UWARUNKOWANIA MODERNIZACJI SEKTORA ENERGII W HOLANDII Prof. dr hab. inż. Maciej Kaliski Dr Paweł Frączek Kazimierz Dolny, czerwiec 2012

Rynek Gazu 2012 Plan prezentacji 1.Cel opracowania 2.Gaz ziemny w Polsce a bezpieczeństwo energetyczne 3.Holandia przed modernizacją 4.Istota modernizacji sektora energii w Holandii 5.Kluczowe aspekty modernizacji sektora energii w Holandii 6.Współczesna polityka energetyczna Holandii 7.Podsumowanie

Rynek Gazu 2012 Cele opracowania Omówienie uwarunkowań zmiany polityki energetycznej w Holandii związanej z upowszechnieniem gazu ziemnego. Analiza czynników, które zadecydowały o powodzeniu modernizacji (kwestia przygotowań do modernizacji oraz rola instytucji państwa, których działania umożliwiły przeprowadzenie zmian). Sformułowanie wniosków wynikających z modernizacji sektora energii w Holandii dla polityki energetycznej w Polsce.

Rynek Gazu 2012 Gaz ziemny w Polsce a bezpieczeństwo energetyczne Współcześnie bezpieczeństwo energetyczne należy wiązać nie tylko z pewnością dostaw ale także[25]: –z ograniczeniem poziomu emisji zanieczyszczeń atmosfery, –z liberalizacją rynku energii, –z integracją tego rynku, –z wypełnieniem zobowiązań międzynarodowych kraju dotyczących sektora energii, –z minimalizowaniem poziomu cen energii. Występujące w Polsce struktura źródeł energii uniemożliwia wypełnienie zobowiązań międzynarodowych Polski dotyczących osiągnięcia celów pakietu energetyczno-klimatycznego oraz ogranicza bezpieczeństwo energetyczne kraju. Struktura źródeł energii pierwotnej na świecie, w Holandii i w Polsce [BP]

Rynek Gazu 2012 Holandia przed modernizacją W pierwszej połowie XX wieku dominującym źródłem energii pierwotnej w Holandii był węgiel kamienny, którego stosowanie wiązało się z występowaniem licznych problemów ekologicznych. W latach 50. XX wieku odnotowano stopniowy wzrost zużycia ropy naftowej, co było związane ze światową tendencją zwiększania znaczenia tego paliwa. Stosowanie paliw kopalnych wywoływało wiele problemów ekologicznych oraz ograniczało komfort życia ludzi przy jednoczesnym bogaceniu się społeczeństwa. Bogacenie się społeczeństwa wywoływało dążenie do poszukiwania rozwiązań których stosowanie wpłynie na zwiększenie komfortu życia (m.in. paliw i technologii energetycznych).

Rynek Gazu 2012 Istota modernizacji sektora energii w Holandii (1) W Holandii modernizacja sektora energii polegała na szybkim odejściu od stosowania węgla kamiennego na rzecz gazu ziemnego, który stał się jednym z głównych źródeł energii. Czynnikiem, który był impulsem do zmiany struktury źródeł energii pierwotnej w Holandii, było odkrycie w 1959 r. własnych złóż gazu ziemnego (eksploatacja od 1962 r.). Rząd holenderski, dostrzegając ogromne znaczenie tego odkrycia dla przyszłej sytuacji ekonomicznej kraju, bezpieczeństwa energetycznego oraz jakości życia społeczeństwa, podjął aktywne działania na rzecz zwiększenia rangi tego paliwa w strukturze źródeł energii pierwotnej. Dzięki zaangażowaniu rządu, samorządów oraz uzyskaniu poparcia społecznego proces transformacji sektora energii w Holandii trwał jedynie sześć lat.

Rynek Gazu 2012 Istota modernizacji sektora energii w Holandii (2) Wydobycie surowców energetycznych w Holandii [PJ]

Rynek Gazu 2012 Struktura źródeł energii pierwotnej w Holandii w latach Istota modernizacji sektora energii w Holandii (3)

Rynek Gazu 2012 Trzeba podkreślić, że fazę zmian poprzedziły dekady działań przygotowawczych, bez których niemożliwe byłoby dokonanie zmiany struktury źródeł energii w Holandii. Dla bogacącego się społeczeństwa holenderskiego stosowanie gazu ziemnego oznaczało szansę poprawy jakości życia, co było związane z możliwością skorzystania z właściwości tego paliwa [1]. W działaniach tych dużą rolę odegrała także bliska współpraca firm prywatnych i publicznych, która przyczyniła się do szybkiego upowszechnienia gazu ziemnego. Istotnym ułatwieniem w tych działaniach była dostępność taniego gazu ziemnego z nowo odkrytych zasobów. Istota modernizacji sektora energii w Holandii (4)

Rynek Gazu 2012 Kluczowe aspekty modernizacji sektora energii w Holandii [17, 20] Stworzenie instalacji energetycznych pozwalających na dużą skalę produkować i dystrybuować gaz koksowniczy. Wspieranie przez instytucje rządowe działań na rzecz budowy systemu transportu i dystrybucji paliwa gazowego. Pełnienie przez rząd funkcji inicjatora zmian, stymulującego proces uczenia się przez społeczeństwo nowych rozwiązań. Wykreowanie w społeczeństwie świadomości zalet gazu ziemnego przez odpowiednie kampanie reklamowe, w których podkreślano jego ekologiczne właściwości. Uzyskanie wsparcia prowadzonych zmian ze strony społeczeństwa, samorządów oraz organizacji ekologicznych. Upowszechnienie na początku lat 60. importu taniego węgla kamiennego z USA, co doprowadziło do spadku rentowności holenderskich kopalń węgla kamiennego, a w konsekwencji do ich likwidacji.

Rynek Gazu 2012 Aby ograniczyć wyczerpywanie surowców naturalnych, podejmowano działania na rzecz upowszechniania instalacji kogeneracyjnych, co pozwalało na maksymalizowanie efektywności spalania paliw oraz na ograniczanie emisji zanieczyszczeń atmosfery. Wskutek kryzysu naftowego cele polityki energetycznej państwa zostały nakierowane na: –ograniczenie zużycia energii, –zmniejszenie roli ropy naftowej, –zwiększenie znaczenia energetyki jądrowej, –ponowne zwiększenie zainteresowania węglem. Plany dotyczące rozwoju energetyki jądrowej nie zostały zrealizowane ze względu na opór społeczeństwa. Zwiększenie znaczenia węgla uznano za rozwiązanie mniej drażliwe społecznie niż budowa nowych reaktorów jądrowych. Współczesna polityka energetyczna w Holandii ( 1 )

Rynek Gazu 2012 Współczesna polityka energetyczna w Holandii (2) Długość sieci gazowniczej na 1 pracownika [km] Liczba odbiorców na 1 pracownika Sprzedaż gazu na 1 pracownika [PJ] PEC/1 osobę PEC/GDP Holandia18,12807,320,204,730,16 Polska3,76198,700,022,380,37 UE-277,78440,810,083,570,17 Wybrane dane charakteryzujące efektywność gospodarek krajów UE w 2007 r. (toe) [4] Wyszczególnienie Holandia20,039,238,738,038,6 Polska-0,211,217,719,825,5 UE-2743,546,852,653,853,1 Wskaźniki niezależności energetycznej Holandii, Polski i krajów UE [%] [3] PEC – zużycie energii pierwotnej, GDP – produkt narodowy brutto

Rynek Gazu 2012 Współczesna polityka energetyczna w Holandii ( 3 ) Przed katastrofą w japońskiej elektrowni w Fukushimie rząd holenderski zamierzał podjąć działania na rzecz budowy jednego lub dwóch nowych reaktorów jądrowych elektrowni jądrowej w Borselle. W 2012 r. postanowiono odłożyć o 2-3 lata decyzję w sprawie rozpoczęcia budowy wspomnianego reaktora. Podstawą decyzji była duża niepewność co do przyszłych warunków funkcjonowania rynku energii, dotycząca w szczególności kwestii zmiany systemu handlu emisjami oraz sposobu podziału uprawnień do emisji. Według założeń firmy Delta, inwestora wspomnianej elektrowni, po wspomnianych 2-3 latach możliwy będzie powrót do tematu realizacji planowanej inwestycji. Inwestycja ta ma poparcie samorządów i rządu holenderskiego.

Rynek Gazu 2012 Współczesna polityka energetyczna w Holandii (4) Dalsze działania w sektorze energii będą obejmować m.in.: Zmianę technologii produkcji pozwalającą na optymalizowanie struktury potrzebnych materiałów pod kątem zapotrzebowania na energię. Promowanie działań zmierzających do upowszechnienia przyjaznych środowisku surowców. Celem tych działań jest zmniejszenie do 2030 r. popytu na surowce i energię do poziomu z 2000 r. Zwiększanie efektywności używania gazu ziemnego (m.in. rozwój instalacji kogeneracyjnych małej mocy oraz prowadzenie prac na rzecz upowszechniania gazu ziemnego w transporcie). Prowadzenie działań zmierzających do stosowania zrównoważonej polityki energetycznej w transporcie przez upowszechnianie hydrogenu i biopaliw. Upowszechnianie biomasy i energii z farm wiatrowych. Upowszechnianie rozwiązań energooszczędnych w budynkach mieszkalnych, co pozwoli ograniczyć zużycie energii do eksploatacji i budowy tych obiektów.

Rynek Gazu 2012 Podsumowanie (1) Zmiana polityki energetycznej w Holandii jest wynikiem wystąpienia wielu czynników oraz konsekwentnych działań podejmowanych przez różnych uczestników rynku energetycznego. Na przełomie lat 50. i 60. podstawą zmian było odkrycie złóż gazu ziemnego. W kolejnych latach realizowane zmiany były konsekwencją reakcji na kryzys energetyczny oraz nowych oczekiwań społecznych. Na prowadzoną współcześnie w Holandii politykę energetyczną bardzo silnie wpływa oczekiwanie społeczne, aby realizować koncepcję rozwoju zrównoważonego i trwałego. Instytucje rządowe powinny być głównymi inicjatorami zmian w sektorze energii oraz wytyczać kierunki prowadzonej polityki energetycznej, co jest warunkiem dokonania modernizacji sektora energii. W polityce energetycznej Holandii tworzy się możliwości wprowadzania różnych zmian w sektorze energii. Dzięki temu są warunki i szanse rozwoju różnych technologii energetycznych, zależnie od stopnia ich rozwoju oraz od ich wpływu na możliwość realizacji bieżących celów polityki energetycznej.

Rynek Gazu 2012 Podsumowanie (2) Do warunków niezbędnych do zastosowania wzorców holenderskich w Polsce należy zaliczyć m.in.: Kontynuowanie działań zmierzających do zwiększenia wydobycia gazu ziemnego w Polsce przy jednoczesnym: –zwiększaniu wydobycia gazu z krajowych konwencjonalnych złóż gazu ziemnego, –konsekwentnym dążeniu do rozpoczęcia wydobywania gazu ziemnego ze złóż łupkowych. Tworzenie alternatywnych opcji przez kontynuowanie równoczesnych działań zmierzających do rozwoju technologii gazowych, jądrowych oraz odnawialnych źródeł energii. Rozbudowę systemu gazociągów przesyłowych w kraju, co pozwoli na przesył gazu w sytuacjach szczytowego zapotrzebowania na to paliwo, a także pozwoli dużym odbiorcom przemysłowym na stosowanie gazu ziemnego zamiast obecnie stosowanych paliw. Prowadzenie działań inwestycyjnych zmierzających do zwiększenia stopnia gazyfikacji kraju. Obecny poziom gazyfikacji (ok. 50%) nie umożliwia wszystkim potencjalnym odbiorcom stosowania gazu ziemnego ze względu na brak możliwości dostawy tego surowca.

Rynek Gazu 2012 Dziękuję za uwagę