Funkcja kreacyjna Sejmu

Współcześnie obserwujemy w różnych państwach demokratycznych grupę organów państwowych, w których powoływanie zaangażowany jest parlament. Powoływanie to ujmowane często jako tzw. funkcja kreacyjna rozumiana jest nie jako tworzenie organów państwa lecz dokonywanie ich obsady personalnej (ewentualnie współobsady, w przypadku gdy parlament uczestniczy w tej procedurze wspólnie z innymi organami). Z drugiej strony warto zauważyć, że dokonywanie obsady określonych organów państwowych powiązane jest z tworzeniem różnych związków (funkcjonalnych, organizacyjnych) z izbami parlamentarnymi.

Funkcja kreacyjna Sejmu Uzasadnienie dla wyposażenia w uprawnienia kreacyjne są różnorodne: -uznanie, że reprezentacja suwerena w jego imieniu powinna decydować o obsadzie personalnej organów istotnych z punktu widzenia suwerena, przez co determinuje ich działanie (co z kolei może budzić wątpliwości w odniesieniu do organów, wobec których wymagana jest niezależność czy neutralność polityczna) -zwrócenie uwagi, że jawność prac parlamentu daje gwarancje transparentnego dla opinii publicznej procesu podejmowania decyzji o wyborze konkretnych osób w skład organów państwowych i możliwość weryfikacji ich umiejętności i kwalifikacji (odwrotność tzw. decyzji gabinetowych), -zagwarantowanie podejmowania decyzji w zgodzie z zasadą pluralizmu politycznego; w składzie powoływanych organów mogą znaleźć się osoby reprezentujące szersze spektrum polityczne niż większość parlamentarna; dobrym przykładem jest Hiszpania gdzie np. przedstawiciele Kongresu Deputowanych oraz Senatu powoływani są w skład Rady Głównej Władzy Sądowej większością kwalifikowaną 3/5 głosów; podobną większością radcy Trybunału Obrachunkowego, członkowie Rady Administracyjnej Hiszpańskiej Telewizji Publicznej wybierani są przez izby większością 2/3 głosów, -W systemach ustrojowych b. państw socjalistycznych uważa się to za pozostałość zasady nadrzędności parlamentu.

Funkcja kreacyjna parlamentu W opinii B. Nowotarskiego, przyjęte rozwiązania systemowe w ramach funkcji kreacyjnej prowadzą do następujących wniosków: Niestety, polska konstytucja umożliwia to rządzącej większości, która może samodzielnie wybrać sędziów Trybunału Konstytucyjnego bez koniecznej zgody innych organów (jak w przypadku tzw. systemu na zakładkę). Z takich właśnie powodów Polska i Słowacja zajmują najniższe pozycje w politologicznych rankingach niezależności sędziów konstytucyjnych w Europie. Uwaga ta dotyczy także innych organów mechanizmu checks and balances, takich jak prezes NIK, Rzecznik Praw Obywatelskich czy członkowie KRRiT.

Funkcja kreacyjna parlamentu Konstrukcja funkcji kreacyjnej Sejmu nie jest jednolita: Konstytucja posługuje się zróżnicowanymi pojęciami na oznaczenie konkretnych uprawnień mieszczących się w ramach tej funkcji: a) pojęcie wyboru użyte zostaje przez konstytucję dla oznaczenia sposobu obsady stanowisk i funkcji: prezesa RM i członków RM, sędziów Trybunału Konstytucyjnego, zastępców przewodniczącego i członków Trybunału Stanu, posłów – członków Krajowej Rady Sądownictwa; b) pojęcie powołania zostaje użyte przez konstytucję dla oznaczenia sposobu obsady stanowisk i funkcji: Prezesa NIK, Rzecznika Praw Obywatelskich, Prezesa NBP, członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, członków Rady Polityki Pieniężnej; na mocy ustaw Sejm powołuje: Rzecznika Praw Dziecka, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, członków Rady IPN, Prezesa IPN, Szefa Urzędu Komunikacji Elektronicznej, na mocy ustawy Sejm wybiera czterech posłów w skład Krajowej Rady Prokuratury

Funkcja kreacyjna parlamentu Kadencja poszczególnych organów określona jest w sposób zróżnicowany: w niektórych przypadkach zrównana z kadencją Sejmu (np. zastępcy przewodniczącego i członkowie Trybunału Stanu, członkowie Krajowej Rady Sądownictwa, członkowie Krajowej Rady Prokuratury, GIODO), niekiedy nieco dłuższą (5 lat – RPO, RPD, Prezes UKE, Prezes IPN; 6 lat – Prezes NIK, Prezes NBP, członkowie RPP, członkowie KRRiT, członkowie Rady IPN; 9 lat – sędziowie TK) swoboda wyboru/powołania poszczególnych osób jest zróżnicowana; poziom uzależnienia zależy od źródła regulacji: w konstytucji (Prezes NBP – wniosek Prezydenta), w ustawach (RPO – wniosek Marszałka Sejmu lub grupy 35 posłów, Prezes UKE – wniosek Prezesa Rady Ministrów, RPD - na wniosek Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu, grupy co najmniej 35 posłów lub co najmniej 15 senatorów, Prezes NIK – na wniosek Marszałka Sejmu lub grupy 35 posłów, Prezes IPN – na wniosek Rady IPN, członkowie Rady IPN – na wniosek zgromadzenia elektorów IPN, w regulaminie Sejmu – członkowie KRRiT, członkowie RPP, członkowie KRS, członkowie KRP, GIODO (grupa 35 posłów, Marszałek Sejmu), sędziowie TK (Prezydium Sejmu, grupa 50 posłów)

Funkcja kreacyjna Sejmu kwalifikacje i umiejętności; w niektórych przypadkach, gdzie dominują kryteria polityczne (członkowie Rady Ministrów) brak jest jakichkolwiek określeń odnoszących się do tej sfery; tam, gdzie od określonych organów państwowych oczekuje się aktywności w specjalistycznej dziedzinie działalności państwowej lub status tych organów jest szczególny, mogą pojawiać się postanowienia odnoszące się do kwalifikacji i umiejętności osób tworzących te organy; nie jest to jednak regułą (np. posłowie zasiadający w Krajowej Radzie Sądownictwa, Krajowej Radzie Prokuratury) Kwalifikacje i umiejętności wymagane od osób zasiadających we wspomnianych organach: wskazania konstytucyjne: sędziowie TK (wyróżniający się wiedzą prawniczą), członkowie Rady Polityki Pieniężnej (wyróżniający się wiedzą z zakresu finansów) zastępcy przewodniczącego TS i połowa członków TS (kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego),

Funkcja kreacyjna Sejmu wskazania ustawowe: Rzecznik Praw Obywatelskich (Rzecznikiem może być obywatel polski wyróżniający się wiedzą prawniczą, doświadczeniem zawodowym oraz wysokim autorytetem ze względu na swe walory moralne i wrażliwość społeczną), Rzecznik Praw Dziecka [ 1) jest obywatelem polskim, 2) posiada pełną zdolność do czynności prawnych i korzysta z pełni praw publicznych, 3) nie był skazany prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne, 4) ukończył studia wyższe i uzyskał tytuł magistra lub tytuł równorzędny, 5) ma co najmniej pięcioletnie doświadczenie w pracy z dziećmi lub na ich rzecz, 6) jest nieskazitelnego charakteru i wyróżnia się wysokim autorytetem ze względu na walory moralne i wrażliwość społeczną], członkowie KRRiT (osoby wyróżniające się wiedzą i doświadczeniem w zakresie środków społecznego przekazu), Prezes IPN (obywatel polski wyróżniający się wysokimi walorami moralnymi oraz wiedzą przydatną w pracach Instytutu Pamięci), członkowie Rady IPN (korzystają z pełni praw publicznych, nie zostali skazani prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne ścigane z urzędu, posiadają tytuł naukowy lub stopień naukowy w dziedzinie nauk humanistycznych lub prawnych)