Prawo ochrony konsumentów Wykład 7
Konsument nie może zrzec się praw przyznanych mu w ustawie. Postanowienia umów mniej korzystne dla konsumenta niż postanowienia ustawy są nieważne, a w ich miejsce stosuje się przepisy ustawy. Art. 7 ustawy o prawach konsumenta
Umowy mniej korzystne, jako sprzeczne z ustawą (art. 58 §1 k.c.), dotknięte są nieważnością bezwzględną Wymieniane w ustawie o prawach konsumenta obowiązki informacyjne nałożone na przedsiębiorców mają charakter minimalny, co oznacza, że zakres przekazywanych informacji może być swobodnie rozszerzany. Art. 7 ustawy o prawach konsumenta
Artykuł 7 PrKonsU określa charakter przepisów oraz wskazuje szczególny charakter praw przyznanych konsumentom na podstawie ustawy o prawach konsumentów. Stanowi on transpozycję art. 25 dyrektywy 2011/83/UE do prawa polskiego. Zgodnie z art. 25 dyrektywy 2011/83/UE, jeżeli prawem właściwym dla umowy jest prawo Państwa Członkowskiego, konsumenci nie mogą zrzec się praw przyznanych na mocy krajowych środków transponujących niniejszą dyrektywę. Ponadto wszelkie postanowienia umowne pośrednio lub bezpośrednio znoszące lub ograniczające prawa wynikające z dyrektywy nie są wiążące dla konsumenta. Oznacza to, że skutek nieważności powinien wystąpić w stosunku do wszelkich postanowień umownych pośrednio lub bezpośrednio znoszących lub ograniczających prawa konsumenta wynikające z dyrektywy 2011/83/UE. Art. 7 ustawy o prawach konsumenta
Artykuł 7 stanowi, że nieważne są postanowienia umów mniej korzystne dla konsumenta niż postanowienia ustawy. Nie ma wątpliwości, że nieważne będą postanowienia wzorców umownych stosowanych w obrocie konsumenckim, jeżeli zawierają klauzule mniej korzystne dla konsumenta niż postanowienia ustawy. W miejsce nieważnych postanowień stosować należy odpowiednie przepisy ustawy. Niedopuszczalne jest również składanie przez konsumenta jednostronnych oświadczeń woli, których skutkiem byłoby pozbawienie go ochrony wynikającej z ustawy. W szczególności ustawodawca wymienia w art. 7 oświadczenie konsumenta o zrzeczeniu się praw wynikających z ustawy. Zwrócić należy uwagę, że tego typu jednostronne oświadczania konsumenta w praktyce są indywidualnymi klauzulami przygotowanymi przez przedsiębiorcę, na których treść konsument nie ma wpływu, a których zaakceptowanie stanowi warunek zawarcia umowy. Art. 7 ustawy o prawach konsumenta
Obowiązki przedsiębiorcy w umowach, innych niż umowy zawierane poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość
Najpóźniej w chwili wyrażenia przez konsumenta woli związania się umową przedsiębiorca ma obowiązek poinformować konsumenta, o ile informacje te nie wynikają już z okoliczności, w sposób jasny i zrozumiały o: 1) głównych cechach świadczenia, z uwzględnieniem przedmiotu świadczenia oraz sposobu porozumiewania się z konsumentem; 2) swoich danych identyfikujących, w szczególności o firmie, organie, który zarejestrował działalność gospodarczą, i numerze, pod którym został zarejestrowany, adresie, pod którym prowadzi przedsiębiorstwo, i numerze telefonu przedsiębiorstwa; 3) łącznej cenie lub wynagrodzeniu za świadczenie wraz z podatkami, a gdy charakter przedmiotu świadczenia nie pozwala, rozsądnie oceniając, na wcześniejsze obliczenie ich wysokości - sposobie, w jaki będą one obliczane, a także opłatach za dostarczenie, usługi pocztowe oraz jakichkolwiek innych kosztach, a gdy nie można ustalić wysokości tych opłat - o obowiązku ich uiszczenia; w razie zawarcia umowy na czas nieoznaczony lub umowy obejmującej prenumeratę przedsiębiorca ma obowiązek podania łącznej ceny lub wynagrodzenia obejmującego wszystkie płatności za okres rozliczeniowy, a także wszystkich kosztów, które konsument jest zobowiązany ponieść; 4) sposobie i terminie spełnienia świadczenia przez przedsiębiorcę oraz stosowanej przez przedsiębiorcę procedurze rozpatrywania reklamacji; Obowiązki przedsiębiorcy wobec konsumenta
Najpóźniej w chwili wyrażenia przez konsumenta woli związania się umową przedsiębiorca ma obowiązek poinformować konsumenta, o ile informacje te nie wynikają już z okoliczności, w sposób jasny i zrozumiały o: 5) przewidzianej przez prawo odpowiedzialności przedsiębiorcy za jakość świadczenia; 6) treści usług posprzedażnych i gwarancji; 7) czasie trwania umowy lub - gdy umowa zawarta jest na czas nieoznaczony lub ma ulegać automatycznemu przedłużeniu - o sposobie i przesłankach wypowiedzenia umowy; 8) funkcjonalności treści cyfrowych oraz mających zastosowanie technicznych środkach ich ochrony; 9) mających znaczenie interoperacyjnościach treści cyfrowych ze sprzętem komputerowym i oprogramowaniem. Obowiązki przedsiębiorcy wobec konsumenta
przepis stanowi transpozycję art. 5 ust. 1 dyrektywy 2011/83/UE wprowadzającego wymogi informacyjne dla przedsiębiorców w zawieranych z konsumentami umowach innych niż umowy zawierane na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa. Jak wskazano w motywie 34 preambuły dyrektywy 2011/83/UE, udzielając wymaganych informacji, przedsiębiorca powinien uwzględniać szczególne potrzeby szczególnie wrażliwych konsumentów, z uwagi na ich niepełnosprawność umysłową, fizyczną lub psychiczną, wiek lub łatwowierność, w sposób, który powinien był, racjonalnie oczekując, przewidzieć, z tym jednak iż uwzględnienie tego rodzaju szczególnych potrzeb nie powinno prowadzić do zróżnicowania poziomów ochrony konsumentów. Obowiązki informacyjne
Komentowany przepis nakłada na przedsiębiorę nie tylko obowiązek podania do informacji konsumenta określonych w nim informacji, lecz także podania ich w sposób transparenty, tj. jasny i zrozumiały. Wymóg jasności (jednoznaczności) interpretować należy jako konieczność posługiwania się przez przedsiębiorcę pojęciami jednoznacznymi, a więc niebudzącymi wątpliwości co do znaczenia. Z pojęć tych wynikać ma tylko jedna interpretacja, co oznacza niedopuszczalność posługiwania się językiem wieloznacznym. Jeżeli jakieś pojęcie (słowo) posiada wiele znaczeń, należy unikać posługiwania się w tym samym tekście różnymi znaczeniami określonego pojęcia (słowa), konsekwentnie stosując jedno z nich. Obowiązki informacyjne
Wymóg zrozumiałości udzielonych informacji oznacza łatwość przyswojenia (zrozumienia) informacji. Stanowi to wymóg posługiwania się pojęciami zrozumiałymi dla przeciętego konsumenta. Jako wzorzec przeciętego konsumenta, przez pryzmat którego oceniać należy zrozumiałość udzielonych informacji, przyjąć należy wzorzec konsumenta świadomego, wyedukowanego i krytycznego, aczkolwiek z uwzględnieniem polskich realiów, a więc konsumenta słabo, czy też przeciętnie zorientowanego w mechanizmach rynkowych. Zrozumiałości udzielonych informacji towarzyszyć winny przejrzysta organizacja tekstu(np. podział informacji na punkty), sposób redakcji oraz poprawność użytego języka (tak odnośnie do wzorców umownych. Obowiązki informacyjne
Na przedsiębiorcy ciąży obowiązek określania samego przedmiotu świadczenia, tj. na czym polegać ma świadczenie przedsiębiorcy (przeniesienie własności rzeczy, oddanie rzeczy do korzystania, wykonanie usługi), oraz wskazania jego cech. W przypadku przeniesienia własności rzeczy lub oddania jej do korzystania obowiązek informacyjny zależny będzie od tego, czy umowa dotyczy ruchomości, czy też nieruchomości. W przypadku ruchomości konieczne będzie wskazanie takich cech jak model, rok produkcji, wymiary rzeczy, data przydatności do spożycia, materiału, z którego rzecz jest wykonana, czy też parametrów technicznych rzeczy (np. moc silnika), a także jej producenta. W przypadku nieruchomości wymóg ten obejmować będzie nie tylko wskazanie miejsca położenia nieruchomości, lecz także jej powierzchni, przeznaczenia (działka budowlana, rolna), sposobu zagospodarowania (działka zabudowana czy niezabudowana), dostępności do drogi publicznej, dostępności do infrastruktury (dostępność do sieci energetycznej, gazowej, wodno-kanalizacyjnej), a także określenie księgi wieczystej prowadzonej dla danej nieruchomości przez właściwy sąd rejonowy. W przypadku usług informacje te mogą dotyczyć technologii (metody) wykonania usługi oraz wykorzystanego materiału, jeśli został dostarczony przez przedsiębiorcę. Obowiązki informacyjne
Przedsiębiorca zobowiązany jest również do podania informacji co do sposobu porozumiewania się z konsumentem, na wypadek gdyby zachodziła taka potrzeba, np. w kwestii współdziałania zamawiającego (konsumenta) w wykonaniu dzieła przez przedsiębiorcę jako przyjmującego zamówienie (art. 640 KC). Przedsiębiorca może wskazać, iż porozumiewanie się będzie następować w drodze listownej, czy też z wykorzystaniem środków indywidualnego porozumiewania się na odległość (np. telefon, poczta elektroniczna). Przedsiębiorca obowiązany jest do udzielenia informacji, co umożliwia konsumentowi identyfikację przedsiębiorcy w obrocie. Wyliczenie zawarte przez ustawodawcę w art. 8 pkt 2 ma charakter jedynie przykładowy. Obowiązki informacyjne
Na przedsiębiorcy spoczywa obowiązek podania konsumentowi łącznej ceny za sprzedawany produkt lub wynagrodzenia za świadczoną usługę. Podana cena lub wynagrodzenie winny uwzględniać podatki (np. VAT). Rozwiązanie to koreluje z art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z r. o cenach, zgodnie z którym w cenie uwzględnia się podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów sprzedaż towaru (usługi) podlega obciążeniu podatkiem od towarów i usług oraz podatkiem akcyzowym. Towar przeznaczony do sprzedaży detalicznej oznacza się ceną. W miejscach sprzedaży detalicznej i świadczenia usług uwidacznia się ceny jednostkowe towarów i usług w sposób zapewniający prostą i niebudzącą wątpliwości informację o ich wysokości, a w odniesieniu do cen urzędowych - także o ich rodzaju (cena urzędowa) oraz o przyczynach wprowadzenia obniżek cen. Obowiązki informacyjne
Towary oferowane kupującym w miejscu sprzedaży opatruje się wywieszkami zawierającymi informacje wskazujące ich nazwy handlowe, ceny oraz jednostki miar, do których odnoszą się uwidocznione ceny. Wywieszką taką mogą być etykieta, tabliczka lub plakat z wydrukowaną lub napisaną odręcznie ceną i nazwą towaru, niezłączone trwale z towarem. W przypadku towarów podobnych na wywieszkach umieszcza się ponadto nazwę producenta i inne informacje umożliwiające niebudzącą wątpliwości identyfikację ceny z towarem. Na wywieszkach podaje się ceny aktualne w momencie oferowania towarów. Obowiązki informacyjne
Na przedsiębiorcy spoczywa także obowiązek wskazania sposobu spełnienia świadczenia (np. czy zostanie spełnione jednorazowo, czy w częściach) oraz terminu spełnienia świadczenia. Termin spełniania świadczenia określony może zostać poprzez wskazanie określonej daty, terminu, w jakim świadczenie zostanie spełnione od zawarcia umowy (np. 2 tygodnie), czy też poprzez wskazanie zdarzenia, do którego wystąpienia ma nastąpić spełnienie świadczenia (np. do Świąt Bożego Narodzenia 2014 r., do końca 2014 r.). Niezależnie, jak w tym ostatnim przypadku oznaczony zostanie termin spełnienia świadczenia, winien on zostać wskazany w sposób umożliwiający jego precyzyjne określenie. Obowiązki informacyjne
Na przedsiębiorcy spoczywa obowiązek podania do wiadomości konsumenta występujących u niego procedur rozpatrywania reklamacji. Wykluczyć należy, że w komentowanym przepisie chodzi o określenie terminów, w jakich nastąpić ma rozpatrzenie reklamacji konsumenta, gdyż termin ten regulowany jest przez art KC. Wydaje się, iż chodzi o wskazanie przez przedsiębiorcę, w jaki sposób dokonuje się czynności w prowadzonym przez niego postępowaniu reklamacyjnym, np. w jaki sposób reklamowany towar ma być dostarczony, klient może kontaktować się ze sprzedawcą czy też użyć formularza reklamacyjnego. Obowiązki informacyjne
Na przedsiębiorcy spoczywa obowiązek powiadomienia konsumenta o obciążającej go względem konsumenta odpowiedzialności za wady świadczenia. Treść art. 8 pkt 5 sugerować może, iż na przedsiębiorcy spoczywa obowiązek wyczerpującego poinformowania konsumenta o przysługujących mu uprawnieniach z tytułu rękojmi, co oznaczać może obszerną informację o stosowanych regulacjach Kodeksu cywilnego. Odwołanie się jednak do art. 5 ust. 1 lit. e dyrektywy 2011/83/UE, w którym jest mowa jedynie o przypomnieniu przez przedsiębiorcę o istnieniu prawnego obowiązku zapewnienia zgodności towaru z umową, prowadzić musi do wniosku, iż dla wypełnienia przez przedsiębiorcę jego obowiązku wystarczające będzie wskazanie przez niego, iż ponosi odpowiedzialność za wady rzeczy ze wskazaniem, iż regulacja tej odpowiedzialności zawarta jest w Kodeksie cywilnym. Obowiązki informacyjne
Jeżeli przedsiębiorca zamierza udzielić gwarancji jakości, obowiązany jest poinformować o tym fakcie konsumenta. Obowiązek ten obejmuje podanie do wiadomości konsumenta informacji o obowiązkach gwaranta i uprawnieniach konsumenta, w tym także o dodatkowych usługach oferowanych przez gwaranta, czasie trwania gwarancji, terytorialnym zasięgu ochrony gwarancyjnej punktach wykonujących obowiązki gwaranta wypływające z udzielonej gwarancji, w szczególności wykonujących obowiązek naprawy przedmiotu umowy. Obowiązki informacyjne
Przedsiębiorca obowiązany jest poinformować konsumenta, w szczególności przy umowach, których przedmiotem jest świadczenie o charakterze ciągłym (np. najem, dzierżawa, użyczenie) czy też świadczenie usług, o terminie, przez jaki trwać będzie proponowana umowa. Czas ten może być oznaczony np. datą (od r. do r.) lub okresem, przez jaki ma trwać umowa od dnia jej zawarcia (np. 3 miesiące, 1 rok). Obowiązki informacyjne
Spoczywający na przedsiębiorcy obowiązek informacyjny obejmuje - w przypadku umów zawartych na czas nieoznaczony lub mających podlegać automatycznemu przedłużeniu - wskazanie sposobu (np. pisemnie, terminu) i okoliczności stanowiących podstawę wypowiedzenia umowy. Obowiązek ten obejmuje również wskazanie terminu, w jakim nastąpić ma wypowiedzenie tego rodzaju umów bez podania przyczyn. Nie jest natomiast objęte obowiązkiem informacyjnym z art. 8 pkt 7 udzielenie konsumentowi informacji odnośnie do możliwości, sposobu, terminu i przyczyn wypowiedzenia umów zawartych na czas określony. Obowiązki informacyjne
Przedsiębiorca w komentowanym przepisie nie określił formy, w jakiej przedsiębiorca ma udzielić konsumentowi wymaganych informacji, a co za tym idzie forma ta będzie uzależniona od okoliczności, w jakich dochodzi do zawarcia umowy w lokalu przedsiębiorstwa, w szczególności od formy samej umowy. Niemniej, ze względu na ewentualną konieczność udowodnienia faktu i treści udzielonych informacji, wskazane byłoby ich udzielnie na trwałym nośniku, np. na piśmie lub pocztą elektroniczną (odnośnie do pojęcia trwałego nośnika zob. komentarz do art. 2 pkt 4). Obowiązki informacyjne
W przypadku gdy konsumentowi będą dostarczane treści cyfrowe, na przedsiębiorcę został nałożony obowiązek informacyjny dotyczący wyjaśnienia funkcjonalności oraz interoperacyjności tych treści. Obowiązek informacyjny, o jakim mowa, jest zaliczany do obowiązków przedkontraktowych. Obowiązki informacyjne
Dostarczanie treści cyfrowych może dotyczyć dwóch całkowicie odrębnych zagadnień. Przede wszystkim chodzi o dostarczanie treści cyfrowych jako realizacja zamówionego przez konsumenta świadczenia, co obejmuje zarówno dostarczanie na materialnych trwałych nośnikach, jak i udostępnienie ich przez pobieranie czy przez odbiór danych przesyłanych strumieniowo. Ponadto przepis ten będzie miał zastosowanie także do przekazywania konsumentowi dokumentu w postaci cyfrowej potwierdzającego zawarcie umowy, jeśli będzie mu przekazany na trwałym nośniku, takim jak płyta CD, DVD, poczta elektroniczna. Treścią cyfrową są dane wytworzone i dostarczone w postaci cyfrowej. Cyfrowy dokument potwierdzający zawarcie umowy wchodzi w zakres definicji treści cyfrowej, a tym samym będzie miał do niego zastosowanie przepis art. 8 pkt 8 i 9. Obowiązki informacyjne
Zgodnie z wytycznymi preambuły dyrektywy 2011/83/UE (motyw 19) pojęcie funkcjonalności powinno odnosić się do możliwych sposobów wykorzystania treści cyfrowych, w tym także dodatkowych możliwości, takich jak np. śledzenie zachowania konsumenta. Powinno również odnosić się do braku lub do istnienia jakichkolwiek ograniczeń technicznych (np. systemów zabezpieczeń technicznych, ograniczeń służących ochronie za pośrednictwem zarządzania prawami autorskimi do treści cyfrowych lub kodowania regionalnego oraz do innych sposobów limitowania i kopiowania dostępu do treści cyfrowych. Wśród nich wyróżnia się kontrolę opartą o hasła, szyfrowanie, elektroniczne znaki wodne, a także obejmującą dostęp do utworu możliwość zwielokrotniania go, ilość oraz czas "odtworzeń" zawierających chronione prawem autorskim treści. Obowiązki informacyjne
DRM, czyli zarządzanie prawami cyfrowymi (digital rights management), to system zabezpieczeń, oparty na mechanizmach kryptograficznych lub innych metodach ukrywania treści, którego zadaniem jest przeciwdziałanie używaniu danych w formacie elektronicznym w sposób sprzeczny z wolą ich wydawcy. System ten - co do zasady - ma służyć ochronie praw autorskich twórców, ale można go wykorzystać do dowolnego ograniczenia możliwości korzystania z danych w systemach komputerowych i multimedialnych. Przedsiębiorcy dostarczający konsumentowi treści cyfrowe muszą informować go o środkach przeciwdziałających usuwaniu lub zmianie, bez zezwolenia, zabezpieczeń, które służą zarządzaniu prawami autorskimi, w tym informować go o odpowiedzialności karnej i cywilnej za nieuprawnione korzystanie z tych treści. Obowiązki informacyjne
Konsumentowi należy podać informacje o ewentualnych skutkach współdziałania dostarczanych treści cyfrowych z innymi, z których on już korzysta (w tym z programami komputerowymi i aplikacjami), np. informacje o pobieraniu przez aplikację danych z kalendarza czy bazy adresowej, obsługiwanych przez inne aplikacje. Jeżeli konsument ma pobrać zamawianą treść cyfrową z określonej strony internetowej, trzeba mu wskazać, jakie przeglądarki ją obsługują. Obowiązki informacyjne
Konsument powinien być poinformowany także o konsekwencjach zmiany formatu danych, które otrzymał. Zwłaszcza kiedy treści cyfrowe przekazane konsumentowi nie zostały zabezpieczone przed wprowadzaniem zmian, może on odtworzyć i zapisać je w innym formacie niż ten, w którym wysłał nadawca. W wyniku takiego działania treści cyfrowe mogą ulec zmianie, mogą zmienić się także ich właściwości, może także nastąpić utrata części informacji. Obowiązki informacyjne