AGRESJA WŚRÓD DZIECI – SKĄD SIĘ BIERZE I JAK JEJ ZAPOBIEGAĆ?

Agresja – to każde zamierzone działanie mające na celu wyrządzenie komuś lub czemuś szkody, straty, bólu.

Agresja a przemoc Obie strony Brak jest równowagi sił, (np. podczas kłótni czy bójki) mają podobną siłę fizyczną i psychiczną. Brak jest równowagi sił, np. gdy uczeń narażony jest na ataki ze strony innego ucznia lub grupy uczniów i jest wobec tych ataków bezbronny (np. młodszy, słabszy fizycznie i psychicznie).

MECHANIZM POWSTAWANIA AGRESJI AGRESJA FRUSTRACJA POTRZEBA (niezaspokojona)

PODSTAWOWE POTRZEBY DZIECI: bycie wartościowym człowiekiem, potrafienie czegoś, bycie społecznie akceptowanym, poczucie przynależności do rodziny lub grupy.

Rodzaje agresji: Fizyczna Słowna Bez użycia słów i kontaktu fizycznego (bicie, kopanie, popychanie, plucie, podstawianie nogi, wymuszanie pieniędzy, zamykanie w pomieszczeniach, niszczenie własności) Słowna (wyśmiewanie, obrażanie, kpiny, przezywanie, ubliżanie, ośmieszanie, plotkowanie, namawianie się, grożenie, szantaż, przeklinanie, używanie poniżających przezwisk) Bez użycia słów i kontaktu fizycznego (wrogie gesty, miny, izolowanie, manipulowanie związkami przyjaźni) Rodzaje agresji:

Formy agresji AGRESJA BIERNA AGRESJA CZYNNA Jawne wyrażanie gniewu w stosunku do przedmiotu agresji. Czynną agresję łatwo zidentyfikować, ponieważ nie można jej ukryć, z reguły bywa głośna, widoczna. Jej zewnętrzne oznaki to krzyki, oskarżenia, złośliwości, szyderstwa, groźby i przemoc fizyczna. AGRESJA BIERNA Zaprzeczenie odczuwaniu gniewu wobec osoby, przy jednoczesnym ochłodzeniu stosunków z tą osobą. próba manipulacji drugą osobą, dokuczanie jej lub zranienia bez ryzykowania otwartego konfliktu. bierny agresor nie daje się złapać na gorącym uczynku.

Czynniki wpływające na rozwój agresji: Uwarunkowania indywidualne. Kontekst rodzinny. Czynniki demograficzne i ekonomiczne związane z rodziną. Szkoła. Grupa rówieśnicza. Środki masowego przekazu.

Uwarunkowania indywidualne: Cechy temperamentu, wrażliwość układu nerwowego. Zaburzenia psychiczne i somatyczne. Niska samoocena. Mało rozwinięta kontrola emocji. Brak umiejętności społecznych.

Kontekst rodzinny: Chłód emocjonalny. Nieokazywanie dziecku pozytywnych uczuć. Brak zainteresowania sprawami dziecka Wychowanie poprzez wykorzystywanie siły i nieznoszenie sprzeciwu. Brak czytelnych zasad w życiu domowym. Postawa bezkrytycznie przyzwalająca dziecku na wszystko – łącznie z agresją i przemocą wobec słabszych. Zaspokajanie tylko materialnych potrzeb, brak zaspokojenia potrzeb emocjonalnych. Nadmierne wymagania wobec dziecka. Brak kontroli sposobu spędzania przez dziecko czasu (komputer, ulica). Wszelka przemoc. Alkoholizm, uzależnienia. Wychowanie okazjonalne, brak konsekwencji. Konflikty rodzinne, kryzysy.

Szkoła: Uwarunkowania instytucjonalno-organizacyjne, które sprzyjają zachowaniom agresywnym: Zbyt dużo czasu spędzonego w sposób ukierunkowany. Zbyt duża liczba dzieci w klasie. Za mało możliwości wycofania się z pracy grupowej, oraz zbyt mało możliwości tworzenia. Ograniczona ruchliwość (za dużo siedzenia na krzesłach lub przy stołach, za mało przestrzeni i okazji do ruchu). Ogólny standard budynku i otoczenia, poziom hałasu i wystrój pomieszczeń. Struktura organizacyjna szkoły (nauka zmianowa, okienka, klasy łączone, zmiana nauczycieli itp.)

Czynniki, które w tym obszarze mogą wspierać występowanie agresji to: Dziecko wkraczające w środowisko szkolne jest poddawane działaniu ustalonych norm regulujących postępowanie uczniów. Zostają postawione przed nim nowe wymagania i zadania. Czynniki, które w tym obszarze mogą wspierać występowanie agresji to: Nie radzenie sobie w nauce, osiąganie słabszych wyników niż pozostali koledzy z klasy – najpierw w dziecku pojawia się lęk, potem zachowania agresywne. Podział na biednych i bogatych – jestem gorszy, wstydzę się, więc znajduję sposób żeby podokuczać innym. Stosunek nauczyciela do ucznia – wyśmiewanie, poniżanie, „zawzięcie się” na ucznia. Przyzwolenie nauczyciela na agresję, brak reakcji z jego strony. Obniżenie prestiżu nauczyciela – rodzice głośno przy dziecku komentują postępowanie nauczyciela. Brak współpracy rodziców ze szkołą – zamiast wspólnie ustalić jak pomóc dziecku, rodzic ukrywa i wybiela postępowanie. Brak motywacji do nauki – wartości materialne są na pierwszym miejscu. Cechy temperamentu, wrażliwość układu nerwowego.

Grupa rówieśnicza: Chęć zaimponowania kolegom. Poszukiwanie akceptacji w grupie. Poszukiwanie bezpieczeństwa w grupie. Podkreślenie ważności swojej osoby. Odpowiadanie agresją na agresję innych celem dorównania im. Lęk przed odrzuceniem, wykluczeniem, ośmieszeniem przez grupę. Dziecko zrobi wszystko (nawet wbrew sobie) ale tak jak chce grupa.

Mechanizmy grupowe sprzyjające agresji: naśladownictwa Mechanizm obniżenia kontroli nad bodźcami pobudzającymi do agresywnych zachowań Mechanizm dysocjacji odpowiedzialności Mechanizmy grupowe sprzyjające agresji:

Środki masowego przekazu: Agresja i przemoc w telewizji Telewizja jest jednym z najczęstszych sposobów spędzania wolnego czasu przez dzieci i młodzież. Zbyt łatwy i niekontrolowany dostęp do wszelkich programów telewizyjnych, także tych pokazujących lub wręcz promujących przemoc. Dziecko pozostawione samo sobie szczególnie poszukuje w telewizji tematyki kryminalnej, seksualnej oraz filmów grozy. Dzieci czerpią wzory do swoich zabaw z kreskówek, a te coraz częściej zawierają przemoc. Dzieci naśladują zachowania agresywne oglądane w telewizji, rozwijają je i uogulniają je na inne sytuacje. Dzieci, które nie okazywały przedtem postaw agresywnych, nie uczą się przemocy po obejrzeniu jednego brutalnego filmu. Jednak poddane przez dłuższy czas oglądaniu aktów przemocy zaczynają takie prezentować

Sceny przemocy pokazywane w telewizji wywołują określone zmiany w osobowości dziecka: Sprzyjają formowaniu się agresywnego zachowania i podnoszą poziom agresji w zachowaniu dzieci wobec rówieśników. Stymulują agresywne fantazje. Znieczulają oglądającego na agresję i prowadzą do przeświadczenia, że agresja jest powszechna i dozwolona społecznie. Wspomagają wymyślanie przez dzieci nowych form zachowania agresywnego, które nie były pokazywane na ekranie.

Reklamy telewizyjne również mają wpływ na kształtowanie się postaw agresywnych: Kształtowanie postawy „mieć”. Poczucie niższości i flustracja związana z nieposiadaniem reklamowanego produktu. Kierowanie agresji na dzieci posiadające pożądany produkt.

Internet: Łatwy, niekontrolowany przez rodziców dostęp do różnych stron internetowych, w tym także tych zawierających agresję i przemoc „Cyberprzemoc”

Gry komputerowe: Gry komputerowe przesycone są agresją, przemocą destrukcją. Dziecko nie tylko ogląda wzorce agresji, ale samo dokonuje czynów agresywnych (trening). Zaangażowanie emocjonalne dziecka w akt przemocy. Utożsamienie się z agresorem. „Oswojenie” się z agresją.

Przyczyny agresji: Niemożność zrealizowania celów, jakie dziecko samo sobie wyznaczyło lub narzuciło mu otoczenie. Odrzucanie lub brak pozytywnych wzorców. Codzienna obserwacja np. zachowań agresywnych w telewizji. Trudność w skutecznym odróżnieniu dobra od zła. Nieumiejętność spędzania właściwie wolnego czasu, nuda.

Najlepszym sposobem walki z agresją u dzieci jest okazywanie im: zrozumienia zainteresowania wsparcia akceptacji cierpliwości pomocy empatii opieki czułości życzliwości konsekwencji

Co mają zrobić rodzice aby uniknąć agresji? Rozwijać kompetencje społeczne, uczyć asertywności, tolerancji i empatii. Tworzyć warunki do rozwoju poprzez możliwość aktywności, samodzielności, rozmowy i aktywnego słuchania. Okazywać szacunek i zaufanie dziecku. Tworzyć atmosferę życzliwości i przychylności. Prezentować wzory prospołecznych zachowań w sytuacjach konfliktowych (modelowanie).

Sposoby rozładowania agresji: Sport (biegi, sztuki walki, pływanie). Ćwiczenia wysiłkowe. „Wykrzyczenie się”. Wyciszenie (np. słuchanie muzyki klasycznej). Relaks (np. czytanie książki, obejrzenie filmu).

Prezentację przygotowano na podstawie materiałów szkoleniowych firmy Ottson: ”Agresja i autoagresja u dzieci i młodzieży”.