I WOJNA ŚWIATOWA (w latach 20. i 30 I WOJNA ŚWIATOWA (w latach 20. i 30. XX wieku nazywana „wielką wojną”) konflikt zbrojny trwający od 1914 do 1918

Przyczyny Obejrzyjcie film i zastanówcie się nad przyczynami I wojny światowej. http://www.youtube.com/watch?v=cQfdnMC7VAc

Przyczyny I wojny światowej narastające od końca XIX w. spory, m.in.: zatargu francusko-niemieckiego o Lotaryngię i Alzację, rywalizacji w koloniach pomiędzy Francją, Anglią a Niemcami (np. kryzysy marokańskie), problemów narodowościowych w monarchii austro-węgierskiej rywalizacja gospodarczej i ekonomicznej poszczególnych krajów

Trójprzymierze państwa centralne Austro-Węgry Niemcy Turcja Bułgaria Niemiecki plakat propagandowy – "Germania"

Ententa trójporozumienie Wielka Brytania Francja Rosja od 1914: Serbia, Belgia, Japonia, od 1915: Włochy od 1916: Rumunia od 1917: Grecja Stany Zjednoczone Rosyjski plakat propagandowy

Pretekstem do wybuchu wojny było zabójstwo austriackiego następcy tronu, arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w Sarajewie 28 czerwca 1914, po którym: Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Serbii (28 lipca) w odpowiedzi na mobilizację armii rosyjskiej Niemcy wypowiedziały wojnę Rosji (1 sierpnia) i jej sojuszniczce Francji (3 sierpnia) po ataku niemieckim na neutralną Belgię (4 sierpnia) do wojny włączyła się Wielka Brytania. 6 sierpnia Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Rosji

Uczestnicy I wojny światowej: kolor zielony – ententa i jej sojusznicy, pomarańczowy – trójprzymierze, szary kraje neutralne

PRZEBIEG DZIAŁAŃ I WOJNY ŚWIATOWEJ Plakaty zachęcające do wstąpienia do wojska

Front zachodni Armia niemiecka zmagała się z wojskami francuskimi i brytyjskimi. Po zaciętych walkach żadnej ze stron nie udało się zdobyć przewagi. Działania militarne zaczęły przybierać charakter wojny pozycyjnej.

Front wschodni Wojna na froncie wschodnim miała charakter manewrowy. Znaczne sukcesy odnosiły tu państwa centralne, które opanowały ziemie Królestwa Polskiego i przesunęły linię frontu daleko w głąb Rosji. Mimo zwycięstw nad armią rosyjską sytuacja Niemiec i ich sprzymierzeńców stopniowo się pogarszała (dwa fronty!) Przegrupowanie armii rosyjskiej, spowodowane rewolucją lutową i rewolucją październikową, zmusiło Rosję do podpisania zawieszenia broni w Brześciu Litewskim (listopad 1917), a w konsekwencji pokoju brzeskiego.

Front bałkański i włoski (południowy) Austro-Węgry opanowały Serbię i Czarnogórę. W1915 Włochy wystąpiły przeciw państwom centralnym. Początkowo Włosi ponosili systematyczne klęski, dopiero w 1918 armia austro-węgierska przestała stawiać opór. Zawieszenie broni podpisano 3.11.1918. W1916 Rumunia przystąpiła do wojny po stronie Ententy w 1916. Zaatakowała węgierski Siedmiogród. Kontratak wojsk monarchii zakończył się zajęciem Bukaresztu i klęską Rumunii w maju 1918.

Fronty pozaeuropejskie Rosjanie w 1914 pobili Turków i odnosili lokalne sukcesy aż do 1917. W Mezopotamii Anglicy ponosili klęski w latach 1914-1916, w 1915 połączony korpus australijsko-angielski uległ Turkom w cieśninie Dardanele. Od 1917 Turcy zaczęli ustępować w Mezopotamii i w Palestynie, kapitulując ostatecznie w 1918. Do 1918 Brytyjczycy opanowali większość kolonii niemieckich, Japończycy zajęli posiadłości niemieckie w Chinach.

Działania morskie Po wprowadzeniu przez Ententę blokady floty niemieckiej rozpoczęła ona w 1915 nieograniczoną wojnę podwodną. Tonąca RMS Lusitania storpedowana w 1915 przez niemiecki okręt podwodny U-20 Niemiecki okręt podwodny – U-9, który zatopił we wrześniu 1914 trzy angielskie krążowniki Ciężko uszkodzony niemiecki krążownik „Seydlitz” po bitwie jutlandzkiej

Nowe rodzaje broni

Gaz po raz pierwszy został użyty przez Francuzów w sierpniu 1914. W kwietniu 1915 Niemcy puścili na pozycje przeciwnika chlor (uszkadzał układ oddechowy) Fosgen został po raz pierwszy użyty w grudniu 1915 i był jedną z najgroźniejszych broni chemicznych. Najbardziej skuteczny okazał się gaz musztardowy zastosowany przez Niemców w lipcu 1917 pod Ypres. Nie był on tak groźny (zmarło 2% osób, które się z nim zetknęły) jak fosgen, ale był trudniejszy do wykrycia, a ponadto długo utrzymywał się w powietrzu, powodował poparzenia, które czyniły żołnierzy praktycznie kalekami niezdolnymi do walki. "Mdły, słodko cierpki gaz tamował oddech w gardle, wywołując u ludzi duszenie. W ustach zjawił się cierpki, metalowy smak, błony śluzowe dróg oddechowych uległy zapaleniu, wszystkie wewnętrzne organy trawienia męcząco paliły. Ci żołnierze, którzy więcej od innych wciągnęli do płuc śmiercionośnego gazu (...) wkrótce stracili przytomność i umierali. Twarze ich stawały się sine i puchły, zaś twarze innych sczerniały jakby zostały zwęglone. U innych z gardła, nosa i uszu trysnęła krew, z ust sączyła się krwawa piana. Równocześnie ciekły łzy (...) bolały oczy, pojawiały się mdłości i wymioty, a następnie bolesny kaszel i plucie krwią".

Skutki działania gazu – oślepieni żołnierze brytyjscy

Czołgi i samoloty Pociągi opancerzone, działa

Wielkie znaczenie dla wyniku wojny miało przystąpienie do niej (6 kwietnia 1917), po stronie Ententy, USA. Po przejęciu inicjatywy przez aliantów (lipiec 1918) wojska austro-węgierskie znalazły się w rozsypce, a rewolucja listopadowa w Niemczech 1918 zmusiła dowództwo niemieckie do zaprzestania działań zbrojnych i podpisanie rozejmu w Compiègne 11 listopada 1918. W1919 roku w Wersalu pod Paryżem podpisano pokój z Niemcami – traktat wesalski.

Ferdinand Foch przed wagonem kolejowym w Compiègne Strona tytułowa The New York Times obwieszcza rozejm

SKUTKI WOJNY zabitych ok. 11 mln. żołnierzy, rannych 20 mln., zniszczenia terenów, na których toczyła się wojna, epidemia grypy nazwanej hiszpanką (nawiedza wyniszczone walkami kraje) – śmierć ok. 50 milionów ludzi, emancypacja kobiet (prawo do pracy, udziału w wyborach) zmniejszenie roli Europy względem innych części świata

upadek systemu geopolitycznego ustalonego na Kongresie Wiedeńskim rozpad monarchii austro – węgierskiej zmiany polityczne w Niemczech (upadek cesarstwa i powstanie republiki) zwycięstwo rewolucji bolszewickiej w Rosji odrodzenie się lub powstanie nowych państw w Europie: Polski, Czechosłowacji, Jugosławii, Litwy, Łotwy, Estonii i Finlandii nowy podział kolonii w Azji i Afryce upadek największych dynastii europejskich (Hohenzollernów, Habsburgów, Romanowych)