Poetyka przekładu Prezentacja I – Wprowadzenie do Poetyki przekładu Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Poetyka przekładu Prezentacja I – Wprowadzenie do Poetyki przekładu dr Ewa Rajewska Zakład Literatury XX w., Teorii Literatury i Sztuki Przekładu Instytut Filologii Polskiej UAM w Poznaniu E-mail: rajewska@amu.edu.pl; tel. +48 601 69 55 22 Konsultacje: piątek 12.00-13.00, gabinet 211 Coll. Maius Projekt nr PO KL 04.01.01-00-029/09 pt.„Dostosowanie modelu kształcenia studentów filologii polskiej do wyzwań współczesnego rynku pracy (ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju kompetencji informatycznych oraz informacyjno medialnych)”. Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej UAM w Poznaniu

Poetyka przekładu Forma zajęć: ćwiczenia Liczba godzin: 30 h I WPROWADZENIE Poetyka przekładu Forma zajęć: ćwiczenia Liczba godzin: 30 h Prowadzący: dr Ewa Rajewska   Zaliczenie: zaliczenie na ocenę na podstawie aktywnego udziału w zajęciach (wcześniejsza lektura tekstów teoretycznych; wystąpienia referatowe składające się z omówienia tekstu i przedstawienia jego tez na ciekawym przykładzie) oraz pomyślnego wyniku testu, który odbędzie się w styczniu. Proszę o maksymalnie 2 nieobecności w semestrze.

I WPROWADZENIE Motto: Edward Balcerzan, Poetyka przekładu artystycznego (1968) „[P]oetyka w dzisiejszym rozumieniu i odczuciu odpowiada najpierw na pytanie generalne: „w jaki sposób istnieje dzieło literackie?”, a następnie oferuje nam takie narzędzia analizy i interpretacji – opisu i wyjaśnienia – utworów, które umożliwiają poznanie literatury na swoistej dla niej płaszczyźnie ontologicznej, nie dającej się zredukować do płaszczyzn innych (np. socjologicznej, psychologicznej itp.) Poetyka przekładu artystycznego winna zatem zadać podobne pytane: „w jaki sposób istnieje literackie dzieło tłumaczone z języka obcego?” Winna dalej koniecznie uzyskać dowody na to, że choć przekład jest także „normalnym” dziełem literackim, choć rządzą nim te same prawa strukturalne, to jednak istnieje on inaczej niż utwory literatury rodzimej. I dopiero po wykryciu tej odrębności, po wykazaniu owego „inaczej”, może zająć się własnymi instrumentami badawczymi. Własnym systemem pojęć i terminów.”

1. Oznaczanie punktu wyjścia Zakres zainteresowań poetyki przekładu. I WPROWADZENIE   Sylabus 1. Oznaczanie punktu wyjścia Zakres zainteresowań poetyki przekładu. Ontologia dzieła tłumaczonego i jego zmienny status w kulturze docelowej. → Roman Jakobson, O językoznawczych aspektach przekładu. Przeł. Lucylla Pszczołowska. W: Piotr Bukowski, Magda Heydel, red., Współczesne teorie przekładu. Antologia, Kraków 2009. → Edward Balcerzan Poetyka przekładu artystycznego. W tegoż: Literatura z literatury, Katowice 1998. 2. Zmieniający się model przekładu Modele przekładu w kulturze zachodniej a rola tłumacza, jego niewidzialność – i potęga. Tłumacz a dyskurs władzy → Susan Bassnett, André Lefevere, Where are we in Translation Studies? W: Susan Bassnett, André Lefevere, Constructing Cultures. Essays on Literary Translation, 1998. → Magda Heydel, Import, szmugiel i zdrada. „Tygodnik Powszechny” 2011, nr 44. → Sławomir Paszkiet, Zarobić nie zarobisz, ale co się naczytasz, to twoje. „Tygodnik Powszechny” nr 38 (3297).

I WPROWADZENIE 3. Niedościgły ideał pełnej ekwiwalencji Ekwiwalencja formalna i dynamiczna. Przekład a koncepcja Naturalnego Metajęzyka Semantycznego Anny Wierzbickiej (przekład na język pojęć uniwersalnych). → Olgierd Wojtasiewicz, Definicje. W tegoż: Wstęp do teorii tłumaczenia, Warszawa 1957. → Eugene Nida, Zasady odpowiedniości. Przeł. Anna Skucińska. W: Piotr Bukowski, Magda Heydel, red., Współczesne teorie przekładu. Antologia, Kraków 2009. → Anna Wierzbicka, Co mówi Jezus? Objaśnianie przypowieści ewangelicznych w słowach prostych i uniwersalnych [fragm.] Przeł. Izabela Duraj-Nowosielska, Warszawa 2002. 4. Teoria a praktyka – po co tłumaczowi poetyka przekładu? → Andrew Chesterman, Emma Wagner, Is Translation Theory Relevant to Translators’ Problems? In: Can Theory Help Translators? A Dialogue Between Ivory Tower and the Wordface, 2002. 5. Przekład inkluzywny → Aleksander Gomola, O feministycznych przekładach Biblii. „Przekładaniec” 2010, nr 2 (24). → Neil MacFarquhar, Verse in Koran on beating wife gets a new translation, “The New York Times”, March 25, 2007.

Specyfika pracy tłumacza, podstawowe etapy tłumaczenia. I WPROWADZENIE   6. Kim jest tłumacz? Specyfika pracy tłumacza, podstawowe etapy tłumaczenia. Przekład a interpretacja (i nadinterpretacja). Przekład kongenialny, lepszy/gorszy od oryginału. Pojęcie dominanty translatorskiej. Tłumacz – legislator, tłumacz – ambasador. → Douglas Robinson, The Translator as Learner; The Process of Translation. In: Becoming a Translator. An Introduction to the Theory and Practice of Translation, 2nd ed. 2003. → Stanisław Barańczak, Mały, lecz maksymalistyczny manifest translatologiczny oraz schemat „Rozpoznania”. Z tegoż: Ocalone w tłumaczeniu. Szkice o warsztacie tłumacza poezji z dołączeniem małej antologii przekładów, 1992, 1994, 2004. → Piotr Sommer, Tłumacząc miniatury Charlesa Reznikoffa. Pogadanka dla młodzieży. W tegoż: Po stykach, Gdańsk 2005. → Jerzy Jarniewicz, Tłumacz jako twórca kanonu. W tegoż: Gościnność słowa. Szkice o przekładzie literackim, Kraków 2012. 7. Seria translatorska Seria translatorska (Edward Balcerzan), jej elementy centralne i peryferyjne. Etyka tłumacza – rozwiązania własne a rozwiązania poprzedników. → Stanisław Barańczak, Przekład artystyczny jako „samoistny” i „związany” obiekt interpretacji. W: Z teorii i historii przekładu artystycznego, red. Jacek Baluch, Kraków 1974. → Robert Stiller, Przekład jako własność niczyja. „Literatura na świecie” 1977 nr 4.

I. OZNACZANIE PUNKTU WYJŚCIA   8. Przekład a interpretacja – i nadinterpretacja Przekład a wypełnianie miejsc niedopowiedzenia; translatorska „odsiebizna”; nadtłumaczenie. → Jerzy Jarniewicz, Kto tak pięknie gra, czyli stereotyp poetyckości; „Horror vacui”, czyli poetyka nadmiaru w przekładzie literackim. W tegoż: Gościnność słowa. Szkice o przekładzie literackim, Kraków 2012. 9. Kariera coveru „Cover” jako zjawisko „przekładopodobne”– „utwór w nowej wersji, powtórzenie, lecz bynajmniej nie takie samo” (Jacek Gutorow). → Ewa Rajewska, Kariera coveru. W: Kultura w stanie przekładu. Translatologia – komparatystyka – transkulturowość. Pod red. Włodzimierza Boleckiego i Ewy Kraskowskiej. Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2012. 10. Kompetencje autorskie tłumacza → Anna Legeżyńska, Tłumacz jako drugi autor; Tłumacz jako drugi autor – dziś. W tejże: Tłumacz i jego kompetencje autorskie, wyd. 2, Warszawa 1999. → Eadem, Translatologia z perspektywy końca (wieku). „Przestrzenie Teorii” 2002 nr 1.

I. OZNACZANIE PUNKTU WYJŚCIA   11. Przekład a intertekstualność → Krzysztof Hejwowski, Mit tekstualizmu. W tegoż: Kognitywno-komunikacyjna teoria przekładu, Warszawa 2007. → Ewa Kraskowska, Intertekstualność a przekład. W: Jerzy Ziomek, Janusz Sławiński, Włodzimierz Bolecki, red., Między tekstami, Warszawa 1992. 12. Nieprzekładalność i substytucja → Edward Balcerzan, „Dzień dobry, jam ciotka twa”. W strefie nieprzekładu. W tegoż: Tłumaczenie jako „wojna światów”. W kręgu translatologii i komparatystyki, Poznań 2009. → Elżbieta Tabakowska, Wstęp oraz Marcepaneria i inne utwory. W tejże: O przekładzie na przykładzie. Rozprawa tłumacza z „Europą” Normana Daviesa, Kraków 1999. → Eadem, Wstęp oraz Język, co staje okoniem. W tejże: Tłumacząc się z tłumaczenia, Kraków 2009.

Najbardziej podstawowa bibliografia: I WPROWADZENIE   Najbardziej podstawowa bibliografia: Urszula Dąmbska-Prokop, Mała encyklopedia przekładoznawstwa. Częstochowa 2000. Eadem, Nowa encyklopedia przekładoznawstwa, Kielce 2010. Jurij Lukszyn (red.), Słownik dydaktyczny terminologii translatorycznej. (Słownik opracował zespół w składzie: W. Gilewski, H. Hajduk, K. Hejwowski, Z. Kozłowska, J. Lukszyn, A. Marchwiński, A. Walisiak), Warszawa 1991. Jurij Lukszyn (red.), Tezaurus terminologii translatorycznej, (Konsultant naukowy – F. Grucza; Opracowanie dla WUW: W. Gilewski, H. Hajduk, K. Hejwowski, Z. Kozłowska, J. Lukszyn, A. Marchwiński, A. Platkow), Warszawa: PWN, 1993 (2 wyd. 1998). Teresa Tomaszkiewicz, Terminologia tłumaczenia. Przekład i adaptacja. Poznań 2006. Routledge Encyclopedia of Translation Studies, ed. Mona Baker. 1998, 2009.

Nasze kolejne zajęcia: I WPROWADZENIE Nasze kolejne zajęcia: → Roman Jakobson, O językoznawczych aspektach przekładu [proszę o przykłady przekładu wewnątrzjęzykowego, międzyjęzykowego i intersemiotycznego] → Edward Balcerzan, Poetyka przekładu artystycznego. W tegoż: Literatura z literatury. [proszę o przykłady redukcji, inwersji, substytucji, amplifikacji] Oba teksty – w zakładce „Literatura” na naszej stronie: www.poetykaprzekladu.edu.pl Hasło do rozpakowania pliku: repozytorium_trans Egzemplum do zajęć: Miłość od pierwszego wejrzenia Wisławy Szymborskiej w dwóch przekładach + książeczka Jak bawi się nami miłość Jimmy’ego Liao. do pobrania z zakładki „Ćwiczenia”.

Poetyka przekładu Prezentacja I – Wprowadzenie do poetyki przekładu Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Poetyka przekładu Prezentacja I – Wprowadzenie do poetyki przekładu dr Ewa Rajewska Zakład Literatury XX w., Teorii Literatury i Sztuki Przekładu Instytut Filologii Polskiej UAM w Poznaniu E-mail: rajewska@amu.edu.pl; tel. +48 601 69 55 22 Projekt nr PO KL 04.01.01-00-029/09 pt.„Dostosowanie modelu kształcenia studentów filologii polskiej do wyzwań współczesnego rynku pracy (ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju kompetencji informatycznych oraz informacyjno medialnych)”. Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej UAM w Poznaniu