Psychologiczne uwarunkowania pracy z dzieckiem 6-letnim Opracowanie: Małgorzata Korchowiec

Jaki jest sześciolatek… Prosimy nauczycieli o wypowiedź: Jak scharakteryzowaliby zachowanie 6-letniego dziecka w oparciu o swoje obserwacje? Jaki jest sześciolatek?

ruchliwy, hałaśliwy i pełen energii lubi zabawy ruchowe, ale szybko się męczy często zmienia pozycję chce się głównie bawić choć zna ogólnie przyjęte normy zachowania jest spontaniczny i kieruje się emocjami ulega gwałtownym emocjom – od radości do złości jest uparty, czasem oszukuje jakakolwiek negacja powoduje obrażanie i odmowę wykonania zadania chce być najlepszy, najszybszy, najsilniejszy, najmądrzejszy, ...naj...naj… Najczęściej nauczyciele, w oparciu o swoje doświadczenia, podają takie cechy 6-letniego ucznia.

Skok rozwojowy Duża ilość zmian w organizmie zachodzi w stosunkowo krótkim czasie. I skok rozwojowy 5,6 – 6,6 rok życia. II skok rozwojowy – okres dorastania.

Przyczyny skoku rozwojowego Uaktywnienie układu hormonalnego i zmiany w wydzielaniu hormonów. Uaktywnienie przysadki mózgowej – wzmożone wydzielanie hormonu wzrostu. Hormon wzrostu ma wpływ na: rozrost kośćca, rozrost mięśni, wydzielanie innych hormonów.

5-latki: średni wzrost około 110 cm, średnia waga-około 19 kg 6-latki:średni wzrost wynosi około 117 cm, średnia waga – około 21 kg 7-latki odpowiednio:123 cm,24 kg

Rozwój fizyczny i motoryczny Obserwuje się istotne zmiany w rozwoju kośćca i mięśni oraz narządów wewnętrznych. Rozpoczyna się pierwszy etap kostnienia nadgarstka (kończy się w wieku ok. 10 lat), ale kościec jest nadal słaby. Mięśnie stają silniejsze, ale nadal nie są odporne na zmęczenie, np. występuje silne napięcie mięśni rąk. Zwiększa się potrzeba ruchu; dziecko lepiej chodzi, biega, skacze, rzuca i chwyta. W 6 roku życia waga ciała powiększa się o około 2 kg natomiast wzrost zwiększa się o około 5 cm, w porównaniu do 5-latka. Zmieniają się proporcje ciała. Sylwetka dziecka 6-letniego staje się bardziej proporcjonalna. Wydłużają się nogi, tułów. Dzięki zmniejszającej się ilości tkanki tłuszczowej dziecko smukleje. Kości i mięśnie rosną szybko. Proszę zwrócić uwagę, że przez cały okres nauki w kl. I- III trwa proces kostnienia nadgarstka. Trzeba więc mieć na uwadze, że w tym okresie u dziecko będzie występowała męczliwość ręki. Szczególnie w kl. I można zaobserwować sytuacje, kiedy dzieci nie lubią pisać. U 6 latka wzrasta siła mięśni i sprawność neuromotoryczna. W dalszym ciągu jednak słabe są wiązadła, co bywa przyczyną występowania urazów i wad postawy. Dzieci mają ogromną potrzebę ruchu. Jednak łatwo się męczą, stąd konieczne są częste przerwy w pracy. W czasie zajęć o charakterze statycznym dzieci często zmieniają pozycję ciała, klęczą na krzesełku, kładą się na ławce, wstają ze swojego miejsca. Dzięki dojrzewaniu układu nerwowego następuje doskonalenie ruchów: dziecko lepiej chodzi, biega, skacze. Opanowuje kilka czynności ruchowych jednocześnie np. jeździ na rowerze i na rolkach. Doskonali się w zakresie czynności samoobsługowych, jak ubieranie czy załatwianie potrzeb fizjologicznych.

Układ kostno - mięśniowy Wydłużają się i twardnieją kości kończyn, zmieniają się proporcje ciała. Rozrost mięśni. Wzrost dużych grup mięśniowych – większa odporność na zmęczenie. Chłopcy – „głód ruchu” – zwiększone zapotrzebowanie na ruchu. Mniejsza zdolność czynności precyzyjnych. Wzmocnienie mięśni psa barkowego. Dziewczęta większy rozwój mięśni ręki – większa precyzja manualna i precyzja ruchów. Wzmocnienie mięśni pasa miednicowego.

Proporcje ciała zmieniają się na tyle, że dziecko może m. in Proporcje ciała zmieniają się na tyle, że dziecko może m.in. wykonywać skoordynowane ruchy rękami pod kontrolą wzroku( koordynacja wzrokowo-ruchowa na odpowiednim poziomie jest niezbędna przy wszelkich szkolnych czynnościach).

Wzrasta u dzieci siła mięśni i odporność na zmęczenie (nieco dłużej mogą stać, siedzieć w ławce itp.). Jest to pierwszy etap kostnienia nadgarstka – ręce stają się bardziej odporne na zmęczenie. Znacząco poprawia się jakość ruchów dziecka i jakość  ruchów rąk( „ lepsze „jest sterowanie nerwowe pracą mięśni): dzieci lepiej utrzymują równowagę, lepsza jest koordynacja ruchów, ruchy stają się zwinne, płynne, polepsza się płynność ruchów rąk, dzięki czemu dzieci lepiej i starannej piszą w zeszytach, ręka jest bardziej odporna na zmęczenie.

Narządy wewnętrzne 5 – 6 latek duże zapotrzebowanie na jedzenie. Rozwijają się wszystkie narządy wewnętrzne, zwiększa się pojemność żołądka (dziecko przyjmuje większe posiłki, ale je rzadziej). Polepsza się kontrola pęcherza. Dzieci stają się bardziej odporne na choroby. Lepsze oddychanie – zmniejsza się liczba oddechów.

Układ nerwowy Powiększają się ciała komórek nerwowych, wydłużają się wypustki nerwowe. Doskonalą się szlaki nerwowe, powstają lepsze połączenia między jedną a drugą półkulą mózgową – wzrasta m. innymi tempo przesyłania impulsów – wzrasta szybkość uczenia się.

dojrzewają zakończenia nerwowe w narządach zmysłowych – poprawia się: ostrość wzroku, różnicowanie smaków, zapachów, dźwięków, precyzja dotyku, dziecko odbiera więcej bodźców z otoczenia, dokładniejszy jest też odbiór bodźców.

Dojrzewanie układu nerwowego poprawia: zdolność do zapamiętywania (lepsza pamięć trwała, a więc łatwiejsze przypominanie sobie potrzebnych informacji). Dojrzewają struktury kory mózgowej odpowiedzialne za procesy myślowe – początki myślenia konkretno-wyobrażeniowego operacyjnego na konkretach.

Rozwój poznawczy - UWAGA Nadal przeważa uwaga mimowolna – dziecko często zmienia przedmioty zainteresowania, odrywa się od jednej czynności i przechodzi do następnej. Potrafi skupić uwagę przez ok. 15 min, ale dość silna koncentracja wywołuje duże zmęczenie. Nie potrafi skupić uwagi na kilku czynnościach jednocześnie (nie potrafi pisać i słuchać w tym samym czasie). Przyjrzyjmy się jak wygląda rozwój najważniejszych sfer rozwoju poznawczego dziecka sześcioletniemu. Uwaga dziecka w tym wieku nie jest ani zbyt trwała, ani też przerzutna i podzielna. Dziecko zmienia przedmioty zainteresowania, odrywa się od jednej czynności do drugiej, jeśli tylko zaczyna się nudzić tym co robiło. Dziecko 6 letnie koncentruje się na czynności nie dłużej niż 15 min. Jego uwaga skupia się na bodźcach silnych i atrakcyjnych, a nie jest podtrzymywana siłą woli. Wraz z wiekiem czas trwania czynności wydłuża się. Dziecko potrafi coraz dłużej koncentrować się na czynnościach, które wykonuje. Kształtuje się uwaga dowolna. Szczególnie widać to na występach sześciolatków. Mimo, że znają dobrze treść swojego popisu i nie są nim specjalnie zaciekawione, potrafią dotrwać do końca przedstawienia. Jednak dominacja uwagi mimowolnej utrudnia im skupianie uwagi na kilku czynnościach jednocześnie. Nie potrafią pisać i słuchać w tym samym czasie. Bardzo trudno im śpiewać piosenkę i wykonywać zabawę ruchową do muzyki, np. klaskać inny rytm niż rytm piosenki.  

Rozwój poznawczy – wyobraźnia i spostrzeganie Wyobraźnia dziecka jest ściśle związane z jego spostrzeżeniami i w tym okresie ma charakter mimowolny (odtwórczy), choć jej cechy są na pozór sprzeczne – dzieci z jednej strony odtwarzają w zabawach, to co widziały, a drugiej zmyślają różne fakty i zdarzenia(bujna wyobraźnia). Spostrzeganie w tym wieku cechuje jeszcze synkretyzm czyli spostrzeganie globalne. W rozwoju spostrzegania szczególną rolę odgrywa wrażliwość analizatorów na różne bodźce zewnętrzne, stąd bardzo ważne jest działanie praktyczne. U 6-latka przeważa wyobraźnia mimowolna tj. zdolność snucia luźnych obrazów, którym dziecko nadaje swobodny bieg. Wyobraźnia mimowolna jest zawsze wyobraźnią wybujałą, gdyż toku wyobrażeń nie hamują żadne reguły logiczne. Stąd tak często mówimy, że dziecko w tym wieku ma „wybujałą” wyobraźnię. Twory wyobraźni są ściśle związane z tym co było wcześniej odbierane za pomocą zmysłów czyli ze spostrzeżeniami. Spostrzeganie dziecka cechuje jeszcze zjawisko synergii czyli dziecko wyróżnia zewnętrzne, powierzchowne cechy przedmiotów, a nie ich istotne własności użytkowe i funkcjonalne. Najczęściej dzieci wyróżniają cechy silne przedmiotów np. jaskrawa barwa czy ciekawy kształt. Inną cechą spostrzegania dziecięcego jest ścisły związek z działaniem. W trakcie działania dziecko nie tylko dostrzega te cechy przedmiotów, które są ważne ze względu na wykonywaną czynność, ale także antycypuje w spostrzeżeniu poszczególne czynności. Np. dziecko opisując obrazek nie tylko wymienia obiekty, ale wymienia czynności osób lub proste relacje przestrzenne – pan stoi, piórnik leży na ławce. Wraz z wiekiem wzrasta wrażliwość dziecka na bodźce zewnętrzne. Bardzo ważna rolę odgrywają tu analizatory. Stąd ważne jest stwarzanie sytuacji, w których dziecko może poznawać nowe rzeczy za pomocą wielu zmysłów.

Rozwój poznawczy - PAMIĘĆ Nadal przeważa: pamięć mimowolna – dziecko zapamiętuje to, co samo zwróciło jego uwagę i zostaje utrwalone bez udziału woli, pamięć mechaniczna dziecko zapamiętuje to, co jest często powtarzane, charakterystyczne jest zjawisko reminiscencji – po pewnym czasie materiał jest dokładniej odtworzony niż za pierwszym razem, dlatego tak ważne jest wykorzystywanie w nauce wielu zmysłów(nauka przez działanie), częste powtarzanie i utrwalanie. Pamięć 6-latka ma charakter mimowolny. Dziecko nie stawia sobie specjalnego zadania zapamiętania jakiegoś materiału w tym celu, aby go potem odtworzyć. Zapamiętywanie, jak też odtwarzanie, nie staja się odrębnym zadaniem pamięciowym, ale włączają się w rozmaite aktywności dziecka. Np. w czasie zabawy w sklep dziecko przypomina sobie różne nazwy produktów czy słownictwo stosowane w czasie zakupów; a przecież robiąc z mamą zakupy nie było uczone zapamiętywania w celu odtworzenia tego w zabawie. Inną cechą pamięci dzieci w tym wieku jest mechaniczne zapamiętywanie. Dziecko opowiadając treść bajki czy opowiadania będzie to robiło dosłownie, a nie własnymi słowami. Występowanie u dzieci w tym wieku zjawiska reminiscencji tłumaczone jest tym, że dzieci spostrzegają materiał bardziej bezpośrednio i w sposób emocjonalny niż dorośli, dlatego pełniejsze i sensowniejsze jest u nich zjawisko odroczonej reprodukcji. Sześciolatek lepiej pamięta materiał obrazowy oraz różne czynności manipulacyjne i ruchowe. Stąd bardzo ważne jest angażowanie w czynność uczenia wielu zmysłów, jak też organizowanie częstych powtórzeń materiału.

Rozwój poznawczy - MYŚLENIE Myślenie ma jeszcze formę konkretno- wyobrażeniową (oparte jest na bezpośrednich spostrzeżeniach i wyobrażeniach, okres przedoperacyjny) Dziecko nie ma jeszcze w pełni opanowanych operacji umysłowych, takich jak abstrahowanie i uogólnianie (trudno mu operować pojęciami) Dla dziecka 6-letniego najbardziej typową formą myślenia jest myślenie konkretno-wyobrażeniowe. Materiałem do dokonania operacji umysłowych są dla dziecka treści (informacje) zakodowane w spostrzeżeniach i wyobrażeniach. Myślenie 6-latka ma charakter synpraktyczny, tzn. że jest podporządkowane zadaniom praktycznym, przejawia się rozwiązywaniu problemów podczas zabaw i codziennych zajęć. Innymi słowy, myślenie dziecka ma nadal ścisły związek z działaniem. Dziecko nie ma jeszcze w pełni opanowanych operacji umysłowych, takich jak abstrahowanie i uogólnianie (trudno mu operować pojęciami). Jeszcze często dla dzieci w tym wieku „Wisła”, to każda rzeka. Wyraz „Wisła” jest synonimem każdej rzeki. Przyswajanie treści pojęcia jest możliwe dzięki abstrahowaniu i uogólnianiu. Dzięki procesom abstrahowania dziecko wyodrębnia takie właściwości trójkątów, jak liczba kątów, boków, pomija zaś takie właściwości jak kształt, kolor czy wielkość trójkąta. Po wyodrębnieniu cech dokonuje ono uogólnienia czyli stwierdzenia, że wspólną cechą wszystkich trójkątów jest to, że mają trzy kąty.  

Rozwój poznawczy - MYŚLENIE Dziecko nie ma ukształtowanych wielu pojęć i ma w tym zakresie kłopoty komunikacyjne. Nie rozróżnia pojęć czasowych (miesiące, dni tygodnia, pory dnia), więc często nie rozumie, co do niego mówimy. Myli pojęcie „kura” i „kogut”, bo dla niego jest to to samo, tylko inaczej wygląda. U 6-latka dominuje nadal myślenie konkretno-wyobrażeniowe, a kształtuje się dopiero myślenie logiczne. To powoduje także występowanie zaburzeń komunikacyjnych, bo dziecko ma zupełnie inne rozumienie pojęć. Np. „Wisła” jako określenie dla wszystkich rzek, a nie tylko dla rzeki przepływającej przez Warszawę; czy pojęcie „kura” i „kogut” jako oznaczenie tego samego zwierzęcia – nie wykształcone abstrahowanie i uogólnianie.

Rozwój poznawczy - MYŚLENIE Widoczna jest rozbieżność między wyobrażeniami stanów i przekształceń (nie ukształtowane pojęcie zachowania stałości). Myślenie nie ma jeszcze ukształtowanej odwracalności tzn., że trudno dziecku „myślowo” odwrócić proces przekształceń. Odwracalność jest kryterium poziomu operacyjnego myślenia. Przykładem rozbieżności między wyobrażeniami stanów i przekształceń jest podejście 6-latka do zachowania stałości materiału. Dzieci, mimo stwierdzenia tożsamości masy (np. dwóch kulek plasteliny) albo tożsamości ciężaru lub objętości, wyrażają przekonanie, że owe wymiary (masa, ciężar, objętość) uległy zmianie, ponieważ zmienił się ich wygląd zewnętrzny i układ przestrzenny porównywanych przedmiotów. Np. kulka plasteliny jest mniejsza/większa, jeśli zrobimy z niej placuszek czy wałeczek.

Rozwój poznawczy - MYŚLENIE Obserwujemy początki myślenia przyczynowo-skutkowego. Dziecko próbuje uzasadniać swoje sądy, udowadniać swoje racje, ale robi to w sposób naiwny i mało krytyczny, opierając się na wyobraźni i fantazji. W młodszym wieku szkolnym obserwuje się rozwój rozumowania. Dostrzega się znaczny rozwój zdolności wnioskowania. Jednak najczęściej „metody” dowodzenia stosowane przez dzieci są słabo zróżnicowane i rozwinięte. Dzieci próbują uzasadniać swe sądy i decyzje, a także dowodzić swoich racji. Jeśli wnioski, do jakich dziecko dochodzi, są często fałszywe, to wynika to głównie z braku doświadczenia i uporządkowanej wiedzy, opartej na hierarchicznym systemie pojęć i operacji umysłowych. Dziecko uzasadnia więc swe sądy w sposób naiwny i mało krytyczny, na podstawie zbyt małej ilości danych. Pod koniec szóstego roku życia dzieci próbują też stawiać hipotezy. Wyrażają je za pomocą okresów warunkowych, niekiedy w postaci tzw. eksperymentu myślowego, w którym istotną rolę odgrywa wyobraźnia i fantazja dziecka, przekraczająca granice realne sprawdzonych zjawisk. Jednak to wskazuje na początki rozwoju myślenia przyczynowo-skutkowego.

Rozwój poznawczy - MOWA Posługuje się swobodnie mową potoczną, używając wszystkich części mowy i form gramatycznych; tworzy neologizmy. Buduje zdania z 5-7 wyrazów z uwzględnieniem czasów i przypadków; częściej są to zdania współrzędnie złożone niż podrzędnie złożone. Mogą występować błędy w stosowaniu form fleksyjnych. Obserwuje się nasiloną aktywność werbalną (gadulstwo; okres pytań). Dziecko posiada rozwinięty aparat artykulacyjny czyli powinno poprawnie wymawiać głoski. Dziecku 6-letniemu coraz lepiej udaje się wymawiać wyrazy zawierające zbitek spółgłosek np. zgrzyt. Dziecko posługuje się swobodnie mową potoczną. Przejawem orientacji dzieci w budowie słowotwórczej wyrazów są tzw. neologizmy dziecięce. Np. dżemować (smarować dżemem), czerwonka (kredka koloru czerwonego). W dalszym ciągu doskonali się poprawność stosowania form fleksyjnych. Dziecko w tym wieku ma jednak nadal skłonność do tworzenia form przez analogię. Np. Widziałem ładnego piesa. Dam bratowi cukierka. U dzieci w tym wieku nadal występuje mowa egocentryczna (monologizowanie). Dziecko w trakcie różnych czynności czy zabawy mówi, lecz to co mówi, nie jest skierowane do innych tylko do niego samego. Mowa „egocentryczna” to przeważnie dialog z wymyślonym słuchaczem i dopiero wraz z wiekiem przekształca się w mowę wewnętrzną. 6-latki nadal zadają wiele pytań (choć szczytowy okres pytań przypada na 5 r.ż.) . Nie poprzestają na pierwszej udzielonej odpowiedzi lecz drążą temat zadając kolejne pytania.  

Rozwój emocjonalno-społeczny Wskutek niepełnej dojrzałości układu nerwowego i niewykształconych jeszcze procesów hamowania obserwujemy u dzieci labilność uczuciową. Dzieci nie są emocjonalnie dojrzałe i zrównoważone. Duża wrażliwość emocjonalna – nawet słabe bodźce mogą spowodować różne stany emocjonalne. Kryzys uczuciowy. Uczucia u dziecka 6-letniego cechuje nadal afektywność i impulsywność. Emocje silne i gwałtowne, choć krótkotrwałe, łatwo u dziecka powstają i wybuchają na zewnątrz. Dziecko wyraża swą radość głośnym śmiechem, gdy wpada w złość – krzyczy, tupie nogami. Reaguje afektywnie nawet na niewspółmiernie słabe bodźce – z byle powodu obraża się lub płacze. Jest również zmienne w swych uczuciach i nastrojach, jego emocje szybko wytwarzają się lecz także szybko gasną lub przekształcają się w inne, niekiedy krańcowo różne uczucia. Dziecko niemal w jednej chwili potrafi przejść od śmiechu do łez. Niektóre koncepcje psychologiczne (m.in. wg A. Gesella)wskazują, że sytuacja ta jest następstwem faz, jakie następują w rozwoju osobniczym człowieka. W zakresie rozwoju emocjonalnego obserwowane są fluktuacje emocji – przechodzenie od stanu równowagi i przystosowania uczuciowego do swego otoczenia do fazy kryzysu i utraty tej równowagi. Wiek 6 lat jest okresem kryzysu emocjonalnego dziecka. Sześciolatek jest skłócony ze światem, ekspansywny i gwałtowny – gdy chce potrafi zachowywać się grzecznie. Takie stany trwają jednak krótko. Przeważa podniecenie, nasilają się reakcje agresywne – słowne i fizyczne. Kryzys ten mija dopiero w 7 r.ż.

Rozwój emocjonalno-społeczny Choć lubi, to trudno mu pracować w zespole, bo lubi zmieniać grupy w zależności od potrzeby czy zainteresowania. Chętnie nawiązuje kontakty z rówieśnikami; tworzą się stałe przyjaźnie. Unika wzajemnych kontaktów z płcią przeciwną – segregacja płciowa. Jest świadome norm, ale nie zawsze je przestrzega. U sześciolatków widać wyraźny postęp w zakresie zabaw zespołowych jakkolwiek grupy organizowane dla wspólnej zabawy tematycznej są zmienne: dziecko może porzucić grupę, w której się bawiło, i przyłączyć się do innego zespołu, a nikt nie zwróci na to specjalnej uwagi. Dziecko w tym wieku jest jeszcze bardzo egocentryczne i nie troszczy się w zabawie o wspólne dobro. Może mieć kłopot z współdziałaniem z rówieśnikami ze względu na potrzebę rywalizacji i zwyciężania. Nie potrafi zabawy dobrze zorganizować i zdaje się chętnie na starsze dzieci lub wychowawczynię. Początki prawdziwe zespołowych zabaw przypadają dopiero na 7 r. życia, jakkolwiek i w tym wieku, dziecko realizuje w zabawie przede wszystkim cechy indywidualne. Dzieci orientują się już lepiej, na czym polega postępowanie właściwe i niewłaściwe. Stają się zdolne do oceny moralnej innych dzieci, bohaterów utworów literackich, niż do osądzania własnego postępowania. Często usprawiedliwiają swoje zachowanie np. „Ja nie chciałem”.

W związku z silnym rozwojem kory mózgowej między 6,5 – 7,5 rokiem życia: dziecko potrafi dłużej skupić uwagę, mniej się męczy - początki uwagi dowolnej (niezbędna do systematyczności w nauce) dziecko staje się zdolne do częściowego panowania nad ekspresją emocji

Reasumując 7 – latek: jest silniejszy i bardziej odporny na zmęczenie, dziewczynki są dokładniejsze i prace są bardziej estetyczne, lepiej panuje nad emocjami – bywa apatyczny, spostrzega i słyszy lepiej, myślenie jest konkretno – wyobrażeniowe.

Marek Kaczmarzyk, Pracowania Dydaktyki Biologii Uniwersytet Śląski

Pamiętajmy, że 6/7 latek: chętnie uczy się nowych rzeczy, ma naturalną ciekawość świata, uczy się przede wszystkim po przez działanie i zabawę, ma ogromną potrzebę ruchu, myśli konkretnie.

Porady dla nauczycieli Cechy dzieci Porady dla nauczycieli Mają dużo zapału i lubią rywalizować Są pełne energii Organizuj gry i zabawy, które nie wymagają rywalizacji, ale współpracy Wymagaj absolutnej ciszy tylko wówczas, gdy to jest konieczne Raczej wykorzystuj ich zapał i wzmacniaj dobre zachowania zamiast upominania i pokazywania, co robią źle Są ruchliwe i hałaśliwe Szybko się męczą Lubią zabawę poza salą lekcyjną Dbaj o częste przerwy i zmiany aktywności Pozwól im pracować na stojąco albo na podłodze (nie tylko w ławce) Modeluj poprawne zachowania (np. jak cicho przesunąć krzesło)

Bardziej interesuje ich samo działanie niż jego efekt Zniechęcają się, gdy działanie jest zbyt skomplikowane, długotrwałe, bez widocznych efektów Lubią malować i rysować Lubią odgrywać role Coraz lepiej rozumieją związki czasowe i przyczynowo- skutkowe Dziel zadania na małe kroki, konkretne czynności do wykonania po drodze (zwłaszcza na początku, przy pierwszych zadaniach, później pomóż dzieciom planować samodzielnie). Pozwól działać wg prostych instrukcji W miarę możliwości dostarczaj jak najbardziej różnorodnych materiałów do oglądania, badania, obserwowania, ilustrowania, opisywania i wykorzystania w praktyce, pracuj metodą krótkich projektów Stwarzaj możliwości zabawy w odgrywanie ról  

Lubią wiersze, sentencje, rymowanki Zadają wiele pytań, aby wiedzieć, jak, dlaczego, po co Potrafią mówić o tym, co myślą, wyrażać opinie, tłumaczyć, jak coś „działa”, domyślać się i przewidywać Każdego dnia ucz ich krótkich wierszyków, rymowanek, wyliczanek Zadbaj o czas na zadawanie pytań i udzielanie odpowiedzi, nie zbywaj ich, nie zniechęcaj Stwarzaj sposobność do rozmowy na temat zachowań, ich skutków, zdarzeń, uczuć, emocji

classdojo

Metoda „słoik z makaronem”

Jak organizować pracę z sześciolatkiem w szkole? Warunki realizacji Podstawy programowej: 1. Czas pracy ucznia przy stoliku. 2. Metody i formy pracy z uczniem: zabawy, gry i sytuacje zadaniowe zajęcia w środowisku przyrodniczym kontakt z muzyką zajęcia komputerowe korelowane z innymi obszarami edukacyjnymi zajęcia ruchowe na świeżym powietrzu lub sali gimnastycznej O tym jak organizować pracę z sześciolatkiem mówią wytyczne realizacji Podstawy programowej… Mamy tam określone przede wszystkim normy czasowe dotyczące pracy dziecka w formie nauczania tradycyjnego czyli przy stoliku oraz sugestie dotyczące stosowanych form i metod pracy. 1. Czas pracy przy stoliku Około 1/2 czasu przeznaczonego na edukację polonistyczną uczniowie mogą zajmować się rysowaniem i pisaniem, siedząc przy stolikach. Dobór utworów ma uwzględnić różnorodne gatunki literatury dziecięcej, a przy wyborze nauczyciel ma kierować się umiejętnościami czytelniczymi dzieci, a także potrzebami wychowawczymi i edukacyjnymi. Z czasu przeznaczonego na edukację matematyczną – dzieci mogą korzystać z zeszytów ćwiczeń najwyżej przez 1/4 czasu. 2. Metody i formy pracy z dzieckiem. Dominującą formą aktywności edukacyjnej dziecka powinny być: zabawa, gry i sytuacje zadaniowe. Dziecko powinno mieć cały czas kontakt z muzyką, nie tylko na zajęciach muzycznych, ale także w ciągu całego dnia – muzyka jako tło innych działań dziecka, śpiewanie piosenek, powitanek, rytmizowanie, itp. Naukę o środowisku, bliższym i dalszym, także należy organizować – w miarę możliwości - w naturalnych warunkach. Dzieci powinny prowadzić obserwacje i doświadczenia przyrodnicze, zakładać kąciki przyrodnicze. Zajęcia komputerowe poza zapoznaniem dziecka z podstawowymi możliwościami komputera, powinny być korelowane z innymi obszarami edukacyjnymi. Komputer ma być urządzeniem wzbogacającym proces nauczania i uczenia się. Zajęcia wychowania fizycznego należy organizować na świeżym powietrzu np. boisku lub w sali gimnastycznej.

Jak organizować pracę z sześciolatkiem w szkole? Prawidłowości rozwojowe dziecka 6 letniego. Organizować ciekawe sytuacje dydaktyczne. Uczyć w sposób czynnościowy. Wykorzystywać zabawę jako metodę nauczania. Stosować krótkie sekwencje pracy dydaktycznej. Stosować częste zmiany rodzajów aktywności dziecka. Przypomnijmy sobie charakterystyczne dla 6 latka prawidłowości rozwojowe: ogromna potrzeba ruchu szybka męczliwość spostrzeganie globalne związane z działaniem – ogromna rola analizatorów wyobraźnia ma charakter odtwórczy pamięć mimowolna i mechaniczna uwaga mimowolna i krótkotrwała; trudności w koncentracji uwagi myślenie konkretno-wyobrażeniowe (trudność w operowaniu pojęciami) swobodne posługiwanie się mową potoczna; neologizmy; nasilona aktywność werbalna labilność uczuciowa; wrażliwość na krytykę i porażkę duża potrzeba kontaktów z rówieśnikami egocentryzm i nie liczenie się z potrzebami innych Te typowe cechy sześciolatka warunkują oddziaływania nauczyciela wobec dziecka w kl. I. To, dlatego należy uwzględnić w swojej pracy następujące propozycje: 1. Organizować ciekawe sytuacje dydaktyczne uaktywniające różne sfery psychiki dziecka . Powinny to być sytuacje, które zmotywują dziecko do aktywności. Np. zapowiedź zadania, która skupia uwagę uczniów – w postaci rymowanki „Pinko, Panko za chwilę małe czytanko”. Albo sytuacja, w której dziecko będzie mogło wykorzystać swoje umiejętności i pomysły. 2. Uczyć w sposób czynnościowy. Możliwość manipulowania, doświadczania i przeżywania wzbogaca spostrzeżenia, wyobraźnię, a co za tym idzie pamięć i uwagę. Sprzyja rozwojowi myślenia. Pamiętajmy, że ludzie w 90 %zapamiętują to, co jest widziane i robione, wykorzystując spontaniczną aktywność dziecka, umożliwiającą mniej lub bardziej świadome uczenie się. 3. Wykorzystywać zabawę jako metodę nauczania. Zabawa jest naturalną formą aktywności dziecka w tym wieku. Wyzwalająca aktywność własną dziecka i angażująca umysł i emocje. Stąd też jest naturalnym sposobem do wykorzystania w procesie edukacyjnym. Zabawa odpowiednio przemyślana i przeprowadzona staje się środkiem o znaczącym oddziaływaniu dydaktyczno-wychowawczym. Zabawom towarzyszy duże zaangażowanie uczuciowe. Podczas zabawy znika napięcie, nieśmiałość, wstyd, a pojawia się radość, zadowolenie, co sprzyja wypoczynkowi i odprężeniu. Zabawy rozwijają myślenie dziecka, pamięć, spostrzegawczość, uwagę, orientację, wyobraźnię, inteligencję twórczą. 4. Stosować krótkie sekwencje pracy dydaktycznej. Materiał dydaktyczny, z którym chcemy zapoznać dzieci w danym dniu trzeba podzielić na logiczne części. Ich prezentację przeplatać formami zabawy i odpoczynkiem.   5. Stosować częste zmiany rodzajów aktywności dziecka. Pamiętając o szybkiej męczliwości i trudności w koncentracji uwagi na jednej czynności, trzeba przeplatać aktywności dzieci - werbalną, manualną, ruchową, plastyczną, muzyczną.

Jak organizować pracę z sześciolatkiem w szkole? Prawidłowości rozwojowe dziecka 6 letniego. Stosować przerwy śródlekcyjne i relaksacyjne. Wdrażać do pracy zespołowej. Stosować środki dydaktyczne pobudzające różne zmysły. Zauważać wysiłek i zaangażowanie dziecka – chwalić i nagradzać. Unikać negatywnych uwag – stosować komunikat „ja”. 4. Stosować przerwy śródlekcyjne i relaksacyjne. Aktywność ruchowa (o różnym stopniu wysiłku) w czasie takich przerw pozwala się dzieciom szybko zregenerować – obudzić lub wyciszyć. 5. Wdrażać do pracy zespołowej. Należy stosowanie różnorodność w formach pracy (parach, triadach, zespołach, całą grupą). Należy grupy dobierać celowo, losowo, ale też pozwalać na dobieranie się wg pomysłu dzieci (pilnując oczywiście, aby żadne nie pozostało bez przydziału). Zadania powinny być tak dobrane, aby jedną rzecz wykonał cały zespół. Dzięki tego typu pracy kształtują się podstawowe kompetencje społeczne i organizacyjne. 6. Stosować środki dydaktyczne pobudzające różne zmysły. Dobrze dobrane środki dydaktyczne uatrakcyjniają proces dydaktyczny, szczególnie ze względu na konkretny charakter procesów poznawczych dziecka. Dostarczając bodźców sensomotorycznych działających na wzrok, słuch, dotyk, środki dydaktyczne, ułatwiają bezpośrednie i pośrednie poznanie rzeczywistości, praw nią rządzących, jak również służą opanowaniu różnego rodzaju umiejętności. Prawidłowo dobrane środki dydaktyczne wyzwalają aktywność na lekcji i pobudzają zainteresowania uczniów, a także stwarzają dobre warunki oddziaływania na osobowość dzieci. 7. Zauważać wysiłek i zaangażowanie dziecka – chwalić i nagradzać. Każde dziecko jest inne. Każde z nich dochodzi do wyznaczonego celu z mniejszym lub większym wysiłkiem czy zaangażowaniem. Pamiętajmy, że dziecko w tym wieku jest otwarte na pochwały i źle znosi krytykę. Wzmacniajmy, więc słabe strony dziecka, zauważając to, co robi dobrze. 8. Unikać negatywnych uwag – stosować komunikat „ja”. Nie oznacza to, że mamy dziecko tylko chwalić i „przymykać „oczy na to, co robi złego. Jednak forma zwracania uwagi przez nauczyciela jest także lekcją komunikacji – dlatego uczmy już od klasy I właściwych komunikatów, typu „ja”. Jest to także najlepszy moment na rozpoczęcie treningu kontrolowania emocji. Można wykorzystać wiele interesujących programów profilaktyczno- wychowawczych o emocjach i radzeniu sobie z nimi.

Przykłady metod, które sprawdzają się w pracy z 6-latkami i grupą różnowiekową: metody aktywizujące (drama, scenki rodzajowe, inscenizacja ruchem), konstruowanie gier, praca na komputerach, wycieczki, nauka przez sztukę, praca metodą projektu,

ćwiczenia sensomotoryczne, elementy Metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne, zabawy: badawcze, zabawy twórcze (na 5 minut), zabawy teatralne, zabawy rozwijające różne zmysły, tematyczne,

metody sprzyjające integracji zwłaszcza w grupie różnowiekowej, trening kreatywności i twórczości, metody relaksacyjne.

Dzień 6- latka Powitanie – piosenka powitalna, rundka „Co u ciebie”, „Powitalny uścisk”…. Zabawa tematyczna dostosowana do tematu lekcji (ed. polonistyczna, przyrodnicza), multimedia. Praca przy stolikach – grafomotoryka, pisanie, czytanie. Zabawa ruchowa może być związana z tematyka zajęć.

Zabawy swobodne dzieci w kącikach, czy też na dywanie, materacach. Zabawa matematyczna związana z realizowanym tematem – czynnościowe ćwiczenia, manipulowanie na konkretach, multimedia. Praca w ćwiczeniach, kartach pracy. Zabawa ruchowa. Zajęcia plastyczne, techniczne, wf, komputerowe.

Zajęcia dla 7- latka Dodatkowe karty pracy. Trudniejsze karty pracy. Indywidualizacja – dostosowanie tempa, metod, ćwiczeń do potrzeb ucznia. Prowadzenie portfolio. Prowadzenie klasowej kroniki. Asystent nauczyciela.

Dziękuję za uwagę malgorzata.korchowiec@wcies.edu.pl