GMO – szansa czy zagrożenie? WSSE Olsztyn Oddział Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej Magdalena Sienkiewicz http://www.biotechnolog.pl/

GEN To fragment DNA, w którym zakodowana jest informacja o budowie łańcucha polipeptydowego. Jest jednostką dziedziczną.

Genom Według T. A. Browna jest to cała informacja genetyczna żywego organizmu.

Transgen To wprowadzony dodatkowo do organizmu nowy gen. Jest on wbudowywany na stałe do genomu i przekazywany następnym pokoleniom zgodnie z prawami genetyki.

GMO Organizm Modyfikowany Genetycznie Organizm inny niż organizm człowieka, w którym materiał genetyczny został zmieniony w sposób niezachodzący w warunkach naturalnych wskutek krzyżowania lub naturalnej rekombinacji. (Ustawa z dnia 22 czerwca 2001r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych).

Od DNA do GMO.. 1953 Opisanie struktury DNA 1968 Enzymatyczne metody przecinania lub łączenia DNA lub genów (restryktazy i ligazy), celem uzyskania rekombinacyjnego DNA 1973 Metody transferu genów/DNA do komórek 1990 Pierwsza Dyrektywa UE dotycząca żywności GM 1994 Komercjalizacja w USA pierwszego produktu GM (pomidora) 1995 Opisanie genomu pierwszego organizmu - Haemophilus influenzae 1996 Drożdże piekarskie Saccharomyces cerevisiae - pierwszy genom Eucaryota 2000 Opisanie około 40 genomów 2001 Opisanie genomu człowieka 2002 Projekty Dyrektyw UE dotyczących zatwierdzania, oceny bezpieczeństwa, wykrywalności i oznakowania żywności GM

Inżynieria genetyczna To celowa ingerencja w organizm, która polega na wprowadzeniu do genomu żywego organizmu nowych informacji genetycznych, czyli przenoszeniu genów z jednego organizmu do innego, bądź na zmodyfikowaniu genomu poprzez izolowanie lub eliminację genów.

Inżynieria genetyczna Jest to pojęcie ogólne, do którego można zaliczyć m.in.: klonowanie zwierząt, namnażanie materiału genetycznego, genetyczne modyfikacje roślin, terapię genową, modyfikację bakterii, np. w celu produkcji ludzkiej insuliny lub antybiotyków.

Zakres manipulacji genetycznych Wyróżniamy trzy rodzaje metod modyfikacji genetycznych, pozwalających uzyskać pożądane cechy. http://www.biotechnolog.pl/

Zakres manipulacji genetycznych Zmieniona zostaje aktywność genów naturalnie występujących w danym organizmie. Metoda ta została wykorzystana w produkcji pomidorów Flavr Savr, które jako pierwsze GMO zostały w 1994 roku dopuszczone do obrotu w USA. Zmniejszono w nich aktywność genu, który odpowiada za proces dojrzewania i mięknięcia pomidora. Otrzymano odmianę zmienioną genetycznie, choć w komórkach rośliny nie pojawił się żaden nowy element, żaden obcy gen.

Zakres manipulacji genetycznych Do organizmu wprowadzone zostają dodatkowe kopie jego własnych genów. Powielenie genu - powoduje "namnażanie" pożądanej cechy (barwa, zawartość cukru). Dotychczas nie wprowadzono do obrotu takich produktów.

Zakres manipulacji genetycznych Wprowadzony gen pochodzi z organizmu innego gatunku. Włączenie materiału genetycznego (DNA) do genomu innych organizmów roślin lub zwierząt, niezależnie od gatunku. Najbardziej powszechne zastosowanie tego rodzaju modyfikacji to przeniesienie genu z bakterii glebowej Bacillus thuringensis do roślin uprawnych. Dzięki temu wytwarzają one toksynę chroniącą je przed owadami. Tak zmodyfikowane rośliny zostały wprowadzone do obrotu.

Inżynieria genetyczna Dotychczas najszersze zastosowanie inżynieria genetyczna osiągnęła na polu produkcji żywności. http://www.biotechnolog.pl/

Metody otrzymywania GMO Wektorem przenoszącym transgen do komórek zwierząt są retrowirusy (wirusy zawierające RNA), którymi infekuje się komórki we wczesnym stadium rozwoju embrionalnego.

Metody otrzymywania GMO Zwierzęta transgeniczne uzyskuje się także bezwektorowymi metodami. Transgen jest wprowadzony przez mikroiniekcję do zapłodnionego jaja lub komórki z wczesnego etapu rozwoju embrionalnego. Zmienione zarodki wszczepia się do macicy matki zastępczej, gdzie rozwija się genetycznie zmodyfikowane potomstwo.

Metody otrzymywania GMO Inną metodą jest pobranie i hodowanie komórki z wczesnego stadium rozwoju zarodkowego - blastocysty. Są to komórki linii zarodkowej ES /embryonic stem/. Mają one zdolność różnicowania się we wszystkie inne typy komórek. Można je zmienić genetycznie w laboratorium, wszczepić do blastocysty i implantować do macicy matki zastępczej.

Metody otrzymywania GMO „Wycinanie" genów i przenoszenie ich do genomów "gospodarza". „Nożycami" genetycznymi są enzymy restrykcyjne - restryktazy. Mają one zdolność rozpoznawania charakterystycznych miejsc DNA /określonych sekwencji zasad/ i przecinania go w tych punktach, zostawiając tzw. "lepkie końce", do których mogą być przyłączane dodatkowe geny.

Metody otrzymywania GMO Aby przenieść gen do organizmu biorcy, potrzebny jest środek transportu, tzw. wektor. U roślin doskonałym wektorem okazał się plazmid Ti bakterii Agrobacterium tumefaciens, wywołującej guzowatość u roślin z rodziny różowatych. http://biologi.uio.no/plfys/haa/gen/gmo.htm

Metody otrzymywania GMO W laboratorium można usunąć z plazmidu gen wywołujący narośla i wprowadzić do niego nowy gen, który ma być przeniesiony do rośliny. W ten sposób plazmid Ti jest wykorzystywany w celu przenoszenia dodatkowych genów do roślin. Zakażenie roślin dodatkowym genem to transfekcja. http://arabidopsis.info/students/agrobacterium/

Metody otrzymywania GMO metoda pokrycia małych kuleczek złota lub wolframu cząsteczkami DNA a następnie wstrzeliwanie ich do jąder komórek tkanki roślinnej z użyciem tzw. "armatki genowej" /gaz pod dużym ciśnieniem/. Technikę tę nazwano biolistyką i stosuje się ją zwłaszcza przy wprowadzaniu nowych genów do roślin jednoliściennych /zboża/.

Metody otrzymywania GMO Dwie najpopularniejsze metody modyfikacji genetycznych organizmów roślinnych. Wybrany gen może być dostarczony za pośrednictwem Agrobacterium (po lewej), albo poprzez związanie go do mikroskopijnych kuleczek złota lub wolframu i ostrzeliwanie nimi tkanek roślinnych. Na pożywkach przeprowadza się selekcję tych osobników, u których gen na stałe włączył się do chromosomu roślinnego, następnie rozpoczyna się eksperymentalną uprawę.

Metody otrzymywania GMO bezwektorowe metody modyfikacji roślin: chemiczne fizyczne http://www.biotechnolog.pl/

Metody otrzymywania GMO Chemiczną metodą jest dodanie odpowiedniego czynnika, np. glikolu polietylenowego - PEG.

Metody otrzymywania GMO Fizyczną metodą mogą być krótkotrwałe, wysokonapięciowe impulsy elektryczne lub mikroiniekcja, czyli wprowadzenie genu za pomocą igły do komórek roślinnych.

GMO - przykłady http://www.biotechnolog.pl/ Pierwszą zmodyfikowaną genetycznie rośliną był tytoń – 1984 rok. W roku 1986 modyfikacji poddano pomidora. Od tego czasu zmodyfikowana została już większość roślin mających znaczenie gospodarcze.

Celem modyfikacji organizmów jest: uodpornienie ich na działanie niekorzystnych warunków, np. mróz, suszę lub zasoloną glebę uodpornienie na choroby wirusowe, bakteryjne, grzybice

Celem modyfikacji organizmów jest: uodpornienie roślin na herbicydy, czyli środki chwastobójcze uodpornienie roślin na owady żerujące najczęściej na liściach, zarówno w stadium dorosłym - imago, jak i larwalnym

Celem modyfikacji organizmów jest: opóźnienie dojrzewania co ułatwia przechowywanie i transport szybszy przyrost masy ciała zwierząt zwiększenie wydajności mlecznej

Celem modyfikacji organizmów jest: transgeniczne zwierzęta gospodarcze otrzymuje się z myślą o wykorzystaniu ich jako producentów zrekombinowanych białek o znaczeniu farmaceutycznym (np. czynnik krzepliwości krwi, erytropoetynę leczącą anemię, ß interferon zwalczający infekcje wirusowe i nowotwory oraz hormon wzrostu)

Zastosowanie w żywności GMO - przykłady Organizm Nowa cecha Zastosowanie w żywności Kukurydza Tolerancja na owady i herbicydy Produkty żywnościowe i ich składniki Soja Tolerancja na herbicydy Odporność na owady Składniki żywności Odporność na herbicydy Pomidor Opóźnione dojrzewanie Przetwory pomidorowe Cykoria (czerwona – radicchio oraz zielona) Tolerancja na herbicydy i męska sterylność Warzywo Wysoka zawartość kwasu oleinowego Olej Nasiona Tolerancja na herbicydy i owady Warzywo, mrożona słodka kukurydza i sproszkowana, składniki żywności Burak cukrowy Cukier, z pulpy - składniki żywności Burak pastewny Pasza dla zwierząt Ziemniak Zmieniony skład skrobi Skrobia i składniki Bawełna Tolerancja na herbicydy lub owady Zastosowanie tak jak inna bawełna

Żywność Modyfikowana Genetycznie zwana też transgeniczną, to żywność wyprodukowana z organizmów przetworzonych przez naukowców drogą przenoszenia genów z jednego gatunku do drugiego. http://www.biotechnolog.pl/

Żywność Modyfikowana Genetycznie Genetycznie Modyfikowana Żywność (Żywność GM) to żywność: zawierająca GMO, składająca się z GMO lub wytworzona z GMO (Rozporządzenie (WE) 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 września 2003 roku w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i środków żywienia zwierząt)

W pracach genetycznych prowadzonych w celu uzyskania żywności transgenicznej dominują trzy kierunki: Wzbogacenie żywności w składniki podnoszące jej wartość żywieniową Usuwanie substancji szkodliwych i niepożądanych Poprawa cech funkcjonalnych związanych z procesami przetwórczymi

Gdzie i co się uprawia? http://www.biotechnolog.pl/ Największy areał upraw roślin genetycznie zmodyfikowanych znajduje się w: USA, Argentynie, Kanadzie, Brazylii, Chinach, Paragwaju, Indiach i RPA. Największe ilości roślin GM uprawiane są w Stanach Zjednoczonych Ameryki Płn. ( 47,6 mln ha).

Gdzie i co się uprawia? Spośród skomercjalizowanych roślin GM, najwięcej uprawia się soi, kukurydzy, bawełny i rzepaku. Ponad 50% wszystkich upraw soi na świecie stanowi soja zmodyfikowana genetycznie. W USA i Japonii uprawiane są także m.in. genetycznie zmodyfikowane pomidory, ziemniaki, buraki cukrowe.

Gdzie i co się uprawia? Obecnie w Unii Europejskiej, w tym także w Polsce, stosować można jako żywność lub składniki żywności zmodyfikowaną genetycznie soję, kukurydzę, rzepak (ściśle określone linie). W Europie rośliny genetycznie zmodyfikowane uprawiane są w Rumunii, Hiszpanii i Niemczech.

Produkcja GMO w latach 1996-2006

Produkcja GMO w latach 1996-2006 Najczęściej uprawianą rośliną modyfikowaną genetycznie jest soja odporna na herbicydy

Regulacje prawne dotyczące GMO na terenie Unii Europejskiej Dyrektywa Rady nr 219 z dnia 23 kwietnia 1990 roku w sprawie zamkniętego użycia genetycznie zmodyfikowanych mikroorganizmów. Dyrektywa ta została zmieniona Dyrektywą Rady nr 81 z dnia 26 października 1998 roku; Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Europy 2001/18/EC z dnia 12 marca 2001 roku uchylającej Dyrektywę Rady 90/220/EWG w sprawie zamierzonego uwalniania do środowiska organizmów genetycznie zmodyfikowanych; Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 1829/2003 z dnia 15 lipca 2003 roku w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i pasz;

Regulacje prawne dotyczące GMO na terenie Unii Europejskiej Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 1830/2003 z dnia 22 września 2003 roku w sprawie identyfikacji i oznakowania organizmów genetycznie zmodyfikowanych oraz identyfikacji produktów żywnościowych i paszowych wytworzonych z organizmów genetycznie zmodyfikowanych, zmieniającym Dyrektywę 2001/18/WE; Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 1846/2003 z dnia 15 lipca 2003 roku w sprawie transgranicznego przemieszczania organizmów genetycznie zmodyfikowanych.

Regulacje prawne dotyczące GMO na terenie Polski Ustawa z dnia 22 czerwca 2001 roku o organizmach genetycznie zmodyfikowanych (GMO) (Dz. U. Nr 76, poz. 811 z późn. zm.), która weszła w życie z dniem 26 października 2001 roku Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 lipca 2002 roku w sprawie określenia szczegółowego sposobu przeprowadzenia oceny zagrożeń dla zdrowia ludzi i środowiska w związku z podjęciem działań polegających na zamkniętym użyciu GMO, zamierzonym uwolnieniu GMO do środowiska, w tym wprowadzeniu do obrotu produktów GMO oraz wymagań jakie powinna spełniać dokumentacja zawierająca ustalenia takiej oceny (Dz. U. Nr 107, poz.944).

Regulacje prawne dotyczące GMO na terenie Polski Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lutego 2002 roku w sprawie określenia szczegółowego sposobu funkcjonowania Komisji do spraw organizmów genetycznie zmodyfikowanych (Dz. U. Nr 19, poz. 196). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 listopada 2002 roku w sprawie określenia listy organizmów patogennych oraz ich klasyfikacji, a także niezbędnych środków dla poszczególnych stopni hermetyczności (Dz. U. Nr 212, poz. 1798).

Regulacje prawne dotyczące GMO na terenie Polski Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 roku w sprawie określenia wzorów wniosków dotyczących zgód i zezwoleń na działania w zakresie organizmów genetycznie zmodyfikowanych (Dz. U. Nr 87, poz. 797). Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 19 kwietnia 2002 roku w sprawie urzędów celnych właściwych dla przywozu i wywozu produktów GMO (Dz. U. Nr 43, poz. 406 z późn .zm.).

Zasady wprowadzania GMO na rynek WHO wraz z Organizacją Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) i Programem Narodów Zjednoczonych do spraw Środowiska (UNEP) wspólnie pomagają krajom wprowadzającym produkty GM przeprowadzić badaniach pod każdym kątem ich wpływu na ludzkie zdrowie i środowisko naturalne.

Zasady wprowadzania GMO na rynek Żaden podmiot nie może wprowadzać do obrotu GMO przeznaczonego do użycia jako żywność/środki żywienia zwierząt, jeśli nie są one objęte zezwoleniem udzielonym zgodnie z postanowieniami rozporządzenia.

Zasady wprowadzania GMO na rynek W celu uzyskania zezwolenia, należy złożyć wniosek do właściwego organu krajowego państwa członkowskiego. W Polsce funkcję tę pełni Główny Inspektor Sanitarny, który przekazuje wniosek wraz ze wszystkimi dodatkowymi informacjami do Europejskiego Urzędu Bezpieczeństwa Żywności.

Zasady wprowadzania GMO na rynek Zezwolenia dla GMO przeznaczonego do użycia nie udziela się, jeśli podmiot występujący o takie zezwolenie nie udowodni w wystarczający sposób, że spełnia ona wymagania dotyczące bezpieczeństwa.

Zasady wprowadzania GMO na rynek Nowe przepisy w zakresie GMO uwzględniają także dotychczasowe doświadczenie z którego wynika, iż nie powinno udzielać się zezwolenia dla jednego rodzaju użytkowania produktu, kiedy prawdopodobnie będzie on użytkowany zarówno jako produkt żywnościowy, jak i środek żywienia zwierząt. Dlatego też przyjęto zasadę, iż zezwolenia dla takich produktów powinno się udzielać tylko wtedy, kiedy spełniają standardy bezpieczeństwa zarówno dla ludzi jaki i zwierząt oraz środowiska.

Zasady wprowadzania GMO na rynek identyfikacja potencjalnie szkodliwych skutków, jakie mogą wyniknąć z użycia GMO dokonanie oceny możliwości wystąpienia tych skutków dokonanie oceny dotkliwości potencjalnej szkody

Zasady wprowadzania GMO na rynek Żywność GM zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa UE nie może: mieć niekorzystnego wpływu na zdrowie ludzi i zwierząt oraz na środowisko, wprowadzać w błąd konsumenta, różnić się pod względem wartości odżywczych (nie może zawierać mniej składników odżywczych) od swojego konwencjonalnego odpowiednika, tzn. niezmodyfikowanego genetycznie produktu spożywczego.

Traceability, możliwość śledzenia żywności GM jest ułatwieniem kontroli i weryfikacji wymaganego przepisami prawnymi znakowania umożliwia sprawne wycofanie produktów spożywczych zawierających lub składających się z GMO, w przypadku kiedy zaistnieje ryzyko zagrożenia dla zdrowia ludzi lub bezpieczeństwa środowiska.

Traceability http://www.biotechnolog.pl/ Wymóg wdrożenia systemu traceability obowiązuje wszystkich operatorów żywności, to znaczy wszystkie osoby, które umieszczają produkt GM na rynku lub otrzymują taki produkt od dostawców wewnątrz Unii Europejskiej.

Traceability Dokumentacja powinna być przechowywana przez 5 lat od daty każdej transakcji zarówno przez podmiot udostępniający, jak i otrzymujący genetycznie zmodyfikowany produkt spożywczy. Każdy operator żywności jest zobligowany do udostępnienia informacji, zawartych w prowadzonym przez niego rejestrze, na życzenie kompetentnego urzędu.

Traceability Polskie przepisy zobowiązują do etykietowania żywności i pełnej informacji o modyfikacjach. http://www.biotechnolog.pl/

Znakowanie i identyfikowalność produktów GMO Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Europy nr 1829/2003 z dnia 22 września 2003 roku w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i środków żywienia zwierząt nakłada na producentów obowiązek znakowania żywności, jeśli udział składnika wywodzącego się z organizmów modyfikowanych genetycznie w środku spożywczym przekracza 0,9% tego składnika w produkcie.

Znakowanie i identyfikowalność produktów GMO W kwietniu 2004 roku Unia Europejska wprowadziła ścisłe zasady dotyczące odpowiedniego znakowania produktów. Opakowanie wymaga odpowiedniego oznakowania, jeśli produkt zawiera więcej niż 0,9% składników modyfikowanych genetycznie. Jeśli składniki oczekują na końcową akceptację, wskaźnik ten obniża się do 0,5%. http://www.wszpwn.com.pl/default.asp?section=KLUB&ID=1963

Zgodnie z art. 47 ustawy o organizmach genetycznie zmodyfikowanych oznakowanie produktu GMO powinno zawierać następujące informacje: nazwę produktu GMO i nazwy zawartych w nim GMO, imię i nazwisko lub nazwę producenta lub importera oraz adres, przewidywany obszar stosowania produktu GMO: przemysł, rolnictwo, leśnictwo, powszechne użytkowanie przez konsumentów lub inne specjalistyczne zastosowanie,

Zgodnie z art. 47 ustawy o organizmach genetycznie zmodyfikowanych oznakowanie produktu GMO powinno zawierać następujące informacje: zastosowanie produktu GMO i dokładne warunki użytkowania wraz z informacją, w uzasadnionych przypadkach, o rodzaju środowiska, dla którego produkt jest odpowiedni, szczególne wymagania dotyczące magazynowania i transportu, jeżeli zostały określone w zezwoleniu, informacje o różnicy wartości użytkowej, między produktem GMO, a jego tradycyjnym odpowiednikiem,

Zgodnie z art. 47 ustawy o organizmach genetycznie zmodyfikowanych oznakowanie produktu GMO powinno zawierać następujące informacje: środki, jakie powinny być podjęte w przypadku niezamierzonego uwolnienia GMO, niezgodnego z wymaganiami dotyczącymi wprowadzenia produktu GMO do obrotu, jeżeli zostały określone w zezwoleniu. numer uzyskanego pozwolenia na wprowadzenie produktu GMO

Znakowanie i identyfikowalność produktów GMO W przypadku gdy cały produkt jest genetycznie zmodyfikowany oznakowanie powinno być uzupełnione informacją: produkt genetycznie zmodyfikowany. Jeśli tylko niektóre składniki są genetycznie zmodyfikowane, obok nazwy składnika należy umieścić napis: genetycznie zmodyfikowany. Napis i informacja powinny być czytelne i zapisane czcionką tej samej wielkości co nazwa składnika lub produktu. © Greenpeace

GIS Urzędem właściwym na terenie Polski, do przyjmowania wniosków o wprowadzenie do obrotu żywności GM pochodzenia roślinnego jest Główny Inspektorat Sanitarny, natomiast decyzje o wprowadzeniu ww. żywności do obrotu podejmowane są przez Instytucje Unii Europejskiej.

KONTROLA ŻYWNOŚCI GM W POLSCE Kontrolę nad przestrzeganiem przepisów aktów prawnych z zakresu żywności GM sprawują: 1) Ministerstwo Środowiska 2) Państwowa Inspekcja Sanitarna, 3) Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa, 4) Inspekcja Ochrony Środowiska, 5) Inspekcja Weterynaryjna, 6) Inspekcja Handlowa, 7) Państwowa Inspekcja Pracy, 8) organy administracji celnej w zakresie kontroli legalnego obrotu GMO, 9) Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych.

KONTROLA ŻYWNOŚCI GM W POLSCE Kontrola żywności GM polega na: weryfikacji dokumentacji (traceablilty), sprawdzeniu znakowania, próbkobraniu.

W strukturach PIS znajdują się 3 laboratoria badające żywność GM Laboratorium Adres/Kontakt Regionalne Laboratorium Badań Żywności Genetycznie Zmodyfikowanej Laboratorium referencyjne zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 26 kwietnia 2004 r. w sprawie wykazu laboratoriów referencyjnych Należy do: Europejskiej Sieci Laboratoriów GMO (ENGL) WSSE Rzeszów Dział Laboratoryjny w Tarnobrzegu 39 - 400 Tarnobrzeg ul. 1-go Maja 5 gmo@pis-tbg.one.pl tel. 015 823 44 10 Pracownia Badań Żywności Genetycznie Zmodyfikowanej WSSE Białystok Dział Laboratoryjny 15 - 099 Białystok ul. Legionowa 8 wsse-bialystok@sitech.pl tel. 085 740 85 82 Pracownia Badania Żywności Genetycznie Zmodyfikowanej WSSE Poznań Laboratorium Badania Żywności i Przedmiotów Użytku 61 - 707 Poznań ul. Libelta 36 pracownia.GMO@wsse-poznan.pl tel. 061 854 48 55

KONTROLA ŻYWNOŚCI GM W POLSCE i UE WSPÓLNOTOWY REJESTR GENETYCZNIE ZMODYFIKOWANEJ ŻYWNOŚCI I PASZ Rozporządzenie 1829/2003 jest podstawą prawą do prowadzenia 'Wspólnotowego Rejestru genetycznie zmodyfikowanej żywności i pasz’. Rejestr administrowany jest przez Komisję Europejską i ma formę elektroniczną. http://europa.eu.int/comm/food/dyna/gm_register/index_en.cfm

GMO to problem? http://www.ogrodnik.net.pl Produkty nowoczesnej biotechnologii (organizmy genetycznie zmodyfikowane) coraz częściej pojawiają się na rynku, budząc wiele kontrowersji, szczególnie w odniesieniu do problematyki bezpieczeństwa tych produktów dla zdrowia człowieka i ewentualnego ich wpływu na inne organizmy w środowisku.

GMO to problem? W związku z tym wprowadza się i udoskonala procedury i mechanizmy oceny ryzyka związanego z wykorzystywaniem genetycznie zmodyfikowanych organizmów. Unia Europejska poświęca wiele uwagi ocenie zagrożeń wynikających z użycia GMO.

GMO to problem? Hipotetyczne zagrożenia: Zdrowie – możliwość wystąpienia: alergenów toksyn (kumulacja w organizmie) oporności na antybiotyki Środowisko – brak barier w środowisku naturalnym do nierozprzestrzeniania się pyłku genetycznie modyfikowanych roślin (zagrożenie dla bioróżnorodności)

GMO to problem? Badania: niedokładność metod rekombinacji DNA możliwość wywołania niekontrolowanych przez inżynierię genetyczną mutacji (superchwasty) Etyka – wprowadzanie genów zwierząt do komórek roślinnych (wegetarianie)

GMO – korzyści: Możliwość uzyskiwania większych zbiorów, o lepszej jakości (odporność na szkodliwe motyle, stonkę ziemniaczaną, wirusy, bakterie, odporność na herbicydy) Zwiększenie bioróżnorodności roślin Obniżenie kosztów produkcji

GMO – korzyści: Wzrost wartości żywieniowej produktów Poprawa walorów estetycznych plonów (np. barwa kwiatów) Podniesienie standardu życia ludzi na terenach gdzie brakuje żywności Ułatwienie produkcji np. szczepionek

Wnioski niezbędna jest jawność badań; konieczna jest informacja i oznakowanie żywności modyfikowanej genetycznie; gwarantowane musi być prawo konsumenta do wyboru między żywnością modyfikowaną a "czystą"

Literatura W. Kofta; Podstawy inżynierii genetycznej.; Prószyński i S-ka; Warszawa 1997 M. Machinka; Sympozjum Ósmy Dzień Stworzenia? Etyka wobec możliwości inżynierii genetycznej.; SPK „SQL” s.c.; Olsztyn 2001 T. Twardowski, A. Michalska; KOD korzyści, oczekiwania, dylematy biotechnologii.; EDYTOR, Poznań 2001 P. C. Winter, G. I. Hickey, H. L. Fletcher; Krótkie wykłady. Genetyka.; PWN; Warszawa 2001 T. Twardowski, E. Kwapich; 100+30 najczęściej zadawanych pytań na temat współczesnej biotechnologii.; EDYTOR; Poznań 2001 T. A. Brown; Genomy; PWN; Warszawa 2001

Literatura www.gis.gov.pl www.biolog.pl www.paiz.gov.pl www.gmo.biolog.pl www.biotechnolog.pl www.wszpwn.com.pl www.pttz.org/raporty/zywnosc_mod.doc www.lider.baler.pl/down/traczyk_zywnosc.doc http://gmo-eko.net/raporty/dalbiak.doc http://gmo.mos.gov.pl http://www.infoplease.com

http://www.ybsweb.co.jp Dziękuję za uwagę…