WPŁYW RODZICÓW NA KSZTAŁTOWANIE POSTAW MŁODZIEŻY CZYLI KRÓTKI PORADNIK O SZTUCE WYCHOWYWANIA

POSTAWA To względnie trwała skłonność jednostki do zachowywania się w określony sposób. Postawy wywierają wpływ na postępowanie, reakcje emocjonalne oraz sposób, w jaki spostrzegamy otaczającą nas rzeczywistość.

Postawy można zatem kształtować i utrwalać. POSTAWY nie są dane człowiekowi od urodzenia, lecz kształtują się w toku jego życia i rozwoju. W procesie kształtowania postaw oddziałują czynniki takie jak np. powtarzalność sytuacji i wzmocnienia. W związku z tym możliwa jest zarówno modyfikacja już ukształtowanych postaw. Postawy mogą tworzyć się w związku z pojedyńczymi, lecz szczególnymi ze względu na swój dramatyzm, sytuacjami i doświadczeniami. Postawy można zatem kształtować i utrwalać. Społecznie akceptowane postawy są przedmiotem wychowania moralnego.

WYCHOWANIE Postawy (etyczne, moralne) dzieci kształtowane są w wyniku oddziaływań wychowawczych. Wychowanie to proces polegający na kształtowaniu w jednostce takich postaw, zachowań, wartości i norm, które są uważane i uznawane za słuszne w danym środowisku społecznym. Przedmiotem wychowania są wszelkie przekazywane zasady i normy zachowań, które w sposób względnie trwały wpływają na moralne zachowania człowieka w różnych sytuacjach społecznych.

CO TO ZNACZY „DOBRZE WYCHOWYWAĆ DZIECKO”? „Problemem wychowania nie jest to, jak dobrze pokierować człowiekiem, jak skłonić go, aby podążał za najlepszymi rozwiązaniami. Problemem jest to, jak obudzić w nim ducha wolności. Jak sprawić, aby chciał swobodnie, mądrze i odpowiedzialnie stanowić sam o sobie.” Józef Tischner „Dobrze wychować dziecko” oznacza przekazać mu system wartości oraz motywacji, sprawiający, że będzie podążało za dobrem, służąc sobie i innym ludziom.

ROLA WARTOŚCI W WYCHOWANIU Wartość w powszechnym rozumieniu oznacza wszystko to, co uważamy za cenne, ważne, godne pożądania, to zainteresowanie/ szacunek, jakim darzymy daną osobę. Najważniejsze w procesie wychowania jest kształtowanie wartości moralnych u swoich dzieci, czyli wartości wyższego rzędu, których realizacja daje poczucie satysfakcji, spełnienia.

PODSTAWOWE WARTOŚCI UNIWERSALNE PRAWO DO ŻYCIA POKÓJ TOLERANCJA WOLNOŚĆ PRAWDA SPRAWIEDLIWOŚĆ MIŁOŚĆ

ROLA WARTOŚCI MORALNYCH Wartości moralne przynoszą nie tylko niekwestionowane korzyści osobiste ale również poprawiają funkcjonowanie w życiu społecznym: Są ważnym elementem komunikacji międzyludzkiej; Ułatwiają podejmowanie słusznych decyzji dotyczących zachowań w danej sytuacji; Stanowią wewnętrzny hamulec dla zachowań niemoralnych; Chronią przed demoralizującymi wpływami z zewnątrz.

WARTOŚCI MORALNE SKŁANIAJĄ NAS DO ZACHOWAŃ, KTÓRE SĄ DOBRE DLA WSZYSTKICH I NIKOGO NIE KRZYWDZĄ. MOCNY SYSTEM WARTOŚCI MORALNYCH I UMIEJĘTNOŚCI KIEROWANIA SIĘ NIMI W ŻYCIU TO NAJWAŻNIEJSZY KAPITAŁ, W JAKI POWINNIŚMY WYPOSAŻYĆ DZIECKO. NAUCZANIE DZIECKA WARTOŚCI JEST NAJWAŻNIEJSZYM ZADANIEM WYCHOWAWCZYM DLA RODZICÓW.

Szczególną wagę w wychowaniu moralnym przywiązuje się do: Dokonywania trafnej oceny własnych i cudzych zachowań oraz postaw w kategorii dobra i zła. Zapoznania dzieci z sądami i ocenami moralnego postępowania ludzi. Umożliwienia dzieciom i młodzieży uwewnętrznienia określonych sądów i ocen, norm i wartości.

METODY ODDZIAŁYWANIA WYCHOWAWCZEGO KSZTAŁTUJĄCE WRAŻLIWOŚĆ ETYCZNĄ DZIECKA METODA MODELOWANIA- uczenia się poprzez naśladownictwo/ uczenia się zastępczego. Polega ona na dawaniu przykładu postępowania moralnego przez rodziców i inne osoby zasługujące na miano wzorów osobowych. W odwoływaniu się do tej metody warto pamiętać, że model tym większy wywiera wpływ na obserwatora: - Im w wyższym stopniu obserwator postrzega jego kompetencje i darzy go szacunkiem; Im w większym zakresie jest on w stanie zapewnić obserwatorowi wsparcie duchowe oraz materialne; Im bardziej opiekuńczy i przyjacielski jest stosunek modela do obserwatora; Im więcej entuzjazmu przejawia model dla swych zachowań i postaw.

METODA ZADANIOWA (WDRAŻANIE DO ZACHOWAŃ MORALNYCH) Metoda ta polega na zalecaniu i umożliwianiu dzieciom wyświadczania innym przyjacielskiej i dobroczynnej przysługi zgodnie z podjęta przez nich wcześniej decyzją. Niekiedy powierza się im konkretne zadania do wykonania bez czekania na ich decyzję w tej sprawie.

NAUKA ZASAD REGULUJĄCYCH RELACJE MIĘDZYLUDZKIE Odbywa się najczęściej poprzez bezpośrednie oddziaływanie na świadomość moralną dziecka. METODA PERSWAZJI Oddziaływanie to polega głównie na zapoznawaniu dziecka z normami i wartościami moralnymi oraz różnymi innymi problemami natury moralnej, z którymi spotykają się w codziennym życiu. Rodzic poprzez odpowiednio pokierowaną rozmowę powinien wówczas umiejętnie uświadomić dziecku rolę pewnych zasad w jego życiu.

METODA KIEROWANIA PROCESEM SAMOWYCHOWANIA Polega na zachęcaniu i inspirowaniu dzieci do samowychowania pod względem moralnym. Istotnymi przejawami wychowania moralnego, z pomocą metody kierowania własnym procesem samowychowania mogą być- oprócz inspirowania i zachęcania dzieci do pracy nad sobą- także: Podsuwanie im odpowiednich wzorów osobowych do naśladowania, a w szczególności znajdywania w nich wewnętrznego impulsu do własnych zachowań i postaw moralnych; Kształtowanie w nich poczucia odpowiedzialności moralnej za swe postępowanie na co dzień, zwłaszcza zaś wobec osób pokrzywdzonych i sponiewieranych, znajdujących się w sytuacji bez wyjścia; Udostępnianie dzieciom literatury i innych dzieł sztuki budzących głębszą refleksję nad własnym życiem moralnym i konsekwencjami, jakie może ono pociągać za sobą dla innych ludzi.

METODA WZMACNIANIA POZYTYWNEGO Polega na wyrażaniu pod adresem młodzieży pochwał lub dawania im innych dowodów uznania w odpowiedzi na ich konkretne zachowania i postawy moralne. Sposoby wzmacniania pozytywnego: Z pomocą bezpośredniej gratyfikacji:- pochwały słownej, nagrody; Sukcesywnej gratyfikacji- stopniowanie nagród w zależności od postępów.

METODA WZMACNIANIA NEGATYWNEGO METODA PRZYMUSU/ KARANIA Polega m. in. na szybkim reagowaniu na niestosowne postępowanie dzieci, słownym ich napomnieniu, odebraniu danej nagrody, a nawet niekiedy na chwilowej izolacji czy utracie danego przywileju (np. wyjścia ze znajomymi, wyjazdu z rodzicami itp.). Pamiętajmy jednak, że nadmierne stosowanie wobec dziecka systemu kar może stać się przyczyną wielu błędów wychowawczych, sprzyjających rozwijaniu się w nim egoizmu czy braku umiejętności panowania nad własnymi emocjami.

METODA SAMORZĄDNOŚCI Polega na umożliwianiu młodzieży współdecydowania w różnych sprawach, a nade wszystko pozostawania przez nich w bliskich kontaktach interpersonalnych ze sobą i dorosłymi. Ważna jest tu zasada podmiotowego traktowania dzieci, czyli zapewniania im prawa do postępowania w miarę samodzielnego i niezależnego oraz równoprawnego udziału w kontaktach interpersonalnych z dorosłymi.

CZYNNIKI UTRUDNIAJĄCE WYCHOWANIE MORALNE W DOBIE WSPÓŁCZESNEJ: Dominacja postaw konsumpcyjnych nad moralnymi; Dewaluacja wartości moralnych; Anonimowość w kontaktach międzyludzkich; Instytucjonalizacja życia społecznego; Nadmiar przemocy i seksu w mediach. W RODZINIE: Rozpad życia rodzinnego; Wadliwe postawy rodziców; Pozbawienie dziecka wzorów osobowych w rodzinie; Niedosyt miłości rodzicielskiej i opieki; Niedocenianie wartości w życiu rodzinnym. INNE PRZESZKODY: Pozbawienie dzieci i młodzieży dobrego przykładu; Niedosyt śpieszenia innym z pomocą; Nadmiar perswazji i pouczeń; Brak konsekwencji w procesie wychowania; Brak autorytetów osobowych.

Ważne jest również niwelowanie w wychowaniu autokratycznego sposobu reagowania rodziców: „ to ja tak każę” . Właściwością stawianych przed dzieckiem wymagań czy nawet zakazów albo nakazów winno być w miarę jasno i szeroko wyjaśnianie. W przeciwnym wypadku zostanie ono pozbawione praw do osobistego zaakceptowania norm postępowania, czego następstwem jest bunt, agresja lub apatia, brak inicjatywy. W ostatecznym przypadku może ono stać się bezwolnym wykonawcą rozkazu. Taką postawę będzie charakteryzowało dążenie do wystrzegania się czynów złych bez poczuwania się do czynienia dobra.

PAMIĘTAJMY O ZASADACH! Zasady są ustalane przez osoby odpowiedzialne za dzieci- rodziców; Zasady są znane dzieciom. Mogą się czasem niewiele zmieniać; Nieprzestrzeganie zasad pociąga za sobą konsekwencje; Konsekwencje nieprzestrzegania zasad są zawsze ustalane wcześniej; Rodzice powinni się starać być konsekwentnymi oraz mieć wspólne stanowisko w sprawach wychowania dziecka.

KRÓTKI PORADNIK DLA RODZICA Młodzież, której dodajemy otuchy, uczy się ufać sobie; Młodzież, której okazuje się wyrozumiałość, uczy się cierpliwości; Młodzież, którą się aprobuje, uczy się poszanowania wartości; Młodzież, która spotyka się z uczciwością, uczy się sprawiedliwości; Młodzież, która doznaje serdeczności, uczy się przyjaźni; Młodzież, która żyje w poczuciu bezpieczeństwa, uczy się ufności wobec innych; Młodzież, która jest kochana, uczy się żyć.

Zainteresowanych zapraszamy na stronę internetową Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej w Bielsku Podlaskim www.ppp-bielsk.pl Jeśli masz problem, szukasz porady dotyczącej Twojego dziecka- odwiedź nas lub skontaktuj telefonicznie: ul. 3-ego Maja 17 Tel. (85) 833-26-74