Przedsiębiorstwo, koszty

Klasyfikacje przedsiębiorstw: Liczba zatrudnionych (0-9; 10-49; 50-249; 250 i więcej) Wartość produkcji sprzedanej Wartość majątku trwałego Formy własności Cel działalności, jej specyfika

Przedsiębiorstwa w Polsce – 2003 rok (w tys.) Przedsię-biorstwa ogółem MSP Mikro (0-9) Małe (10-49) razem (0-49) Średnie (50-249) Duże (ponad 250) Liczba wg REGON 3.643,99 3.637,96 3.463,24 144,62 3.607,86 30,10 6,02 Liczba aktywnych 1.709,54 1.706,87 1.654,09 39,45 1.693,54 13,33 2,66 Udział w PKB 68,6% 48,4% 33% 8% 41% 7,4% 20,2% Liczba pracują-cych 10.158,0 6.941,2 (68%) 2.778,7 (27%) 1.908,1 (19%) 4.686,8 2.254,3 (22%) 3.216,8 (32%)

Przedsiębiorca spełnia w firmie następujące funkcje: inicjuje i uruchamia działalność gospodarczą a także innowacje techniczno-organizacyjne podejmuje kluczowe decyzje związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa podejmuje ryzyko związane z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz wprowadzaniem innowacji.

Uproszczony rachunek wyników w przedsiębiorstwie: przychody ze sprzedaży - koszty własne działalności _______________________ dochód brutto (zysk brutto) - podatek dochodowy ______________________ dochód netto (zysk netto)

Rola zysku: decyduje o możliwościach rozwojowych firmy przesądza o samofinansowaniu bieżącej działalności określa wysokość zysku właścicieli ( w spółkach akcyjnych – wielkość dywidendy i rynkową wartość akcji) funkcja motywacyjna – perspektywy trwałego zatrudnienia, wzrostu płac, wzrostu udziału w zyskach, wzrostu zakresu świadczeń socjalnych w skali gospodarki – pozwala zmniejszyć rozmiary bezrobocia oraz wydatki socjalne budżetu państwa.

Klasyfikacje kosztów Koszty księgowe (explicite) – faktyczne, udokumentowane wydatki pieniężne Zakup surowców, płace, opłaty za energię etc. Amortyzacja – odpisy z wartości środków trwałych Koszty księgowe nie obejmują wydatków inwestycyjnych. Czy koszty księgowe są jedynymi kosztami w analizie ekonomicznej?

Kosztem podjętej działalności jest utrata możliwości alternatywnego wykorzystania zaangażowanych środków – koszt alternatywny (opportunity cost) Rozpatrywane alternatywy muszą być porównywalne, jeśli chodzi poziom ryzyka. Koszty ekonomiczne są pojęciem szerszym od kosztów księgowych

Koszty ukryte Koszty alternatywne wykorzystania zasobów przedsiębiorstwa – niełatwe do określenia, w zasadzie możliwe jedynie do oszacowania. Przedsiębiorstwo posiada halę produkcyjną, którą mogłoby wynająć. Kapitał finansowy zaangażowany w przedsiębiorstwo mógłby przynosić zyski w postaci np. odsetek od lokat bankowych.

Koszty jako wynagrodzenie Koszt energii – wynagrodzenie dla zakładu energetycznego Koszt pracy - wynagrodzenie dla pracowników za ich pracę Koszty czynników produkcji – wynagrodzenie dla ich właścicieli Przedsiębiorczość jako szczególny czynnik produkcji – wynagrodzeniem jest zysk normalny

Analizy ekonomiczne wyłącznie w oparciu o koszty ekonomiczne! Kategorie zysku Zysk ekonomiczny= zysk księgowy – koszt alternatywny Zysk normalny Analizy ekonomiczne wyłącznie w oparciu o koszty ekonomiczne!

Przykład Pani Kowalska prowadzi samodzielnie zakład krawiecki. W ubiegłym roku jej utarg wyniósł 55000 zł, a koszty bezpośrednie – 27000 zł. Kapitał finansowy włożony w działalność zakładu wyniósł w ciągu roku 25000 zł. Stopa proc. w tym okresie wynosiła 10%. Gdyby pani Kowalska zdecydowała się podjąć pracę w dużej firmie nieopodal, mogłaby tam zarobić 21000 zł. Koszt księgowy 27000,- Zysk ksiegowy 28000,- Koszt alt. pracy własnej 21000,- Koszt alt. kapitału 2500,- Łączny koszt ekon. 50500,- Zysk ekonomiczny 4500,-

Koszty a ocena opłacalności Przedsięwzięcie wymaga zaangażowania na okres jednego roku kapitału finansowego w wysokości 100 000 zł. Po roku kapitał jest zwracany. Koszty księgowe (roczne) wynoszą 100 000 zł. Przychody z przedsięwzięcia (roczne) wynoszą 103 000 zł. Czy warto jest zaangażować się w to przedsięwzięcie? Zysk księgowy wynosi 3 000 zł (3%) Gdy koszty ekonomiczne są wyższe od przychodów – strata ekonomiczna sugeruje rezygnację z przedsięwzięcia

Koszty w krótkim okresie Krótkookresowa analiza kosztów – podział kosztów na koszty stałe i zmienne. Koszty całkowite TC(Q) (total cost) – całkowite koszty ekonomiczne ponoszone przy realizacji określonej wielkości produkcji Q.

Koszty w krótkim okresie c.d. Koszty stałe FC(Q) (fixed cost) – całość kosztów niezależnych od wielkości produkcji. Przykłady: podatek od nieruchomości, raty leasingowe, wynagrodzenie pracowników nieprodukcyjnych (personelu administracyjnego) etc.

Koszty w krótkim okresie c.d. Koszty zmienne VC(Q) (variable cost) – całość kosztów zależnych od wielkości produkcji. Koszty zmienne rosną wraz ze wzrostem skali produkcji, choć w różnym tempie. Przykłady: koszty surowców, wynagrodzenia pracowników bezpośrednio produkcyjnych, koszty nośników energii etc.

Graficzny obraz kosztów: TC, FC, VC Q

Koszty przeciętne Koszty przeciętne odnoszą się do średnich kosztów wytworzenia pojedynczej jednostki produkcji.

Koszty przeciętne c.d. Całkowity koszt przeciętny ATC(Q) (average total cost) – średni koszt wytworzenia jednej jednostki produkcji przy danym jej poziomie, in. koszt jednostkowy.

Koszty przeciętne c.d. Przeciętny koszt stały AFC(Q) (average fixed cost) – mówi o tym, ile kosztu stałego przypada na jedną jednostkę produkcji przy danym jej poziomie.

Koszty przeciętne c.d. Przeciętny koszt zmienny AVC(Q) (average variable cost) – mówi o tym, ile kosztu zmiennego przypada na jedną jednostkę produkcji przy danym jej poziomie.

Koszt marginalny Koszt marginalny MC(Q) (marginal cost) – in. koszt krańcowy, to koszt zwiększenia produkcji o jedną jednostkę, koszt dodatkowej jednostki produkcji.

Graficzny obraz AFC FC FC(Q) Q Q1 Q2 Q3 AFC AFC(Q) AFC(Q1) Q1 AFC(Q2)

Graficzny obraz AVC VC VC Obraz kosztów przeciętnych AC jest tworzony analogicznie. Q Q1 Q2 Q3 Q4 Q5 AVC AVC AVC(Q1)=AVC(Q5) Q1 Q5 AVC(Q2)=AVC(Q4) Q2 Q4 AVC(Q3) Q3 Q

Graficzny obraz AC, AVC i AFC Q

Optimum technologiczne Graficzny obraz MC TC TC Q MC MC AC Optimum technologiczne Q

Krzywe kosztów Kształt krzywej TC wynika z funkcji produkcji, której wyrazem jest krzywa TP Kształt ATC wynika z krzywej produktu przeciętnego AP Kształt MC wynika z krzywej produktu marginalnego MP Optimum technologiczne – optymalna wielkość produkcji dla przedsiębiorstwa, wiąże się nie tylko z kosztami, ale również z poziomem cen, chłonnością rynku, konkurencją.

Koszty w długim okresie W długim okresie wszystkie koszty są zmienne, brak kosztów stałych. Duże możliwości dostosowania technik i rozmiarów produkcji do sytuacji rynkowej Powiększające się rozmiary produkcji mogą zaowocować korzyściami skali (lub też niekorzyściami skali)

Korzyści skali – obraz graficzny LAC Minimalna skala efektywności LAC(Q) Q Korzyści skali Stabilizacja kosztów Niekorzyści skali

Uzyskiwanie korzyści skali – rodzaj działalności, wielkość produkcji Korzyści skali – główny argument wyjaśniający dominację dużych przedsiębiorstw w gospodarce światowej

Technologiczne źródła korzyści skali Specjalizacja i podział pracy - wzrost wydajności pracy Niepodzielność czynników produkcji (huta, kombajn żniwny etc.) – zastosowanie nowych technologii dostępne jest głównie dla firm dużych Produkcja wielofazowa (bez przesyłania półfabrykatów – koszty administracyjne, transportu, magazynowania) Wykorzystanie odpadów w produkcji ubocznej Finansowanie prac badawczo-rozwojowych – wzrost konkurencyjności dużych firm

Marketingowe korzyści skali Hurtowe zakupy Koszty pakowania i transportu nie wzrastają proporcjonalnie do skali produkcji Specjalizacja w zakresie zaopatrzenia i zbytu Koszty marketingowe (reklama, badanie rynku etc.) niższe w przeliczeniu na jednostkę produkcji

Finansowe korzyści skali Łatwiejszy dostęp do kredytu Niższe koszty kredytu Większa dostępność różnych form finansowania (emisja akcji, obligacji itp.)

Ogólna charakterystyka rynków Konkurencja doskonała Konkurencja monopolistyczna Oligopol Monopol Liczba firm Dużo niezależnych firm Dużo firm, produkcja podobnych dóbr Kilka dużych firm Jedna duża firma Kontrola cen Rynek determinuje ceny Ograniczona ze względu na substytuty Duży wpływ cen lidera Bardzo duża Zróżnicowanie prod. Bardzo małe Duże; produkty dla różnych segmentów zróżnicowane i niezróżn. Żadne Wejście na rynek Brak barier wejścia/ wyjścia Duża łatwość wejścia na rynek Trudne, liczne bariery Bariery wejścia przykłady GPW usługi Samochody, stal, żarówki ?

Dziękuję za uwagę. Do zobaczenia!