Mózgi kobiet i mężczyzn Renata Zieminska Na podstawie: Kimura 2006, Grabowska 2014

Doreen Kimura, Płeć i poznanie, 2006 MężczyŸni i kobiety mają za sobą długą ewolucyjną historię podziału obowiązków. MężczyŸźni angażowali się w polowania i zbieranie padliny, co wymagało od nich oddalania się od siedlisk. Przodowali też w rzucaniu różnego rodzaju przedmiotami. Prehistoryczne kobiety poru- szały się natomiast w pobliżu osad i przyczyniały się do zdobywania poży- wienia, zajmując się zbieractwem. Ich podstawowym zadaniem była opie- ka nad niemowlętami i małymi dziećmi” (Kimura 2006, s. 25). Różnice w zdolnoœciach poznawczych związane są zatem z pełnieniem ról społecz- nych i biologicznych, które doprowadziły do wykształcenia odpowiednich zdolnośœci poznawczych. Kimura podkreœśla, że zdolnośœci te nie zależą od samych czynników społecznych, lecz oparte są na mechanizmach biologicz- nych i działaniu odpowiednich hormonów.

Doreen Kimura, Płeć i poznanie, 2006 „MężczyŸni o wiele lepiej wypadają w zadaniach wymagających trafiania do celu (takich jak gra w rzutki) albo przechwytywania przedmiotów (na przykład piłki)” a „kobiety potrafią szybciej niż mężczyŸźni wykonywać sekwencje ruchów (szczególnie palcami), co okreœśla się czasami mianem subtelnych zdolnoœści motorycznych” (Kimura 2006, s.49). Badania Kimury wskazują, że większoœść mężczyzn uzyskuje lepsze wyniki w testach zdolnoœści rozumowania matematycznego lub rozwiązywania problemów, ale kobiety są lepsze w samym obliczaniu działań matematycznych (Kimura 2006, s. 87). Z całą pewnośœcią kobiety mają lepszą pamięć werbalną i są bardziej wrażliwe na bodŸźce zewnętrzne, z wyjątkiem bodźŸców wzrokowych. Mają słabszą ostrość widzenia, ale przewagę w szybkoœści postrzegania, która umożliwia dokonywanie szybkich porównań . Ponadto, kobiety przewyższają mężczyzn pod względem umiejętnośœci odczytywania wyrazu twarzy i mowy ciała i mają większą zdolnoœść empatii (Kimura 2006, s. 98)

Różnice poznawcze

Uzdolnienia Mężczyźni wykazują np. wyższość w wykonywaniu różnych zadań wymagających wyobraźni przestrzennej lub złożonych operacji matematycznych, kobiety zaś w niektórych zadaniach językowych oraz wymagających precyzji manualnej. Badania wskazują ponadto na wyższą wrażliwość kobiet na subtelne sygnały emocjonalne, zwłaszcza wyrażane w mimice twarzy. Z kolei mężczyźni łatwiej dopuszczają się aktów agresji.

Waga mózgu Najbardziej oczywista i widoczna gołym okiem różnica polega na tym, że przeciętnie mózgi męskie są o ok. 10% większe. kobiety mają proporcjonalnie więcej substancji szarej (ciała komórek nerwowych), zaś mężczyźni więcej substancji białej i płynu mózgowo-rdzeniowego.

Substancja szara i biała Ponieważ substancja szara to ciała komórek nerwowych i krótkie połączenia między nimi (dendryty), a substancja biała to długie połączenia między odległymi częściami mózgu, wyższa proporcja substancji szarej u kobiet oznacza, że więcej tkanki nerwowej jest u nich zaangażowanej w procesy przetwarzania informacji w stosunku do tkanki zaangażowanej w przekazywanie informacji.

Kora mózgowa Tezę tę potwierdzają obserwacje wskazujące, że kora mózgowa (składająca się z substancji szarej) jest u kobiet grubsza i wykazuje większą liczbę i poziom komplikacji zakrętów. Co więcej, neurony są w niej gęściej upakowane. Wszystkie te fakty interpretuje się jako dowody na istnienie u kobiet mechanizmu kompensacyjnego, umożliwiającego zmieszczenie w tej samej objętości większej ilości tkanki mózgowej (szarej substancji).

Asymetria mózgowa Kolejna różnica, wielokrotnie stwierdzana w badaniach, dotyczy asymetrii mózgowej. Mózgi mężczyzn są bardziej asymetryczne niż kobiece tj. dwie półkule wykazują większą specjalizację funkcjonalną. Np. funkcje językowe są u mężczyzn silniej powiązane z lewą półkulą, zaś funkcje wzrokowo-przestrzenne z prawą. U kobiet zaś, funkcje te są w większym stopniu reprezentowane w obu półkulach.

Spoidło wielkie części spoidła wielkiego, stanowiącego główną wiązkę włókien łączącą dwie strony mózgu, u kobiet są większe. Ponadto, czas transmisji informacji pomiędzy półkulami jest u mężczyzn dłuższy i kierunkowo asymetryczny. konsekwencją długiego czasu transmisji międzypółkulowej był stosunkowo większy rozrost połączeń wewnątrzpółkulowych w stosunku do międzypółkulowych oraz wzmocnienie półkulowej specjalizacji.

Dominujące połączenia w mózgu mężczyzn (A) i kobiet (B) Dominujące połączenia w mózgu mężczyzn (A) i kobiet (B). Po lewej stronie widoczny mózg z góry, po prawej z boku.

Połączenia wewnątrzpółkulowe i międzypółkulowe u kobiet dominująca okazała się sieć połączeń poprzecznych łączących dwie półkule, czyli takich, które przechodzą przez spoidło wielkie. U mężczyzn natomiast dominują połączenia wewnątrzpółkulowe, łączące tylne i przednie części mózgu. Autorzy sugerują, że budowa mózgu u mężczyzn sprzyja zapewnieniu dobrych połączeń pomiędzy strukturami kontrolującymi percepcję i koordynację czynności, natomiast u kobiet mózg przystosowany jest do łączenia struktur zajmujących się analitycznym (lewa półkula) i intuicyjnym (prawa półkula) sposobem rozwiązywania zadań.

Osoby w skanerze rezonansu magnetycznego wykonywały zadania matematyczne Okazało się, że rozwiązywanie tych zadań wywołuje znacznie silniejszą aktywację w mózgu mężczyzn niż kobiet. Co ciekawe, dokładnie w tych miejscach, gdzie stwierdzono różnice w aktywności na korzyść mężczyzn, stwierdzono również różnice w objętości i gęstości substancji szarej na korzyść kobiet. Dane te pokazują, po pierwsze, że mózgi kobiet zdają się pracować bardziej wydajnie z punktu widzenia zużycia energii, przeznaczonej na wykonanie tej samej pracy (bo zadanie wykonywały na podobnym poziomie). Po drugie, wyższa wydajność mózgu kobiecego może być osiągana dzięki zwiększeniu gęstości substancji szarej w tych samych rejonach, które wykazują większą aktywację w mózgu męskim

Empatia Badania funkcjonalnym rezonansem magnetycznym ujawniły, że kobiety odczuwają empatię w sytuacji zadawania bólu nawet takim osobom, które zachowały się wcześniej wobec nich nieuczciwie. Natomiast w przypadku mężczyzn mózg działał w sposób bardziej „interesowny”. Aktywacja struktur związanych z empatią następowała tylko wówczas, gdy patrzyli na ból osób, które zachowywały się wobec nich fair. Co więcej, mężczyźni na widok bólu zdawanego osobom nieuczciwym najwyraźniej odczuwali satysfakcję, gdyż aktywowały się u nich struktury związane z układem nagrody. U kobiet takich aktywacji nie było. Stwierdzono też u kobiet większą objętość substancji szarej w obszarach tzw. neuronów lustrzanych, które odgrywają istotną rolę w empatii.