TEORIA WZROSTU (ROZWOJU) GOSPODARCZEGO RICARDO Charakterystyka ogólna TWG Ricardo jako rozwinięcie – dynamiczna wersja – teorii podziału funkcjonalnego Ahistoryczny charakter (utożsamianie wzrostu z rozwojem) Pesymistyczny wniosek końcowy – teoria stagnacji sekularnej

TEORIA WZROSTU (ROZWOJU) GOSPODARCZEGO RICARDO Podstawowe założenia Prawo malejącej urodzajności/przychodów (PMP) Prawo płacy Ricardo jako ekonomiczna wersja prawa ludności Malthusa Równość (podobnie jak w neoklasycznej teorii wzrostu): a) zysków z oszczędnościami b) oszczędności z inwestycjami

TEORIA WZROSTU (ROZWOJU) GOSPODARCZEGO RICARDO SKUTKI PRAWA MALEJĄCYCH PRZYCHODÓW Rolnictwo (górnictwo) Produkt rośnie wolniej niż zatrudnienie i koszty Rośnie poziom rent gruntowych i ich udział w produkcie Postęp techniczny nie rekompensuje skutków PMP ani w krótkim ani w długim okresie Przemysł (przetwórstwo, usługi) Skutki PMP równoważone przez postęp techniczny i korzyści skali Cała gospodarka W długim okresie (tendencja sekularna) przewaga malejących przychodów spadek tempa wzrostu produktu społecznego

Teoria wzrostu gospodarczego Ricardo Przyczyny wzrostu płac naturalnych (w długim okresie) 1. PMP  wzrost rent, wzrost cen produktów rolnych, wzrost funduszu utrzymania" robotników 2. czynnik kulturowo-instytucjonalny Skutki wzrostu płac naturalnych (w długim okresie) spadek zysków  spadek akumulacji  spadek stopy wzrostu

TEORIA WZROSTU GOSPODARCZEGO RICARDO Popyt na pracę zależy także od akumulacji kapitału: K – kapitał, q- parametr zmienny w czasie (zależny głownie od rentowności kapitału) Stopa akumulacji zależy od poziomu „czystego dochodu” (różnicy między dochodem całkowitym a funduszem utrzymania robotników) Skłonności kapitalistów do oszczędzania (zależnej z kolei od różnicy między rzeczywistą a „minimalną” stopą zysku)

Teoria wzrostu gospodarczego Ricardo „MECHANIZM” TENDENCJI DO STAGNACJI SEKULARNEJ Warunki produkcji na działkach najgorszych (renta = 0) określają płace naturalne  PMP prowadzi do wzrostu rent jak i płac naturalnych  Następuje redukcja „czystego dochodu” (potencjalnej akumulacji)  Stopa zysku spada do poziomu minimalnego  Spada akumulacja  Spada stopa zysku (teoretycznie do poziomu zerowego)

Teoria wzrostu gospodarczego Ricardo CECHY STANU STACJONARNEGO (WZROST ZEROWY) Brak akumulacji netto (stały zasób kapitału) Maksymalny możliwy poziom ludności Stałe płace Zyski wystarczające jedynie na kompensację „naturalnego ryzyka’ (minimalne)

Teoria wzrostu gospodarczego Ricardo Ocena teorii wzrostu Ricardo, wnioski i porównania Tendencja do wzrostu zerowego (stagnacji sekularnej) jest wspólna dla teorii Ricardo i Smitha Inne są u nich przyczyny stagnacji sekularnej Smith: absolutna ograniczoność zasobów naturalnych (naturalna granica/bariera wzrostu) oraz wzrost płac wywołany stabilizacją liczby ludności i rosnącą konkurencją o pracę) Ricardo: PMP (rolnictwo i przemysł wydobywczy)  wzrost cen i płac

Teoria wzrostu gospodarczego Ricardo Ocena teorii wzrostu Ricardo, wnioski i porównania Ricardo: stan stacjonarny może być osiągnięty przy różnym poziomie dobrobytu (zależnie od wzrostu płac) Przyczyny braku „zgodności zewnętrznej” teorii Ricardo Postęp techniczny w rolnictwie (osłabiający negatywne skutki PMP) Zmiany w strukturze konsumpcji robotników (malejący udział żywności (wolniejszy wzrost płac naturalnych nawet w warunkach działania PMP) Współczesne koncepcje wzrostu zerowego (charakter postulatywno-normatywny w odróżnieniu od pozytywnego charakteru teorii Ricardo)