STRUKTURY ODPOWIEDZIALNE ZA ZWALCZANIE HANDLU LUDŹMI POLICJA STRAŻ GRANICZNA PROKURATURA POMOCY OFIAROM udzielają: Ośrodki interwencji kryzysowej Organizacja pozarządowa

WŁAŚCIWOŚĆ STRAŻY GRANICZNEJ do ścigania handlu ludźmi nie wynika wprost z ustawy o SG Wówczas gdy przestępstwo handlu ludźmi pozostaje w zbiegu z przestępstwami, do ścigania których uprawniona jest SG to wówczas prowadzenie takiego postępowania może być powierzone Straży Granicznej. Podczas wykonywania czynności służbowych z udziałem cudzoziemców SG posiada naturalną możliwość pozyskiwania informacji o tym procederze. Straż Graniczna uczestniczy w przedsięwzięciach wynikających z Krajowego Planu Przeciwko Handlowi Ludźmi. W KG SG funkcjonuje Zespół do spraw stałego monitoringu i koordynacji działań Straży Granicznej w zakresie zapobiegania i zwalczania przestępstwa handlu ludźmi (powołany dnia 18.06.2008r. Dec. Nr 139). W Zarządzie Oper.-Śledczym KG SG, oddziałach oraz COSSG w Koszalinie, a także w CSSG w Kętrzynie powołano nieetatowych funkcjonariuszy- koordynatorów ds. zwalczania handlu ludźmi. Koordynatorzy są z pionu o-r. Współpracują z nimi wyznaczeni koordynatorzy z pionu ds. cudzoziemców.

ZWALCZANIE ZJAWISKA HANDLU LUDŹMI System koordynacji w strukturach Straży Granicznej Do zadań koordynatorów należy m. in.: koordynacja działań pomiędzy jednostkami i komórkami organizacyjnymi Straży Granicznej, koordynacja działań pomiędzy Strażą Graniczną a Policją, koordynacja działań w ramach krajowego Programu wsparcia i ochrony ofiary/świadka handlu ludźmi, w tym też współpracy z organizacjami pozarządowymi realizującymi zadania związane z ochroną ofiar.

ZWALCZANIE ZJAWISKA HANDLU LUDŹMI Zespół do spraw stałego monitoringu i koordynacji działań Straży Granicznej w zakresie zapobiegania i zwalczania przestępstwa handlu ludźmi W celu usprawnienia systemu koordynacji, Decyzją nr 139 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 18.06.2008 r. powołany został w Komendzie Głównej Straży Granicznej ww. Zespół. Do zadań Zespołu należą: koordynacja realizacji przez Straż Graniczną przedsięwzięć wynikających z Krajowego Planu Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludźmi, bieżący monitoring i analiza przypadków handlu ludźmi ujawnionych przez SG, udział w pracach Grupy Roboczej utworzonej w ramach Zespołu powołanego zarządzeniem nr 23 Prezesa Rady Ministrów z dnia 05.03.2004 r. w sprawie utworzenia Zespołu do Spraw Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludźmi w MSWiA, inicjowanie i koordynacja działań SG w zakresie zwalczania handlu ludźmi innych, niż wynikające z Krajowego Planu Zapobiegania i Zwalczania Handlu Ludźmi z uwzględnieniem przedsięwzięć szkoleniowych, współpraca z MSWiA, Policją i innymi organami administracji państwowej oraz organizacjami pozarządowymi.

„OBSZARY” HANDLU LUDŹMI SEKS BIZNES MODUS OPERANDI „NABYWCY”: werbuje cudzoziemki na terytorium państwa pochodzenia (często uzależnia je od siebie finansowo/ uczuciowo- metoda LOVER BOY”; organizuje przerzut cudzoziemek do Polski lub dalej do krajów Europy Zachodniej (dostarcza fałszywe paszporty/ wizy/tytuły pobytowe; cudzoziemki płacą za te dokumenty); zmusza do uprawiania nierządu, czerpiąc z tego tytułu korzyści majątkowe, zabiera paszporty cudzoziemkom, przetrzymuje je, szantażuje, że zawiadomi Policję, że są nielegalnie bo nie mają dokumentów; że zrobi krzywdę rodzinie w kraju pochodzenia, powiadomi czym się zajmują, wreszcie grozi pobiciem albo dokonuje pobicia, zmusza do obcowania płciowego (zgwałcenia); nakłada obowiązek płacenia za mieszkanie, żywność, możliwość „pracy”, opiekę, udzieloną pomoc medyczną; przetrzymuje w zamknięciu, ogranicza swobodę poruszania albo całkowicie ją uniemożliwia; zabiera telefony komórkowe, uniemożliwia kontakt z rodziną (albo nadzoruje rozmowy); celem wymuszenia posłuchu i wzmożenia aktywności seksualnej udziela narkotyków; dokonuje „odsprzedaży” innemu suterenowi

„OBSZARY” HANDLU LUDŹMI PRACA PRZYMUSOWA MODUS OPERANDI SPRAWCÓW: A) Rekrutacja potencjalnych pracowników w kraju pochodzenia B) Przeniesienie pracowników do przypisanej im pracy C) Odbiór lub ukrycie pracowników/ migrantów w celu zmuszenia ich do pracy w warunkach zniewolenia, wyzysku lub przymusu; Osoby opuściły swój kraj z własnej woli i stały się ofiarami podczas podróży lub na miejscu docelowym; możliwy też jest zorganizowany przerzut cudzoziemców, przy wykorzystaniu fałszywych dokumentów; + odebranie dokumentów, groźby złożenia donosu , groźby lub rzeczywista przemoc fizyczna, groźby skrzywdzenia najbliższych osób, pozbawienie wolności, zniewolenie za długi, wstrzymywanie wypłaty

„OBSZARY” HANDLU LUDŹMI ŻEBRACTWO MODUS OPERANDI SPRAWCÓW: werbunek za granicą osób kalekich, kobiet z małymi dziećmi oraz dziećmi z widocznym kalectwem (odkupywanie takich osób od ich rodzin wykorzystując trudną sytuacje finansową); transport albo przerzut tych osób na terytorium RP i innych krajów UE bez dokumentów stwierdzających ich tożsamość; rozdysponowywanie osób pomiędzy zorganizowane grupy zajmujące się/nadzorujące żebractwo; bicie i zastraszanie ofiar, zmuszanie do określonego zachowania odbieranie pieniędzy uzyskanych w wyniku żebrania; fałszowanie dokumentów potwierdzających dane osobowe dzieci (akty urodzenia), fałszowanie dokumentów osób dorosłych (dowody osobiste, prawa jazdy); przekazywanie odebranych pieniędzy zagranicę po przez kurierów.

Aby skutecznie przeciwdziałać handlowi ludźmi potrzebna jest: profesjonalnie wyszkolona kadra funkcjonariuszy; szybka reakcja na zdarzenie, właściwa identyfikacja; przełamanie bariery pomiędzy ofiarą a organem i zapewnienie ofierze bezpieczeństwa, przy zastosowaniu zasady braku wtórnej wiktymizacji; szeroko rozumiana współpraca pomiędzy pionami operacyjno-śledczym i do spraw cudzoziemców oraz m.in. Policją, prokuraturą i organizacjami pozarządowymi, mająca na celu wypracowanie najlepszego położenia ofiary, przy jednoczesnym zabezpieczeniu materiału dowodowego i prawidłowego toku procesu karnego; zgromadzenie materiału dowodowego pozwalającego na skuteczne przedstawienie sprawcom zarzutów z art. 189 a kk, które następnie utrzymają się przed sądem właściwym do rozpoznania sprawy.

STRAŻ GRANICZNA uczestniczy w: Pilotażowych programach w wybranych województwach, które mają na celu zwalczanie i zapobieganie handlu małoletnich ofiar; Tworzeniu procedur postępowania funkcjonariuszy organów ścigania w przypadku ujawnienia ofiary handlu ludźmi, ze szczególnym uwzględnieniem małoletnich; Programach profilaktycznych przeprowadzanych przez organizacje pozarządowe; W ramach Straży Granicznej funkcjonuje 4 stopniowy system szkolenia, zgodnie z zatwierdzonym w dniu 29.12.2010r. przez Komendanta Głównego systemem szkoleń.

PROBLEMATYKA MAŁOLETNICH OFIAR HANDLU LUDŹMI Pilotażowe projekty dot. małoletnich ofiar handlu ludźmi obejmują 4 województwa: mazowieckie, łódzkie, małopolskie i zachodniopomorskie. Opracowano robocze dokumenty o charakterze wytycznych dot. identyfikacji, zasad i procedur postępowania w przypadku ujawnienia małoletniej ofiary. Wytypowano placówki opiekuńcze, w których mogłyby być umieszczone małoletnie ofiary (szkolona jest kadra dydaktyczna). Analizie poddawane są przypadki przekraczania granicy państwowej RP małoletnich bez opieki (w roku 2010- wnioski o nadanie statusu uchodźcy złożono wobec 202 małoletnich bez opieki, z czego połowę stanowili ob. FR narod.czeczeńskiej; w Warszawie w jednej z placówek przebywa rocznie ok. 25 małoletnich bez opieki; z kolei w roku 2009 U ds Cudz.umorzył postępowanie o nadanie st.uchodźcy wobec 1156 małoletnich).

PROBLEMATYKA MAŁOLETNICH OFIAR HANDLU LUDŹMI W szczególności analizie poddawane są przypadki małoletnich osób (dziewczynki w wieku lat 12-13), które zgodnie z oświadczeniami cudzoziemców miały zawrzeć związki małżeńskie (wyznaniowe) . Każdorazowo analizie poddawane są dokumenty osób , które podróżują wraz dziećmi, z których wynikać ma prawo do sprawowania nad nimi opieki. W przypadku gdy zachodzi wątpliwość co do „legalności” opiekuna składany jest wniosek o wyznaczenie kuratora, a dziecko umieszczane jest w placówce wychowawczej. Z placówek tych (charakter otwarty) większość dzieci „oddala się” w nieznanym kierunku.

Czy są jakieś problemy? PROBLEMY SĄ ZAWSZE… choć mówienie jak jest źle, nie posuwa sprawy do przodu … to jednak trzeba mieć świadomość ile jeszcze pracy przed nami … identyfikacja ofiary; to co z początku wydaje się błahym zdarzeniem okazać się może poważną sprawą i odwrotnie; zakwalifikowanie osoby jako ofiary (wpisanie do Programu wsparcia) nie oznacza, że jest ona pokrzywdzonym w procesie karnym- ofiarą handlu ludźmi jest osoba, której naruszenie dóbr zostanie stwierdzone przez sąd; wykwalifikowana kadra; krzyżowanie się procedur: karnej (ofiara, mająca status pokrzywdzonego w procesie karnym/ często też będąca sprawcą innego czynu zabronionego) i administracyjnej (związanej z naruszeniem ustawy o cudzoziemcach); nawiązanie kontaktu/ więzi z ofiarą, wzbudzenie u niej zaufania; przełamanie bariery, nakłonienie do współpracy, przy jednoczesnym zapewnieniu jej bezpieczeństwa i w danym momencie najlepszego wyjścia dla niej; konflikt interesów- częstokroć ofiara nie jest zainteresowana współpracą (z wielu przyczyn np. sama naruszyła porządek prawny, nie chce opuszczać Polski, nie ma dokąd wracać, nie może zerwać ze środowiskiem etc.) znalezienie kompetentnego tłumacza; wystąpienie ofiary z Programu wsparcia, bez zabezpieczenia materiału dowodowego lub niepotwierdzenie w materiale dowodowym okoliczności, które wskazuje ofiara (wiarygodność ofiary); uwarunkowania kulturowe, wynikające z różnego postrzegania rzeczywistości, wartości moralnych, przekonań, tradycji, języka, zasad zachowania, przepisów etc. ; brak wyrażenia explicite w ustawie o Straży Granicznej uprawnienia do rozpoznawania przestępstwa z art. 189a kk i ścigania jego sprawców, a co się z tym wiąże „szukanie właściwości rzeczowej” i brak możliwości pozyskiwania informacji w toku czynności o-r, w tym przy zastosowaniu ofensywnych metod pracy; mechanizmy związane z procedurą karną, wielość przesłuchań, poddanie się przez ofiarę rygorom procesu; niewiedza organów ścigania o rzeczywistej liczbie przestępstw.

Czy widać światełko w tunelu?

ZDECYDOWANIE TAK! ZDECYDOWANIE TAK! Straż Graniczna, w ramach realizacji Krajowego Planu Działań Przeciwko Handlowi Ludźmi, podjęła inicjatywę legislacyjną dotyczącą objęcia właściwością oraz dodania do katalogu przestępstw wymienionych w ustawie o Straży Granicznej, czynów określonych w art. 189a kk oraz art. 264a kk (w celu umożliwienia korzystania z ofensywnych metod pracy operacyjnej, określonych w art. 9e, 9f, 9g ustawy o Straży Granicznej). Straż Graniczna uczestnicząc w realizacji założeń Krajowego Planu Działań Przeciwko Handlowi Ludźmi, brała aktywny udział w pracach grupy ekspertów ds. opracowania Algorytmu postępowania funkcjonariuszy organów ścigania w przypadku ujawnienia przestępstwa handlu ludźmi. Obecnie, w ramach kolejnej grupy ekspertów, Straż Graniczna bierze aktywny udział w pracach, których celem jest opracowanie nowego Algorytmu postępowania funkcjonariuszy w przypadku ujawnienia ofiary handlu ludźmi, w szczególności w aspekcie reagowania w zakresie zjawiska handlu dziećmi, a przede wszystkim w przypadku ujawnienia małoletniej ofiary.