Sihanouk ogłosił niezawisłość Kambodży. Francuzi nie chcieli jednak zrezygnować ze swojej kolonii w tym strategicznym regionie świata i pomimo podpisanych porozumień rozpoczęli rekolonizację Indochin.

WOJNA W INDOCHINACH Osadzili oni w Sajgonie ostatniego cesarza Annanu Bao Daia, polityka mocno skorumpowanego. Spotkało się to z oporem politycznym i zbrojnym miejscowej ludności, zwłaszcza Wietnamczyków. Rozpoczęła się francuska wojna kolonialna,zwana indochińską (1946-1954).

WOJNA W INDOCHINACH W pierwszym etapie wojny przewagę zyskały wojska francuskie. Jednak w 1949 roku po utworzeniu Chińskiej Republiki Ludowej partyzantka wietnamska uzyskała znaczną pomoc od komunistów i dowódca armii Viet Minhu Giap Vo Nguyena mógł podjąć kontrofensywę.

WOJNA W INDOCHINACH Dowódcy francuskiemu generałowi Jeanowi de Lattre de Tassigny udało się stworzyć pozycje obronne wokół Hanoi (tzw. "linia de Lattre'a"), niemniej nieudolnie prowadzone działania wojenne doprowadziły w maju 1954 roku do klęski Francuzów w dolinie Rzeki Czerwonej pod Dien Bien Phu.

WOJNA W INDOCHINACH Klęska pod Dien Bien Phu przesądziła o wycofaniu się Francji z Wietnamu i podpisaniu układów genewskich. Na mocy tych rokowań doszło do podziału Wietnamu na dwie części według 17. równoleżnika: północną Demokratyczną Republikę Wietnamu (w istocie komunistyczną) oraz Republikę Wietnamu (znaną jako Wietnam Południowy). Ponadto niepodległość uzyskały Laos i Kambodża.

WOJNA WIETNAMSKA W 1956 roku miały się odbyć w obu państwach wybory zmierzające do połączenia Wietnamu. Jednak po układach genewskich Viet Minh przejął władzę na północy, a premierem komunistycznego Wietnamu został Ho Chi Minh. Wietnam Południowy, rządzony przez dyktatora popieranego przez USA Ngo Dinh Diema, w obawie, iż komuniści przejmą władzę nad całością Wietnamu, odrzucił porozumienie genewskie i odmówił przeprowadzenia wyborów.

WOJNA WIETNAMSKA Partyzantka południowowietnamska (w tym wielu członków Viet Minh), która wystąpiła przeciwko południowowietnamskiemu rządowi, utworzyła Narodowy Front Wyzwolenia Wietnamu, zwany przez Amerykanów Vietcongiem. W 1964 roku kontrolował on około połowy terytorium Wietnamu Południowego, obszar zamieszkały przez 30 procent ludności.

WOJNA WIETNAMSKA Stany Zjednoczone, udzielające od 1961 roku pomocy materialnej, szkoleniowej i uzbrojenia Republice Wietnamu Południowego, zaangażowały w 1965 roku bezpośrednio oddziały swojej armii lądowej (bombardowania lotnicze Demokratycznej Republiki Wietnamu Północnego (DRW) na rozkaz prezydenta Lyndona Johnsona zaczęły się już w 1964 roku) wysyłając kolejne kontyngenty armii - w 1968 roku liczebność wojsk amerykańskich sięgnęła 540 tys. żołnierzy.

pierwsze transporty powietrzne http://pl. wikipedia

zniszczona baza Vietcongu http://pl. wikipedia

WOJNA WIETNAMSKA Za początek drugiej wojny indochińskiej, zwanej wietnamską uchodzi rzekomy atak okrętu północnowietnamskiego na amerykański niszczyciel USS Maddox w Zatoce Tonkińskiej w lipcu 1964 roku. W czasie wojny na masową skalę Amerykanie stosowali napalm i defolianty, aby zniszczyć dżunglę, która była oparciem partyzantki wietnamskiej. Na gęsto zaludnione tereny Amerykanie zrzucali specjalne bomby rozrywające tzw. bomby kulkowe i ananasowe.

użycie napalmu w wiosce Vietcongu http://commons. wikimedia

WOJNA WIETNAMSKA Punktem zwrotnym w czasie wojny było podjęcie w styczniu 1968 roku przez Vietcong zmasowanych ataków na wojska USA zwanych ofensywą Tet. W jej wyniku wiosną 1968 roku Amerykanie zaprzestali bombardowań DRW i po zaprzysiężeniu nowego prezydenta Richarda Nixona rozpoczęli rozmowy pokojowe w Paryżu.

Amerykanie walczą w dżungli z Vietcongiem – marzec 1968 http://commons

WOJNA WIETNAMSKA Amerykańska interwencja nie zyskała poparcia sojuszników europejskich, także w USA wzrósł na sile ruch pacyfistyczny przeciw wojnie (zwłaszcza po ujawnieniu masakry w My Lai, gdzie wymordowano prawie 400 osób). W latach 1969-71 trwało powolne wycofywanie oddziałów amerykańskich z Wietnamu, równocześnie przeprowadzano ataki na bazy posiłkowe Vietcongu w Kambodży i Laosie, trwały także z przerwami rokowania w Paryżu.

protesty przeciw wojnie wietnamskiej http://commons. wikimedia

WOJNA WIETNAMSKA W 1972 roku w obliczu kolejnej ofensywy wojsk DRW i Vietcongu wznowiono bombardowania (m.in. naloty dywanowe na Hanoi i Hajgong), zaminowano też północnowietnamskie porty. W styczniu 1973 roku rokowania zakończyły się podpisaniem układów paryskich, na mocy których wojska USA i DRW zaczęły się wycofywać z Wietnamu Południowego, którego społeczeństwo miało samo zadecydować o swoim bycie politycznym (wojska amerykańskie wycofały się do marca 1973 roku).

WOJNA WIETNAMSKA Wkrótce po zawarciu układów wybuchły nowe walki, jednak bez udziału USA, bowiem w wyniku afery Watergate ustąpił ze stanowiska Richard Nixon, a nowy prezydent Gerald Ford nie był zainteresowany prowadzeniem światowej polityki.

WOJNA WIETNAMSKA Bez wsparcia amerykańskiego wojna w Wietnamie zakończyła się zwycięstwem komunistów w 1975 roku. Upadek Wietnamu południowego umożliwił komunistom opanowanie również Laosu i Kambodży. Tam Czerwoni Khmerzy wprowadzili ludobójczy system kontroli społecznej.

WOJNA WIETNAMSKA W wyniku wojny Amerykanie stracili 56 tys. zabitych i 300 tys. rannych żołnierzy; straty wietnamskie (w rezultacie całej wojny) to ok. 1,5 mln zabitych i 6,5 mln wysiedlonych.

BIBLIOGRAFIA Prezentację wykonano w oparciu o prace: A. Adamczyk, A. Komorowski, P. Radzikowski, XX wiek. Daty, fakty, opinie (1945-1956), t.4, Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2003, A. Adamczyk, A. Komorowski, P. Radzikowski, XX wiek. Daty, fakty, opinie (1956-1968), t.5, Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2003, A. Adamczyk, A. Komorowski, P. Radzikowski, XX wiek. Daty, fakty, opinie (1968-1980), t.6, Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2004,

BIBLIOGRAFIA H. Bankowicz, Historia polityczna świata XX wieku 1945-2000, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2004.