badania Anny Wolskiej

 - opracowanie o char. eksploracyjnym  - analiza badań przeprowadzanych w latach  - metoda: analiza przypadku, opracowanie statystyczne Badana grupa:  204 przypadki zabójstw z lat  ( wszystkie po obserwacji sądowo- psychiatrycznej, sami mężczyźni)

 -typ rodziny [kategorie: pełna, niepełna, wielodzietna]  -atmosfera wychowawcza rodziny lub zastępczych środowisk wychowawczych we wczesnych etapach rozwojowych [pozytywna negatywna]  -rodzaj więzi z osobami znaczącymi (matką, ojcem) [pozytywna, negatywna]  -oddziaływania wychowawcze dominujące w domu [przewaga kar, usuwanie nagrody]  -system oddziaływań wychowawczych [typy: demokratyczny, autokratyczny, nadopiekuńczy]  -agresja w domu jako wzorzec naśladowniczy od osób znaczących [akceptacja agresji jako sposobu rozwiązania problemu, brak takiej akceptacji]  - uzależnienie rodziców  -kłopoty wychowawcze [pobyt w domu poprawczym lub wychowawczym]  -kłopoty w szkole [wychowawcze, z nauką]

Mechanizmy psychologiczne przebiegu socjalizacji (oddziaływań społecznych):  Teorie uczenia się  Teorie poznawcze >>2 nurty wyjaśniania procesów społecznego uczenia się: 1. wyjaśnia procesy społecznego uczenia się za pomocą wzmocnień 2. przedstawia uczenie jako proces modelowania

 Modelowanie (zastępcze uczenie się, uczenie przez obserwację; pojęcia bliskoznaczne: naśladowanie, identyfikacja):  proces kształtowania i zmiany zachowań obserwatora, a także sposobu jego myślenia, oceniania i reakcji emocjonalnej pod wpływem obserwacji modela  (...)modelowanie jest skuteczniejsze i występuje częściej, jeśli osobę obserwującą łączą z modelem pozytywne więzi emocjonalne, model cieszy się prestiżem, a jego pozycja jest szczególnie pożądana przez obserwatora

 Teorie poznawcze:  przypisują zasadnicze znaczenie w procesie socjalizacji procesom poznawczym;  (..) to, jak jednostka reaguje na określone wpływy społeczne, zależy od tego jak spostrzega i rozumie otaczającą ją rzeczywistość społeczną, a także siebie samą jako element tej rzeczywistości [Lewicka i Trzebiński 1985, Maruszewski 1983]

Cel badań: próba wyodrębnienia z wśród wszystkich zabójców podgrup – ewentualne znalezienie charakterystycznych profili zabójców ze względu na czynniki socjalizacyjne W efekcie wyodrębniono 3 grupy (z 204 przypadków, 90 nie było klasyfikowanych) różniące się konfiguracją zmiennych socjalizacyjnych:

- osoby pierwszy raz karane, uzyskujące jednak negatywne opinie środowiskowe; - pochodzące z robotniczych, pełnych rodzin, w których obowiązywał demokratyczny system oddziaływań, brak wzorców agresywnych, uzależnienia rodziców, pozytywne więzi emocjonalne; - stwierdzano u nich patologiczne uzależnienie od alkoholu (zespół uzależnienia od alkoholu)! - mimo braku kłopotów w nauce uzyskane wykształcenie co najwyżej podstawowe (częściej niepełne podstawowe i specjalne)

 - pozytywne opinie środowiskowe sprawców  - wykształcenie od zasadniczego do wyższego  - z rodzin chłopskich i robotniczych, pełnych, wielodzietnych o pozytywnej atmosferze, bez negatywnych wzorców, pozytywne więzi emocjonalne  - spożywanie dużej ilości alkoholu i narkotyków

- - negatywne opinie środowiskowe - - z pełnych, wielodzietnych rodzin robotniczych, negatywna atmosfera wychowawcza, przewaga dotkliwych kar fizycznych, usuwanie nagród, wzorce agresywnego zachowania od osób znaczących - - przynajmniej jeden rodzic uzależniony od alkoholu, negatywne więzi emocjonalne z przynajmniej jednym z rodziców - - kłopoty wychowawcze, z nauką, spożywanie alkoholu

Brak różnic między grupami dotyczących:  - funkcjonowania OUN  - poziomu umysłowego  - w analizie zmiennych opisujących dyspozycje radzenia sobie z życiem emocjonalnym – w zakresie odporności psychicznej (tolerancja na frustrację ) i racjonalnej kontroli emocji  - oceny poczytalności

 Obniżony krytycyzm, najczęstsze psychopatyczne i socjopatyczne zaburzenia osobowości, podwyższony poziom utrwalonego, osobowościowego mechanizmu agresywności i wrogości, 100 % nieadekwatne poczucie własnej wartości, niedokształcenia uczuciowości wyższej; silne i prymitywne mechanizmy obronne, wpływy astenizujące w czasie czynu  Wczesne problemy adaptacyjne, uzyskiwane niskie wykształcenie, negatywne opinie, uzależnienie od alkoholu: w ich życiu alkohol odegrał rolę (patologiczna postać, degradacja życia i zdrowia); u wielu z tej grupy pozytywne wpływy socjalizacyjne nie stały się przeszkodą w kształtowaniu zaburzonego, dysharmonijnego rozwoju psychicznego i społecznego;  Ze względu na uzależnienie od alkoholu i psychodegradację czyny agresywne, destrukcyjne są zewnętrzną manifestacją zaburzeń zachowania i rozwoju.

 Niedokształcenia uczuciowości wyższej  najczęściej w tej grupie w okolicznościach zabójstwa pojawiały się sytuacyjne czynniki spustowe (tez upojenie alkoholowe atypowe)  Zabójstwo było czynem „obcym” osobowościowo i kulturowo

 Obniżony krytycyzm, częste zaburzenia osobowości, psychopatia i socjopatia(...) częste samouszkodzenia;  Konfiguracja socjalizacji rodzinnej i pozarodzinnej skrajnie niekorzystna  Nadużywanie alkoholu bez cech uzależnienia  W sytuacjach warunkujących zabójstwa wystąpiły czynniki spustowe wyzwalające wystąpienie agresji wcześniej narastającej: narastające napięcia emocjonalne „eksplodowały” nagłym rozładowaniem i zabójstwo na ogół nie było nowa obcą agresją.  Agresywność i wrogość oraz posługiwanie się atakiem utrwalone jako sposób rozwiązywania problemów życiowych!

 Z badań wyłoniły się dwie drogi socjalizacyjne: dwie grupy z konfiguracją pozytywną dały inne konfiguracje sprawności psychologicznej i rozwojowej, jedna grupa wzrastała w skrajnie niekorzystnych warunkach socjalizacyjnych  „Rozwój uspołecznienie człowieka nie są warunkowane w prosty, linearny sposób warunkami przebiegiem socjalizacji, chociaż znaczenie ich jest niezaprzeczalnie istotne”

Anna Wolska (2002): Model czynników ryzyka popełnienia przestępstwa agresywnego Badania 100 osób, wybranych z szerszej populacji 2009 osób (643 zabójców, 732 przestępców agresywnych i 634 sprawców czynów nieagresywnych) Metoda: analiza przypadku

 I. Opisujące warunki i przebieg socjalizacji:  1.funkcjonowanie społeczne  2.przebieg socjalizacji pozarodzinnej  3.oddziaływania wychowawcze domu rodzinnego  4.klimat emocjonalny rodziny  5.warunki domu rodzinnego  6.agresja w domu

II. czynniki endogenne (podmiotowe opisujące funkcjonowanie biopsychologiczne badanych, w tym zmienne osobowościowe)  7.funkcjonowanie biologiczne  8.funkcjonowanie poznawcze  9.struktura i funkcje osobowości (zaburzenia struktury i funkcji)  10.nastawienie do rzeczywistości (prospołeczność –egocentryzm)  11.nastawienie do siebie (poczucie własnej wartości, tendencja do przeżywania poczucia krzywdy i winy)

 12.poziom kompetencji emocjonalnych (tolerancja na frustrację, umiejętność odraczania zaspokajania potrzeb, wykształcenie uczuciowości wyższej, charakterystyka i sprawność mechanizmów obronnych osobowości)  13. kontrola emocji  14.poziom lęku (kwestionariusz Cattela)  15.poziom agresywności i wrogości (kwestionariusz Buss-Durkee)  16.motywacja (wg stopnia nasycenia czynnikami emocjonalnymi)

 III. czynniki sytuacyjne  17.obciążenie czynnikami sytuacyjnymi w czasie czynu (relacja sprawcy i ofiary, długotrwałe sytuacje konfliktowe, sytuacyjne czynniki spustowe przed czynem, głębokość i rodzaj upojenia alkoholowego)

 -obciążenie czynnikami sytuacyjnymi w czasie czynu (czynnik 17)  -poziom kompetencji emocjonalnych sprawcy (12)  -poziom lęku (14)  -funkcjonowanie biologiczne (7)  -warunki domu rodzinnego (5)