Wprowadzenie Dr Beata Bugajska Uniwersytet Szczeciński Gerontologia Wprowadzenie Dr Beata Bugajska Uniwersytet Szczeciński

Gerontologia najkrócej – nauka o starzeniu się i starości człowieka geron – starzec logos – nauka, słowo

Gerontologia -szerzej – nauka, która dąży do poznania złożonej istoty starości (w wymiarze biologicznym, psychicznym i społecznym), analizuje różne procesy składające się na starzenie się człowieka, poszukuje przyczyn tych procesów oraz analizuje ich wpływ na życie jednostki i na społeczeństwo.”

Gerontologia - inne definicje „Gerontologia zajmuje się opisem, wyjaśnianiem i modyfikacją fizycznych, psychicznych, socjalnych, historycznych i kulturowych aspektów starzenia się i starości, włącznie z analizą istotnego dla starzenia się i je konstytuującego otoczenia oraz instytucji socjalnych /Paul Baltes/

Gerontologia - inne definicje Według U. Lehr cechą charakterystyczną gerontologii jako nauki jest nie tylko jej interdyscyplinarny charakter ale i stopniowe obejmowanie swoim zakresem całego procesu starzenia się. Przedmiotem zainteresowania gerontologii są nie tylko osoby stare ale i czterdziesto- czy pięćdziesięcioletnie.

Wg Encyklopedii pedagogicznej XXI wieku Gerontologia to nauka zajmująca się procesem starzenia żywych organizmów (gr. geron – starzec; logos – nauka), w szczególności człowieka (gerontologia biologiczna), profilaktyką, diagnostyką i leczeniem chorób wieku podeszłego, starczego, sędziwego (geriatria) oraz społecznym aspektem problemu starzenia się społeczeństw: zmianami, jakie wiek wywołuje w stosunkach międzyludzkich, materialnymi warunkami życia, statusem społecznym i rola osób starych, wpływem starzejących się jednostek na młode pokolenia, procesem adaptacji ludzi starych do zmieniających się warunków oraz społeczeństwa, potrzebami osób starych i całej starzejącej się populacji (gerontologia społeczna)”

Działy gerontologii Gerontologia doświadczalna Geriatria Gerontologia społeczna

Gerontologia doświadczalna -należy do nauk biologicznych, zajmuje się mechanizmami procesów starzenia się organizmów żywych i człowieka, teoriami biologicznych mechanizmów starzenia się.

Geriatria Dziedzina medycyny, w ramach której prowadzi się badania kliniczne służące diagnozowaniu, profilaktyce i leczeniu schorzeń (somatycznych i psychicznych) najczęściej występujących w okresie starości.

Gerontologia społeczna Nauka zajmująca się procesami i zjawiskami społecznymi, psychologicznymi, ekonomicznymi i demograficznymi, które są przyczynami bądź następstwami starzenia się poszczególnych ludzi i całych społeczeństw. W ramach gerontologii społecznej wyodrębnia się takie subdyscypliny jak: gerontologia pedagogiczna, psychologia starości /psychologia gerontologiczna/, socjologia starości /gerontosocjologia/

Gerontologia pedagogiczna /Gerontologia edukacyjna, geragogika, geragogia, gerontogogika, pedagogika starzenia się i starości, wychowanie do starości, gerontologia wychowawcza/ Dział teorii i praktyki gerontologii społecznej, który zajmuje się uwarunkowaniami życia i edukacji ludzi starych, w tym samokształcenia i samowychowania.

Badania nad starością mają już swój początek w starożytności - np Badania nad starością mają już swój początek w starożytności - np.. Hipokrates / starość choć sprzyja chorobom samą chorobą nie jest/

Badania nad starością i starzeniem się zaczęto określać jako „gerontologia” w 1903r. (Miecznikow) i „geriatria” – w 1909r. ( Nascher). Rozwój gerontologii nastąpił jednak w drugiej połowie XX wieku

Ważniejsze wydarzenia w rozwoju gerontologii na świecie i w Polsce 1928 – powstanie pierwszego instytutu gerontologicznego: Stany Zjednoczone, Stanford University w Kalifornii; 1946 – ukazanie się pierwszego naukowego czasopisma gerontologicznego „ Journal of Gerontology (Stany Zjednoczone” 1950 – pierwszy międzynarodowy kongres gerontologiczny i powstanie Międzynarodowego Towarzystwa Gerontologicznego 1959 – ukazanie się książki Edwarda Rosseta – Proces starzenia się ludności. Studium demograficzne, pionierska polska praca z demografii gerontologicznej 1969 – pierwsze ogólnopolskie gerontologiczne badania ankietowe – Sprawy ludzi w wieku emerytalnym (autor: H. Stasiak, OBOP Warszawa)

1972 – powstanie Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego 1966-1968 – zespół badawczy Instytutu Gospodarstwa Społecznego SGPiS (obecnie SGH) pod kierunkiem prof.. Jerzego Piotrowskiego przeprowadza ogólnopolskie badania socjologiczne na temat sytuacji społeczno-ekonomicznej i zdrowotnej ludzi starych w Polsce. 1972 – powstanie Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego 1974 – I zjazd Naukowy PTG ( materiały ze zjazdu; Starzenie się i starość w badaniach gerontologicznych w Polsce 1974 – utworzenie w Stanach Zjednoczonych Narodowego Instytutu Gerontologicznego kontynuującego działalność placówek badawczych utworzonych bezpośrednio po II wojnie światowej / źródło: Podstawy gerontologii społecznej – B. Szatur –Jaworska, P. Błędowski; M. Dzięgielewska

Cechy gerontologii jako dyscypliny naukowej Empiryczność Wielodyscyplinarność Niejednorodność przedmiotu badań Pluralizm teoretyczny Pluralizm pojęciowy Pluralizm metodologiczny (wielowarsztatowość) Prowadzenie badań z przesłanek poznawczych i społecznych

Gerontologia społeczna jako nauka empiryczna - składają się na nią twierdzenia uogólniające wyniki szczegółowych doświadczeń i obserwacji (teorie i generalizacje tworzone drogą indukcji) oraz twierdzenia (hipotezy) tworzone drogą dedukcji na podstawie sformułowanych wcześniej teorii.

Gerontologia społeczna jako nauka wielodyscyplinarna składa się na nią dorobek badawczy i teorie różnych nauk: socjologia, psychologia, demografia, medycyna, biologia, pedagogika społeczna, filozofia, nauka o polityce, ekonomia, antropologia społeczna o wielodyscyplinarności świadczy również sposób prowadzenia badań oraz sposób nauczania

Gerontologia społeczna jako nauka o niejednorodnym przedmiocie badań Przedmiotem badań gerontologicznych jest zarówno: osobowość człowieka starego i starzejącego się, zbiorowość społeczna ludzi starych , jak i np. demografia tej grupy wieku. O odrębności gerontologii społecznej decyduje głównie sposób formułowania pytań badawczych, ich wieloaspektowość

Pluralizm teoretyczny Wyraża się w konieczności sięgania do różnych naukowych teorii w celu interpretacji uzyskanych wyników badań Występują liczne teorie wyjaśniające proces starzenia się, często odmienne.

Pluralizm pojęciowy/definicyjny nawet kluczowe pojęcia nie mają jednej definicji /starzenie się, starość/ wieloznaczność niektórych pojęć /np. rozwój, kryzys, pokolenie/

Pluralizm metodologiczny - gerontologia społeczna nie wypracowała zupełnie własnych metod i technik badawczych, korzysta z dorobku innych nauk

Prowadzenie badań z przesłanek poznawczych i społecznych Efekty poznawcze polegają na wzbogaceniu wiedzy i udoskonalaniu metod badawczych Efekty praktyczne badań mają zmienić rzeczywistość w konkretnych obszarach – doskonalić pracę instytucji, wypracowywać metody pracy, tworzyć system skutecznej interwencji i pomocy w sytuacjach kryzysowych.

„Trzeci wiek” emerytura jako okres rozwoju własnych możliwości i ambicji potrzeba aktywności pozostawanie w stosunkowo dobrym zdrowiu

„Trzeci Wiek” - zadania aktywizacja ludzi starszych przeciwdziałanie wykluczeniu walka z dyskryminacją stwarzanie warunków dla wszechstronnego rozwoju integracja międzypokoleniowa zaplanowanie własnej emerytury/ przygotowanie do późnej starości

„Czwarty wiek” pogarszający się stan zdrowia ograniczenie aktywności zagrożenie samotnością i osamotnieniem utrata samodzielności i niezależności

„czwarty wiek” - zadania zapewnienie optymalnej opieki bezpieczeństwo sprawny system ochrony zdrowia sprawny system pomocy społecznej godność

Wspomaganie starości - priorytety Niezależność Uczestnictwo Samorealizacja Opieka Bezpieczeństwo Godność