Forum Geodetów Powiatowych Związku Powiatów Polskich Warszawa, maja 2004 roku STANDARYZACJA W GEOMATYCE STOSOWANIE NORM EUROPEJSKICH W ZAKRESIE GEODEZJI I KARTOGRAFII ORAZ SYSTEMÓW I INFRASTRUKTUR DANYCH PRZESTRZENNYCH Jerzy Gaździcki Janusz Michalak Polskie Towarzystwo Informacji Przestrzennej

STANDARYZACJA W GEOMATYCE - JG 2 STANDARD Standard – przyjęty w drodze uzgodnienia dokument zawierający zasady, wskazówki, definicje i kryteria, które mają na celu zapewnienie odpowiedniej jakości materiałów, produktów, procesów i usług. Rodzaje: Standardy oficjalne (normy), opracowane i zalecane przez autoryzowane instytucje normalizacyjne na poziomie światowym, regionalnym lub państwowym, Standardy prawne, wprowadzone przepisami prawnymi, Standardy de facto, powstałe i stosowane w wyniku działalności firm i innych organizacji.

STANDARYZACJA W GEOMATYCE - JG 3 POLSKA NORMA Norma wg PN-EN 45020:2000 – dokument przyjęty na zasadzie konsensu i zatwierdzony przez upoważnioną jednostkę organizacyjną … Polska Norma (PN): może być wprowadzeniem normy europejskiej lub międzynarodowej, także w języku oryginału, stosowana jest dobrowolnie, autorskie prawa do PN należą do PKN.

STANDARYZACJA W GEOMATYCE - JG 4 STANDARYZACJA Znaczenie standaryzacji: standardy mają większy wpływ na rozwój ekonomiczny niż patenty i licencje, standaryzacja przynosi gospodarce niemieckiej korzyści oszacowane na około 15 miliardów dolarów rocznie. Działalność standaryzacyjna prowadzona jest na poziomie: globalnym (International Organisation for Standardisation, International Electrotechnical Commission), regionalnym (Comité Européen de Normalisation, The Pacific Area Standards Congress, The North Atlantic Treaty Organisation), państwowym (135 organizacji zrzeszonych w ISO w 1999 roku). Globalizacja wydatnie zwiększa znaczenie standaryzacji na poziomie globalnym.

STANDARYZACJA W GEOMATYCE - JG 5 CELE STANDARYZACJI W GEOMATYCE Zapewnienie odpowiedniej jakości: danych geoprzestrzennych, produktów geoinformacyjnych, usług geoinformacyjnych, procesów geomatycznych, przy uwzględnieniu postępu technologicznego oraz rosnących wymagań ze strony zainteresowanych użytkowników i producentów geoinformacji.

STANDARYZACJA W GEOMATYCE - JG 6 STANDARDY W GEOMATYCE (1) Rodzaje standardów: GEOMATYCZNE STANDARDY SPECJALNEGO ZASTOSOWANIA (DOTYCZĄCE DANEGO OBSZARU, ORGANIZACJI LUB TECHNOLOGII) GEOMATYCZNE STANDARDY POWSZECHNEGO ZASTOSOWANIA (DOTYCZĄCE OGÓLNIE DANYCH I SYSTEMÓW GEOINFORMACYJNYCH) INFORMATYCZNE, TELEKOMUNIKACYJNE I INNE STANDARDY POWSZECHNEGO ZASTOSOWANIA

STANDARYZACJA W GEOMATYCE - JG 7 STANDARDY W GEOMATYCE (2) Organizacje: ISO/TC211 Informacja geograficzna/Geomatyka OPEN GIS CONSORTIUM (OGC) NATO (STANAG) IMO, IHO, IAG, ICA, ISPRS, FIG CEN/TC287 Informacja geograficzna KOMISJE 297 i 298 PKN, GUGIK INSPIRE

STANDARYZACJA W GEOMATYCE - JG 8 GEOINFORMACYJNE SYSTEMY I INFRASTRUKTURY INFRASTRUKTURA GEOINFORMACYJNA (SDI) SYSTEM GEOINFORMACYJNY (GIS) SPOŁECZEŃSTWO TERYTORIUM GRUPA UŻYTKOWNIKÓW TEMATYKA

STANDARYZACJA W GEOMATYCE - JG 9 DEFINICJA SDI SDI jest zespołem środków technicznych, politycznych i ekonomicznych oraz przedsięwzięć instytucjonalnych, które ułatwiają dostęp do danych przestrzennych oraz korzystanie z nich. SDI służy do wyszukiwania, oceny, transferu i stosowania tych danych przez ich użytkowników i producentów na wszystkich poziomach administracji publicznej, sektora gospodarczego, sektora społecznego (nonprofit) oraz środowiska naukowego, a także przez obywateli w ogólności. SDI wspiera racjonalne zarządzanie danymi przestrzennymi. SDI = GIS + społeczeństwo informacyjne + + nowe technologie teleinformatyczne (internet …) + + nowa generacja standardów (współdziałanie systemów)

STANDARYZACJA W GEOMATYCE - JG 10 SDIs supporting user needs Regional/ Multi-national National Global E-Gov & E-Business Homeland Security Disaster Management Land Tenure Health Monitoring Market Development and … many others State, local Standards supporting Infrastructure & Applications ISO, OGC, National User Applications drawing on & supporting SDIs GSDI VIEW

STANDARYZACJA W GEOMATYCE - JG 11 STANDARDY ESDI (INSPIRE) Standardy infrastruktury europejskiej (ESDI) powstają na podstawie standardów ISO oraz specyfikacji OGC i będą dotyczyły: danych podstawowych (basic data), danych tematycznych (commonly used thematic data), dokumentacji danych (modele, metadane, języki, formaty), usług realizowanych w ramach ESDI (wyszukiwania, przeglądania, generowania map …) obowiązujących krajowych i europejskich układów współrzędnych (ETRS89, EVRF2000). ESDI wpłynie na standardy geomatyczne w Polsce.

STANDARYZACJA W GEOMATYCE - JM 12 Dlaczego standardy dotyczą głównie współdziałania (interoperacyjności) systemów GI? Informację (GI) można przechowywać w różny sposób, nie koniecznie standardowy Jednak wymiana informacji wymaga sposobu uzgodnionego, czyli standardowego Zamiana formy informacji z postaci niestandardowej na standardową niestety drogo kosztuje Z tego względu ekonomiczne przesłanki przemawiają za tym, aby również w systemie (np. w bazie danych) informacja była przechowywana w postaci standardowej

STANDARYZACJA W GEOMATYCE - JM 13 Czy warto dla przechowywania geoinformacji stosować standardy dotyczące interoperacyjności systemów GI? Baza A: GI w formie niestandardowej Baza B: GI w formie standardowej Wymiana geoinformacji zgodna ze standardami (np. ISO) Skomplikowany, drogi interfejs Bardzo prosty i tani interfejs Retoryczne pytanie: co jest lepsze?

STANDARYZACJA W GEOMATYCE - JM 14 Dlaczego standardy międzynarodowe? Standardy te są tworzone zbiorowym międzynarodowym wysiłkiem: –pracuje nad nimi kilka tysięcy najlepszych specjalistów z zakresu geomatyki –istnieje około 300 zespołów tematycznych obejmujących instytucje rządowe, firmy, uczelnie i inne organizacje z wielu krajów –dysponuje się dużymi funduszami w skali międzynarodowej –prace trwają już ponad 10 lat Czy w tej sytuacji jest sens opracowywać normy krajowe dla GI? Czy nas na to stać?

STANDARYZACJA W GEOMATYCE - JM 15 Dlaczego standardy międzynarodowe? (2) W latach 90-tych w wielu krajach opracowywano standardy narodowe – głównie w zakresie formatów wymiany danych Następnie opracowywano metody konwersji z formatów narodowych do formatów międzynarodowych Obecnie znaczenie tych pierwszych jest już bardzo ograniczone – pytanie: dlaczego? Odpowiedź: bo również nikt nie opracowuje narodowych standardów dla internetu – to nie ma sensu!

STANDARYZACJA W GEOMATYCE - JM 16 Ekonomiczny aspekt decyzji dotyczących standaryzacji Cena jednej normy (1 egzemplarza) z grupy ISO wynosi kilkaset zł Uwzględniając koszt tłumaczenia na język polski, jest to właściwie „za darmo” w porównaniu do kosztów opracowania takiej normy Norma to nie wszystko, a właściwie to dopiero początek problemów – trzeba do niej dostosować oprogramowanie i dane systemów geoinformacyjnych. To są wielkie koszty, a nawet może się okazać nierealne – pytanie: dlaczego? Odpowiedź: bo jest bardzo wątpliwe czy producenci oprogramowania będą skłonni uwzględnić wymagania polskich norm w rozwijanym przez siebie oprogramowaniu dla systemów GI Z pewnością uwzględnią normy międzynarodowe, bo tego będą wymagały warunki w jakie stwarza gra konkurencyjna na rynku oprogramowania

STANDARYZACJA W GEOMATYCE - JM 17 Ekonomiczny aspekt decyzji dotyczących standaryzacji (2) W Polsce prace nad oprogramowaniem powinny się koncentrować nad przystosowaniem systemów do naszych potrzeb (na szczęście nie mamy z językiem takich problemów jak japończycy) Szczególnie dotyczy to Wolnego Oprogramowania (Open Source), którego dla zastosowań geomatycznych jest obecnie już dużo i w szybkim tempie ilość jego rośnie –Oprogramowanie to jest dostępne bezpłatnie –Dostępny jest dla wszystkich jego kod źródłowy, co ma zasadnicze znaczenie w przystosowywaniu go do konkretnych potrzeb Nowe projekty w zakresie Open Source są głównie ukierunkowane na spełnianie standardów międzynarodowych (ISO)

STANDARYZACJA W GEOMATYCE - JM 18 Ekonomiczny aspekt decyzji dotyczących standaryzacji (3) Jeżeli nawet standardy są prawie „za darmo”, to jednak ich stosowanie kosztuje. Jak zmniejszyć te koszty? Kupując oprogramowanie dla systemów GI (najczęściej jest ono i było przedtem drogie) zgodność z międzynarodowymi standardami dostaniemy w formie „bezpłatnego dodatku” Analogia z internetem: gdyby ktoś chciał kupić urządzenie sieciowe niezgodne ze standardem internetu, to takiego nie znajdzie, nawet gdyby był gotów drogo za nie zapłacić Na szczęście gdy rozpoczynano w Polsce budowę internetu nikt nie zastanawiał się: czy opracować dla niego narodowy standard, czy przyjąć międzynarodowy? Co jeszcze w tym zakresie można dostać „za darmo” lub prawie „za darmo”? Odpowiedź: WIEDZĘ

STANDARYZACJA W GEOMATYCE - JM 19 Ekonomiczny aspekt decyzji dotyczących standaryzacji (4) Jak zdobyć wiedzę o racjonalnych rozwiązaniach z zakresu systemów GI? Obserwować co robią inni – szczególnie ci, którzy mają większe doświadczenia i osiągnięcia niż my (oczywiście w żadnym przypadku bezkrytycznie) Dwa przykłady: –Zawansowane zastosowania rozwiązań opartych na standardach ISO/TC 211 – brytyjski projekt MASTER-MAP: zastosowanie języka GML (norma ISO 19136) do danych geodezyjnych –Integracja standardowych technologii gridowych ze standardowymi technologiami geoinformacyjnymi – projekt OZONE w Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA): planowane projekty NASA, w nowej wersji Oracle 10g „g” oznacza „grid”

20 Brytyjski projekt MasterMap realizowany przez Ordnance Survey jest najbardziej zaawansowaną aplikacją języka GML [Źródło: ]

21 Fragment szczegółowej mapy zapisanej w języku GML (Geography Markup Language) – język ten jest przyjęty jako standard ISO i obecnie jest stosowany w wielu systemach programowych dla GI [Źródło: Porojekt Master Map, ] 21

22 [Źródło: raport projektu DataGRID] Przykład aplikacji DataGRID dla geoinformacji Europejska Agencja Kosmiczna – satelitarne pomiary zawartości ozonu w atmosferze

STANDARYZACJA W GEOMATYCE - JM 23 Integracja technologii gridowych z technologiami geoinformacyjnymi Drugi znaczący przypadek (obok telefonii GSM) przeniesienia za Atlantyk technologii opracowanej w Europie: GRIDY KOMPUTEROWE Gridy dla geoinformacji w USA: OGC i NASA – nowe koncepcje oparte na technologii europejskiej opracowanej w uniwersyteckich ośrodkach suprkomputerowych Oprogramowanie dla gridów ma status Open Source (jest „za darmo”) Obie technologie są ukierunkowane na usługi (jeden komputer robi coś na zamówienie drugiego)

STANDARYZACJA W GEOMATYCE - JM 24 Integracja technologii gridowych z technologiami geoinformacyjnymi (2) Obecnie jest budowanych wiele gridów dla różnych zastosowań w tym także dla geoingormacji Można spróbować utworzyć w Polsce grid złożony z istniejących już 373 powiatowych baz geoinformacyjnych Stworzy to podstawę technologiczną dla integracji zasobów geodezyjnych na poziomie powiatów – jako jednolita struktura horyzontalna zgodna ze standardami międzynarodowymi Można to osiągnąć z niewielkimi nakładami finansowymi i zgodnie z zasadami europejskimi zaangażować w tym przedsięwzięciu polskie uczelnie

STANDARYZACJA W GEOMATYCE - JM 25 Client Applications (JAVA / Linux / Windows) Web Portal Client Applications SOAP Wrapper OGC Web Services MUIS ESA Catalogue AMS ESA Data Archive WCS / WFS / WMS Catalogue (CSS) GRID Engine DATAGRID Computing Elements Storage Elements GLOBUS 2.2 Computing Elements Storage Elements GLOBUS 3 Computing Elements Storage Elements Integracja technologii gridowych z technologiami geoinformacyjnymi – przykład: (Źródło: archiwum Open GIS Consortium)

STANDARYZACJA W GEOMATYCE - JG i JM 26 LITERATURA J. Gaździcki, J. Michalak, 2002 – Normalizacja w polskiej geomatyce: kierunki działania. Geodeta – magazyn geoinformacyjny, nr 9(88). J.Gaździcki, 2003 – Kompedium infrastruktur danych przestrzennych. Części I-IV skróconej wersji polskiej podręcznika "The SDI Cookbook". Geodeta - magazyn geoinformacyjny, nr 2(93)-5(96). J. Michalak, 2003 – Studium przypadku użycia: próba zastosowania normy PN-N w praktyce - czy Polska jest wyjątkiem? Geodeta – magazyn geoinformacyjny, nr 1(92). J. Michalak, Podstawy metodyczne i technologiczne infrastruktur geoinformacyjnych. Roczniki Geomatyki, t. 1, z. 2. W. Pachelski, – Działalność normalizacyjna w dziedzinie informacji geograficznej, cz. I-III: Logiczna konieczność, Metodyka i formalizm, Na razie normy CEN. Geodeta - magazyn geoinformacyjny, nr 11(90)-1(92).

STANDARYZACJA W GEOMATYCE - JG 27 INFORMACJA KOŃCOWA Więcej informacji na poruszone tematy można znaleźć w witrynie Polskiego Towarzystwa Informacji Przestrzennej