Powiększenie (Blow up) Zapraszam na ostatni już pokaz z cyklu „Między tekstami kultury”, tym razem z bohaterem „Powiększenia”, fotografem mody, Thomasem wkraczamy w głośne lata 60-te, rozwijające się pod znakiem kontestacji w polityce i kontrkultury w sztuce. „Powiększenie" – to arcydzieło, nagrodzone w 1967 roku Złotą Palmą na Festiwalu w Cannes, a w 1968 otrzymało Francuską Nagrodę Krytyki za najlepszy film zagraniczny. Zanim zajmiemy się tym nad wyraz interesującym filmem, zaczynamy od części maturalnej. Powiększenie (Blow up) reż. M. Antonioni Wielka Brytania 1966

tematy maturalne, w których można wykorzystać film „Powiększenie” jako tekst kultury: Fenomen „kina autorskiego”. Zaprezentuj temat na przykładzie twórczości filmowej wybranego artysty (np. Antonioniego). Czy film należy do niskiego, czy wysokiego obiegu sztuki? Spróbuj rozwiązać dylemat, powołując się na przykłady wybranych dzieł sztuki filmowej i komentarze filmologów. Artysta jako bohater literatury i filmu. Zanalizuj różne koncepcje prezentacji postaci twórcy, odwołując się do wybranych utworów literackich i filmów. Sztuka jako ekspresja ludzkiego wnętrza. Przywołaj wybrane przykłady z różnych dziedzin sztuki (literatura, malarstwo, film) i omów artystyczne możliwości wyrażania emocji. Postmodernistyczne gry z odbiorcą w literaturze i filmie. Omów zagadnienia na wybranych przykładach. Oto lista tegorocznych tematów maturalnych, których problematyka dotyka zjawisk i postaw przedstawionych w filmie Antonioniego. Jeden z nich (podkreślony), stanie się przedmiotem mojej analizy, ale będę się również odnosiła do pozostałych, w argumentach uzasadniających przyjętą tezę. Wybrałam temat trzeci, bo wkracza w ciekawy obszar autotematyzmu, dotyka zmieniającej się w czasie kondycji artysty i tworzonej przezeń sztuki, jednym słowem - pozwala spojrzeć na arcydzieło Antonioniego w perspektywie historyczno-literackiej oraz w kontekście kultury popularnej.

przykładowy konspekt prezentacji maturalnej Temat: Artysta jako bohater literatury i filmu. Zanalizuj różne koncepcje prezentacji postaci twórcy, odwołując się do wybranych utworów literackich i filmów. Literatura podmiotu: T. Mann, Śmierć w Wenecji, Wrocław 1975 J. Andrzejewski, Idzie, tańcząc, po górach, Warszawa 1978 L. Visconti, Śmierć w Wenecji , Francja Włochy 1971 (film) M. Antonioni, Powiększenie, Wielka Brytania 1966 (film) Do literatury podmiotu wybrałam dwie pozycje literackie i dwa filmy. Co je łączy? Dlaczego właśnie te teksty, a nie inne? Zainteresował mnie odwieczny problem niejasnych, często dwuznacznych źródeł sztuki i piękna, problem artysty, zmagającego się z płynną, migotliwą i nieuchwytną materią życia jako tworzywa sztuki, oraz z samym sobą jako medium, ze swoją fizycznością i duchowością, wreszcie – problem granic wolności sztuki i artysty. Wybrałam pozycje, które stawiają pytanie zasadnicze: „Co czyni mnie artystą?” „Śmierć w Wenecji” Manna i Viscontiego wskazuje na rozdarcie artysty między jego cielesnością, bytem fizycznym, po prostu - człowieczeństwem a wysokim posłannictwem artystycznym. Takiego rozdarcia nie przeżywają twórcy-celebryci II połowy XX wieku, dla których sztuka to drogi towar i upajająca władza nad ludzkimi emocjami.

przykładowy konspekt prezentacji maturalnej II. Literatura przedmiotu: T. Mann, Wybór nowel i esejów, oprac. Norbert Honsza, Wrocław 1975 (wstęp) Aleksander Rogalski, Tomasz Mann. Dzieje rozwoju i osobowości twórczej , Warszawa 1975, s.41-46, s.76-87 J. Andrzejewski, Trzy opowieści, oprac. W. Maciąg, Wrocław 1998 (wstęp) A. Helman, Śmierć w Wenecji, materiały do płyty DVD, Warszawa 2006 K. Loska, Powiększenie, materiały do płyty DVD, Warszawa 2006 Do literatury przedmiotu tj. opracowań tekstów z literatury podmiotu, wybieramy (przypomnę) pozycje krytyczno-naukowe. Sięgamy do esejów, szkiców krytycznych, ale także artykułów i recenzji. Gorąco polecam znakomite opracowania Biblioteki Narodowej-Ossolineum (do Manna i Andrzejewskiego), które w pełni zasługują na miano pozycji krytyczno-naukowych, a są łatwo dostępne w szkolnych bibliotekach. Nie zachęcam do korzystania z wydawnictw typu GREG czy Zielona Sowa, ponieważ zawierają wyłącznie streszczenia lektur i bardzo pobieżne ich omówienia.

przykładowy konspekt prezentacji maturalnej III. Ramowy plan wypowiedzi Określenie problemu – teza: „Co czyni mnie artystą? – XX-wieczni twórcy w poszukiwaniu prawdy o źródłach sztuki i o sobie jako artystach” Formułując tezę szukamy punktów wspólnych, płaszczyzny łączącej wybrane pozycje z literatury podmiotu. Starałam się pokazać Wam, jak analizować wybrany temat i jak dobierać do niego literaturę. Teza może być sformułowana jako pytanie, na które twórcy wybranych tekstów kultury będą udzielać odpowiedzi. Powinna, oczywiście, mieścić się w zakresie tematu, wyraźnie go jednak problematyzując.

przykładowy konspekt prezentacji maturalnej 2. Kolejność prezentowanych argumentów: Wprowadzenie – platońska koncepcja sztuki i artysty jako kontekst refleksji twórców nad fenomenem artyzmu. Dualizm artysty i dualizm sztuki: „boski szaleniec” i „rzemieślnik” – kreacyjność i reprodukcja; „apollińskość” i „dionizyjskość”. Prezentację rozpoczynamy od przypomnienia Platońskiej Triady, czyli zespolenia Dobra z Pięknem i Prawdą, teorii, która stanie się podstawą estetyki platońskiej. W rozważaniach autora „Uczty” znajdziemy swoistą ambiwalencję w podejściu do artysty i jego dzieła: dualizm prawdy i pozoru, duszy i ciała, zmysłowości i duchowości, wreszcie – prawdziwej sztuki jako kreacji, aktu demiurgicznego, i zwykłego naśladownictwa, reprodukcji. Zatem myśl Platona i jego wpływ na potomność był dwojaki: nauczył w artyście widzieć wieszcza i nauczył widzieć w nim naśladowcę. Dał początek dwóm zupełnie różnym kierunkom w filozofii sztuki: z jednej strony mistycznemu (romantycznemu, dionizyjskiemu), a z drugiej naturalistycznemu (mimetycznemu, apollińskiemu) jej traktowaniu.

przykładowy konspekt prezentacji maturalnej 2. Kolejność prezentowanych argumentów: Postawa artystyczna pisarza, Gustawa Aschenbacha, bohatera modernistycznego opowiadania Manna i alter-ego twórcy, jako przykład „rzemieślnika”, tęskniącego jednak za wyzwoleniem się z rygorów sztuki: twórczość jako służba, życiowa asceza, wypracowany sukces – poczucie niedosytu, zmęczenia, jałowości podróż do Wenecji w poszukiwaniu intelektualnej i zmysłowej odnowy oraz twórczej inspiracji– mit Wenecji spotkanie pięknego Tadzia – „boskiego ideału” stworzonego przez naturę - jako przygoda estetyczna i erotyczna duchowa miłość i zmysłowa namiętność do chłopca – osiągnięcie pełni (nawiązanie do Platona) Bohater Manna to klasyczny rzemieślnik, wypracowujący sobie drogę do sukcesu kosztem przyjemności życia i zaznania szczęścia. Narzucony rygor i dyscyplina uczyniły z niego „urzędnika sztuki”, który na „przekór” swoim skrytym marzeniom i pragnieniom tworzył wielkie dzieła. Jednak w „połowie życia” artysta zdał sobie sprawę z pustki i jałowości swej egzystencji. Zapragnął zaznać wolności… i wyruszył do Wenecji, miasta łączącego w sobie ideały natury i kultury. Spóźniona namiętność do 14-letniego Polaka, Tadzia, pozwoli pisarzowi zaznać słodkiego a zarazem gorzkiego smaku szczęścia, oraz pobudzi jego twórczą inwencję: „ I poruszała go i napełniała mu serce ojcowska czułość, oddana tkliwość tego, który ofiarnie w duchu tworzy piękno, wobec tego, który to piękno wciela.” W swoich rozważaniach nad istotą piękna w sztuce, bohater opowiadania zbliży się do myśli Platona, który wskazywał drogę do idealnego, boskiego piękna przez kontemplację jego zmysłowej formy.

przykładowy konspekt prezentacji maturalnej 2. Kolejność prezentowanych argumentów (c.d.): Reinterpretacja motywów Mannowskich w filmie Viscontiego – kompozytor Gustaw Aschenbach jako postać synkretyczna (twórcza, autorska adaptacja opowiadania): Goethe, Mahler, Nietzsche, Mann i sam Visconti – pierwowzory filmowego bohatera dekadencki wymiar postaci - przeczucie kryzysu sztuki niewola namiętności – wzmocnienie wątku homoerotycznego całkowita klęska artysty-moralisty poprzedza śmierć człowieka minionej epoki autotematyzm – Visconti jako spadkobierca kultury belle epoque W swej adaptacji z 1971 roku (60 lat od napisania pierwowzoru)Visconti zmienia profesję bohatera, czyniąc go kompozytorem i dość wyraźnie nawiązując do postaci Gustawa Mahlera (którego II Symfonia i Adagietto z V Symfonii stanowią tło muzyczne filmu). Konstruując swego bohatera, reżyser nadaje mu wymiar dekadencki, schyłkowy - jego Aschenbach przeżywa twórczy kryzys, wreszcie ponosi klęskę jako kompozytor, którego publiczność nie chce słuchać. Umiera upokorzony, ze śladami szminki i płynącymi strużkami farby po twarzy – odchodzi w niepamięć wraz ze swoją belle epoque i jej modelem sztuki, zgodnym z duchem sztuki samego Viscontiego, określanego „dekadentem kultury włoskiej”, piewcą umierającego świata, mijającej formacji kulturowej, zmierzchu dawnych wartości.

przykładowy konspekt prezentacji maturalnej Kolejność prezentowanych argumentów (c.d.): Antonio Ortiz (Pablo Picasso) jako narcystyczny geniusz „nowych czasów” – „Idzie skacząc po górach” Andrzejewskiego: absolutna wolność twórcza i wewnętrzna suwerenność 80-letniego Ortiza sztuka jako towar, podlegający prawom rynku tworzywem sztuki młodość, dzięki jej wolności, wyobraźni i spontaniczności – cyniczno-wampiryczny związek z Franςoise artysta - reżyser własnego mitu i „kapłan” masowej wyobraźni i zbiorowych emocji demistyfikacja złudzeń co do wysokiego powołania artysty i sztuki (ironia) - pamflet na środowisko intelektualne i kulturalne Zachodu przełomu lat 50. i 60. XX wieku Ortiz – artysta połowy XX wieku - osiąga najwyższy możliwy do wyobrażenia stopień suwerenności wewnętrznej, skupia wszystkie ważne decyzje w sobie samym, jest wolny od jakichkolwiek przymusów, poza jednym – musi mieć publiczność, by zaznać zbiorowej apoteozy. Ortiz nie potrzebuje i nie szuka żadnych sankcji dla duchowego ładu i poczucia sensu życia. Nie potrzebuje ani idei, ani iluzji. Ortiz jest geniuszem, który wystarcza samemu sobie. By wrócić na scenę i odnieść sukces, wykorzystuje dziewczynę jako tworzywo twórczości i budulec swojego mitu. Ortiz kupuje ją od dziennikarza, przeprowadzającego z nim wywiad, gdyż zainteresowała go jej "kruchoroślinność", jej forma zewnętrzna, którą wykorzysta w cyklu 22 obrazów-portretów. Legendę o swojej miłości jako o sile twórczej Ortiz preparuje sam. Tę wymyśloną miłość rozgrywa do końca – kiedy po zakończonej wystawie Françoise ginie przypadkowo w wypadku, Ortiz w teatralnym geście podnosi jej ciało i odchodzi.

przykładowy konspekt prezentacji maturalnej Kolejność prezentowanych argumentów (c.d.): Postawa Thomasa, wziętego fotografa mody jako przejaw niepokojów artysty pop-kultury – poszukiwanie prawdy o sobie i rzeczywistości: aparat fotograficzny jako narzędzie kontroli i władzy artysty znudzenie, arogancja, wewnętrzna pustka – choroby współczesnego artysty pop-kultury tajemnica przypadkowego zdjęcia jako moment wstrząsu i wyrwania bohatera z codziennej rutyny – dotknięcie życiowej prawdy, zarejestrowanej przez obiektyw aparatu zniknięcie negatywów i odbitek - dowodów zbrodni, której nie było? puenta filmu – symbolika toposu świata-teatru „Powiększenie” to film o istocie fotografii i zawodzie fotografa. Fotografia (co oznacza dosłownie: pisanie światłem) zdominowała w połowie XX wieku obszar ludzkiej ikonosfery – wizualnego środowiska, w jakim żyje człowiek. Kiedy się pojawiła, mówiono o końcu malarstwa, wysuwając jako argument pełną obiektywność obrazu świata. Antonioni stawia pytanie, czy rzeczywiście fotografia rejestruje prawdę o rzeczywistości i przeprowadza swój dowód na przykładzie tajemniczego zdarzenia w parku. Finał tej przygody sugeruje wątpliwości artysty nie tylko co do obiektywności, ale i możliwości przekazu prawdy przez medium aparatu. Zamykająca film scena z aktorami naprowadza nas na trop znanej nam koncepcji „świata jako teatru i ludzi jako marionetek”. Thomas, odrzucający nieistniejącą piłkę, a więc włączający się do gry, zaakceptował iluzję, ponieważ rzeczywistość okazała się nieuchwytna i niesprawdzalna.

przykładowy konspekt prezentacji maturalnej Wnioski: dwa modele artysty XX wieku: modernista-dekadent i postmodernista – celebryta i narcyz dwa modele uprawiania sztuki: aspirująca do ideału posłannictwa, oraz obliczona na popularność i komercyjny sukces ponadczasowy problem poszukiwania w sztuce prawdy życia i człowieka Prezentację zamykamy wnioskami, podsumowującymi nasz wywód. Wnioski nie powinny być nadmiernie rozbudowane, a ich treść musi pozostawać, rzecz jasna, w związku z argumentacją. Przywołane teksty kultury obrazują dwa modele sztuki i dwa typy artystów: U Manna i Viscontiego występuje, odchodzący już w przeszłość, artysta wywodzący swe wysokie powołanie i posłannictwo ze źródeł antycznych (platońskich). Artysta refleksyjny, świadomy wysokiej rangi swej profesji, traktujący bycie artystą jako zobowiązanie. Natomiast u Andrzejewskiego i Antonioniego mamy do czynienia z dwoma odmianami artysty II połowy XX wieku: celebrytą, kreatorem własnego sukcesu, artystycznym hochsztaplerem, wykorzystującym mody i trendy, by zaistnieć, by zabłysnąć w blasku fleszy, oraz „demiurgiem” obiektywu, sprawującym kontrolę nad ludzkim ciałem i emocjami.

przykładowy konspekt prezentacji maturalnej Materiały pomocnicze: fragmenty filmu prezentacja multimedialna karta z cytatami własnoręczny podpis Oddzielny slajd poświęciłam na materiały pomocnicze, których wybór i rodzaj zależy od tematu. Zamieściłam przykłady najczęściej wykorzystywanych podczas prezentacji pomocy, zaznaczając że np. cytaty czy fragmenty filmowe/kadry z filmów mogą być umieszczone na slajdzie. Podajemy wówczas adres bibliograficzny, czyli skąd pochodzi cytat, zdjęcie, kadr. Na dole kartki A4, po prawej stronie podpisujemy się. Konspekt prezentacji jest gotowy! Przechodzimy teraz do drugiej części prelekcji, poświęconej „Powiększeniu”.

Michelangelo Antonioni reżyser i scenarzysta twórca własnego stylu laureat Oscara za całokształt twórczości filmografia: „Przygoda” „Noc” „Zaćmienie” „Czerwona pustynia” „Powiększenie” „Zawód : reporter” Punktem zwrotnym w historii kina stała się prezentacja "Przygody" na festiwalu w Cannes w 1960 roku. Projekcja wywołała prawdziwą burzę - film został odrzucony przez znaczną część publiczności, która nie była w stanie zaakceptować specyficznej dramaturgii oraz konstrukcji fabularnej dzieła. Antonioni stworzył bowiem kryminał na opak (podobnie jak w „Powiększeniu”), w którym zagadka pozostała do końca nierozwiązana, jednak nie wątek sensacyjny był tematem tego utworu, ale refleksja nad kondycją człowieka - zwrócenie uwagi na charakter związków międzyludzkich, ich tymczasowość, niepewność. W roli głównej wystąpiła tu ulubiona aktorka Antonioniego, Monica Vitti, która zagrała również w trzech następnych jego filmach. W „Powiększeniu” i „Zawodzie-reporter” reżyser badał z kolei kondycję współczesnego artysty mediów. Michelangelo Antonioni last.fn

„Powiększenie” to film o… zawodzie fotografa mody świecie modelek pop-kulturze i jej odbiorcach kondycji współczesnego artysty możliwości i granicach poznania świata przez współczesną sztukę (aparat, kamera) Antonioni umieścił swego bohatera w świecie pop-kultury lat 60-tych: koncert zespołu The Yardbirds, muzyka Herbie Hancocka jako ilustracja muzyczna, pop-artowskie wnętrza studia mody, czy inspirowane malarstwem abstrakcyjnym stroje modelek . W osobie Thomasa zaś reżyser ukazał ironicznie współczesnego artystę, zagubionego w chaosie idei i wartości, samotnego, cierpiącego na atrofię uczuć, a jednak arogancko przekonanego o swej twórczej wszechwładzy. Poddany próbie fotograf traci jednak wiarę w zdolności percepcyjne sztuki i realność otoczenia. Powiększenie flmweb.pl

kontrkultura lat 60-tych kontrkultura (kultura alternatywna) - ruch kontestatorski, związany z działalnością Nowej Lewicy, skierowany przeciwko kulturze konsumpcyjnej, powszechnie uznanym autorytetom i prądom intelektualnym, filozoficznym i artystycznym, oficjalnym wartościom i ustalonym stylom życia oraz istniejącym stosunkom społeczno-politycznym. Akcja filmu przebiega w Londynie połowy lat 60-tych. To gorący okres w polityce i kulturze – rodzi się ruch kontestacji społeczno-politycznej, którego apogeum nastąpi w manifestacjach studenckich w maju ’68 i protestach przeciwko wojnie w Wietnamie w Ameryce. Dekada lat 60. na tle historii XX wieku jest czymś szczególnym, traktowanym wręcz jako odrębna epoka, a to ze względu na pojawienie się nowych prądów artystycznych i intelektualnych (np. postmodernizmu), początki ekologii, feminizmu (na fali rewolucji seksualnej), ruchu hippisowskiego i kultury alternatywnej. Peace-button-pack abc-un.blogspot.com

sztuka lat 60-tych rock (zespół Yardbirds) pop-art (Andy Warholl i jego Studio Factory) moda mini (Twiggy) architektura modernizmu postmodernizm Warto podkreślić przełomowy charakter roku 1966, który przyniósł w kulturze: modę na minispódniczki (spopularyzowała ją modelka Twiggy); otwarcie przez papieża pop-artu, Andy Warhola jego Studia Factory jako miejsca spotkań artystów, snobów i rewolucjonistów; wydanie przez Beatlesów albumu „Revolver”; pierwsze występy Leonarda Cohena; czy wreszcie debiut Janis Joplin i marsz po sławę Jimiego Hendrixa. Zdaniem wielu badaczy rok 1966 to początek ery postmodernizmu z jego rozmyciem granic między kulturą niską i wysoką, czy skłonnością artystów do stylistycznej mieszanki i zapożyczeń. Film Antonioniego wprowadza nas w klimat tego czasu, portretując przede wszystkim ówczesną bohemę artystyczną. Studio Factory wizjalokalna.wordpress.com

współczesny artysta jest pewny siebie i swej twórczej wszechwładzy niezdolny do głębszych uczuć i związków znudzony, poszukujący mocnych wrażeń zagubiony w chaosie idei i wartości samotny Główna postać to fotograf mody, znudzony i zblazowany dandys, przekonany o pełnej kontroli nad ludźmi i rzeczami. Żyje szybko, bez zobowiązań, szukając wciąż nowych wrażeń i doznań, jest ciągle w drodze (odnosimy wrażenie, że nigdy nie je i nie śpi). Odwiedza różne miejsca (noclegownie dla biedaków, modne kluby młodzieżowe, antykwariat, narkotykowe party zamożnego wydawcy, pracownię malarza), jakby czegoś szukał... Sensu życia? Prawdy życia? Wolności? Oderwania od nudy i rutyny miejsca i zawodu? Powiększenie flmweb.pl

„Powiększenie”- parabola teatralność i umowność świata wypowiedź autotematyczna konwencja „kryminału na opak” kompozycja klamrowa Odpowiedź na pytanie o gatunek filmu przynosi scena z ulicznymi aktorami, otwierająca i zamykająca utwór (kompozycja klamrowa). Pozwala nam ona określić wizję świata wpisaną w dzieło oraz zdefiniować jego gatunek. Kim są aktorzy i co kryje się w grze w nieistniejącą piłkę? Jakie znaczenie ma gest jej odrzucenia przez fotografa? Wydaje się, że bohater zaakceptował iluzję, ponieważ rzeczywistość okazała się nieuchwytna i niesprawdzalna. Przechodząc zaś na wyższy poziom uogólnienia: sztuka, nawet tak, wydawałoby się, obiektywna jak fotografia i film, buduje zawsze świat pozorów, zbliża się do prawdy, nigdy jej nie osiągając okiem obiektywu aparatu czy kamery. Powiększenie filmweb.pl

zapraszamy na film www.nhef.pl Zapraszam na film, który dokumentuje przemiany w sztuce XX wieku i podejmuje uniwersalny i ponadczasowy problem możliwości ukazania w niej prawdy o naszym świecie. zapraszamy na film www.nhef.pl