Ewaluacja dydaktyczna – podstawowe pojęcia Ewaluacja dydaktyczna – to systematyczne zbieranie informacji o warunkach, przebiegu i wynikach działań dydaktycznych w celu ich ulepszenia lub podjęcia innych działań (decyzji) Ewaluacja dydaktyczna (jako szeroko rozumiane ocenianie): - systematyczne zbieranie informacji, - obejmuje rozmaite fazy i aspekty oceniane działalności dydaktycznej, - służy różnym celom, - niezbędna do podejmowania decyzji Ewaluacja kształtująca (formatywna, bieżąca) – ocena i koncentrowanie się na ulepszaniu bieżącego działania dydaktycznego

Ewaluacja dydaktyczna – podstawowe pojęcia (c.d.) Ewaluacja sumująca (sumatywna, końcowa) – ocena i koncentrowanie się na końcowym wyniku dydaktycznym Ewaluacja osiągnięć uczniów jest głębokim sprawdzaniem i ocenianiem osiągnięć uczniów, obejmującym analizę warunków, wyników nauczania, nastawionym na ulepszenie procesu dydaktycznego Sprawdzanie – proces, którego celem jest upewnianie się, czy uczniowie opanowali określoną wiedzę i umiejętności (czynności) (intelektualne, psychomotoryczne itp.) Ocenianie – to proces wartościowania osiągnięć uczniów według wymagań edukacyjnych (np. programowych, egzaminacyjnych itp.) Ocenianie może mieć cechy: - społeczno-wychowawcze (wspieranie, motywowanie, zachęcanie itp.) - dydaktyczno-sprawdzające (w oparciu o wymagania programowe, standardy egzaminacyjne itp.) w tym kryterialne oparte na obligatoryjmym stosowaniu kryteriów ilościowo- jakościowych (np. schematów-kluczy punktowania) Najważniejsze funkcje oceniania to: diagnostyczna oraz klasyfikacyjna Kluczową role w procesie ewaluacji osiągnięć uczniów spełnia pomiar dydaktyczny

Pomiar dydaktyczny – testowanie osiągnięć szkolnych Pomiar dydaktyczny jest przyporządkowaniem symboli (ocen- stopni wraz z komentarzem) w taki sposób by relacje między symbolami odpowiadały relacjom między uczniami ze względu na określone osiągnięcia Test osiągnięć szkolnych jest zbiorem zadań przeznaczonych do rozwiązania w toku jednego zajęcia szkolnego, reprezentujących wybrany zakres treści kształcenia w taki sposób by z ich wyników można było wnioskować o poziomie opanowanej treści Pomiar dydaktyczny ze względu na układ odniesienia wyników ucznia dzielimy na: - sprawdzający - różnicujący Pomiar sprawdzający (kryterialny – jakościowo-ilościowy i (często) czasowy-sprawnościowy ), w którym układem odniesienia wyników ucznia są normy wymagań (kryteria jakościowo-ilościowe) wynikające z treści programowych lub standardów egzaminacyjnych dzielimy na: - pomiar sprawdzający wielostopniowy – oparty na wymaganiach wielostopniowych (poziomy: K- konieczny, P- podstawowy, R- rozszerzający, D- dopełniający, W- wykraczający) - pomiar sprawdzający jednostopniowy – oparty na wymaganiach jednostopniowych (norma ilościowa- procent wyniku maksymalnego) Pomiar różnicujący – układem odniesienia są wyniki innych uczniów (np. klasy, szkoły, populacji rówieśniczej w skali kraju itp.) oparty na normach centylowych, staninowych itp..) Pomiary i testy w zależności od przyjętych kryteriów podziału mogą być: a) nieformalne i standaryzowane, b) nauczycielskie i szerokiego użytku, c) ustne, pisemne i praktyczne

Hierarchia niezbędnych właściwości pomiaru dydaktycznego Niezależność sytuacji pomiarowej Dokładne punktowanie zadań Rzetelność pomiaru Trafność pomiaru Obiektywizm pomiaru (osobisty, punktowania, dydaktyczny)

Podstawowe procedury pomiaru dydaktycznego (konstruowanie testu) Analiza treści nauczania i trafny wybór (treści: K, P, R, D, W) Opis oczekiwanych osiągnięć uczniów ( w dziedzinach: poznawczych, psychomotorycznych-praktycznych oraz motywacji-postaw) i poziomów wymagań (K, P, R, D, W) na stopnie szkolne (2,3,4,5,6) Operacjonalizacja celów kształcenia wraz z określeniem ich kategorii zgodnie z hierarchiczną klasyfikacją (A, B, C, D) (wg Blooma, Niemierki) 4. Planowanie narzędzia pomiaru (testu) - trafny wybór treści i rodzaju zadań sprawdzających - sporządzanie testu oraz kartoteki 5. Konstruowanie narzędzi pomiaru (testu) - tworzenie lub wybór zadań testowych - opracowanie instrukcji testowania - sporządzenie karty odpowiedzi

Podstawowe procedury pomiaru dydaktycznego (konstruowanie testu) c.d. - przeprowadzenie próbnego testowania - oszacowanie rzetelności testu - określenie mocy różnicującej zadań - zbadanie równoległości różnych wersji testu - rekonstrukcja wskazanych zadań oraz analiza i opiniowanie zadań i testu 6. Analiza jakościowa i ilościowa wyników pomiaru (testu) - określenie współczynników łatwości i trudności zadań (p,q) - wyznaczenie mediany i modalnej testu (me, mo) - oszacowanie rozrzutu wyników (rozstęp, wariancja, odchylenie standardowe, przedział jednostek typowych itp.) - sprawdzenie rozwiązywalności zadań z zakresu kategorii A, B, C, D - obliczenie współczynników z obszarów i umiejętności objętych standardami egzaminacyjnymi - weryfikacja wymagań na stopnie szkolne - klasyfikacja błędów uczniowskich - dokonanie stosownie do potrzeb pełnej analizy w celu podniesienia jakości nauczania - wykorzystanie informacji kontekstowych dotyczących uwarunkowań osiągnięć szkolnych - modyfikacja własnego systemu dydaktycznego

Normy empiryczne a normy wymagań Normy wymagań są oparte na wymaganiach programowych i standardach edukacyjnych (pomiar sprawdzający) Normy empiryczne są oparte na analizie wyników testów uczniowskich i służą porównaniu zdolności, osiągnięć i innych cech uczniów (pomiar różnicujący – w psychometrii różnic indywidualnych) (rozkład normalny oraz efekt „pułapu” i efekt „dna” w badanej grupie uczniów) Normy empiryczne wywodzą się z operacji matematycznych wykonywanych na wynikach testowania reprezentatywnych populacji uczniów (np. normy centylowe i staninowe) Centyl (w skali różnicującej) jest punktem skali wyników testowania (pomiaru), poniżej której mieści się określony procent wyników Numer kolejny najbliższego centyla stanowi rangę centylową wyniku testowania uczniów i jest to procent skumulowany wyników niższych Procedura określania rang centylowych wyników testowania uczniów: - uporządkowanie surowych wyników od najniższych do najwyższych - określenie liczebności wyników - wyznaczenie procentu występowania każdego wyniku - określenie liczebności skumulowanej i procentu skumulowanego wyników - wyznaczenie rang centylowych wg określonej procedury (np. programu komputerowego) - wykorzystanie rang centylowych jako miar pozycyjnych do interpretacji osiągnięć ucznia w testowanej populacji

Normy empiryczne a normy wymagań c.d. Skala staninowa (dziwięciopunktowa - staniny 1 - 9) jako standardowa skala znormalizowana ( układ procentowy wyników od staninu najniższego do najwyższego: 4-7-12-17-20-17-12-7-4) Procedura ustalania norm staninowych wyników uczniów - dobranie próby standaryzacyjnej uczniów - wyznaczenie wyników testu uczniów - uporządkowanie rosnąco wyników testu - przedstawienie liczebności wyników w procentach - obliczenie liczebności skumulowanej i procentu skumulowanego poszczególnych wyników - podział skali surowych wyników testowania na dziewięć przedziałów zawierających kolejno: 4-7-12-17-20-17-12-7- 4 procent wyników (staniny od 1 do 9 ) - przyporządkowanie wynikom i przedstawienie każdemu uczniowi staninów jako miar pozycyjnych jego osiągnięć w badanej grupie - analiza wyników testowania wraz z komentarzem dotyczącym znaczenia staninów jako miar pozycyjnych osiągnięć uczniów w badanej grupie (klasie, szkole, okręgu egzaminacyjnym, kraju itp.) Opracowanie: Jan Diaczuk