Pytanie prejudycjalne art. 267 TFUE

Artykuł 267 (dawny artykuł 234 TWE) Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest właściwy do orzekania w trybie prejudycjalnym: a) o wykładni Traktatów; b) o ważności i wykładni aktów przyjętych przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne Unii; W przypadku gdy pytanie z tym związane jest podniesione przed sądem jednego z Państw Członkowskich, sąd ten może, jeśli uzna, że decyzja w tej kwestii jest niezbędna do wydania wyroku, zwrócić się do Trybunału z wnioskiem o rozpatrzenie tego pytania. W przypadku gdy takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, sąd ten jest zobowiązany wnieść sprawę do Trybunału. Jeżeli takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym dotyczącej osoby pozbawionej wolności, Trybunał stanowi w jak najkrótszym terminie.

Art. 19. TUE 1. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej obejmuje Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i sądy wyspecjalizowane. Zapewnia on poszanowanie prawa w wykładni i stosowaniu Traktatów. Państwa Członkowskie ustanawiają środki niezbędne do zapewnienia skutecznej ochrony prawnej w dziedzinach objętych prawem Unii.  

przekazanie kompetencji autonomia prawa Unii skutek bezpośredni i prymat prawa Unii zasada lojalnej współpracy Rolą Trybunału Sprawiedliwości jest kontrola legalności prawa Unii i dokonywanie jego wiążącej wykładni – rolą sądów krajowych jest stosowanie prawa Unii w konkretnych sprawach

Cechy sądów określone przez ETS: organy wykonujący funkcje orzecznicze działające na podstawie ustawy, a nie tylko umowy stron rozstrzygające spory między stronami funkcjonujące w sposób stały, których orzecznictwo jest obowiązkowe orzekające na podstawie prawa, a nie tylko zasad słuszności niezależne w orzekaniu

Przedmiot pytania prejudycjalnego Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest właściwy do orzekania w trybie prejudycjalnym:   a) o wykładni Traktatów; b) o ważności i wykładni aktów przyjętych przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne Unii; W procedurze pytań prejudycjalnych Trybunał nie orzeka w kwestii ważności lub wykładni przepisów prawa krajowego, ani umów zawieranych przez państwa członkowskie poza strukturą Traktatów.

sądy krajowe zwracają się do ETS z pytaniami prejudycjalnymi jeśli uznają, że rozstrzygnięcie kwestii ważności lub wykładni prawa wspólnotowego jest niezbędne do wydania wyroku

Sądowi krajowemu przysługuje swoboda wyboru czasu, w którym zwróci się pytaniem do ETS C-320-322/90 Telemarsicabruzzo „konieczność dokonania użytecznej dla sądu krajowego wykładni prawa wspólnotowego wymaga, by sąd zadający pytanie prejudycjalne określił okoliczności faktyczne i prawne, do których odnoszą się pytania, a przynajmniej orientacyjnie naświetlił okoliczności sprawy. Wymóg ten dotyczy zwłaszcza prawa konkurencji, dla którego charakterystyczna jest złożoność stosunków faktycznych i prawnych.”

Zgodnie z Notą informacyjną orzeczenie odsyłające musi w szczególności: zawierać zwięzłe przedstawienie przedmiotu sporu oraz ustaleń co do istotnych okoliczności faktycznych lub co najmniej wyjaśniać założenia faktyczne, na których oparte zostało pytanie prejudycjalne; - przytaczać brzmienie mających zastosowanie krajowych przepisów oraz wskazywać, w razie potrzeby, istotne dla sprawy orzecznictwo krajowe, podając w każdym przypadku dokładne odniesienia; wskazywać możliwie najdokładniej istotne dla sprawy przepisy wspólnotowe; podawać powody, dla których sąd krajowy zwraca się z pytaniem o wykładnię lub ważność pewnych przepisów wspólnotowych oraz związek między tymi przepisami a ustawodawstwem krajowym mającym zastosowanie do sporu przed sądem krajowym; - zawierać, w razie potrzeby, streszczenie głównych argumentów stron postępowania przed sądem krajowym.

C-60/98 Butterfly Music Srl. TS może odmówić odpowiedzi “tylko, gdy jest całkowicie oczywiste, że żądana interpretacja prawa wspólnotowego nie ma żadnego związku z faktami, na których opiera się główne postępowanie lub jego celem, lub gdy [TS] nie ma przed sobą faktograficznego lub prawnego materiału koniecznego dla udzielenia użytecznej odpowiedzi na zadane pytania.”

83/78 Pigs Marketing Board „W przypadku pytań niewłaściwie sformułowanych lub wykraczających poza zakres jego kompetencji wynikającej z art. 234 TWE, Trybunał dokonuje wyboru z całości materiałów przedstawionych mu przez sąd krajowy, a w szczególności z przedstawionych w odesłaniu podstaw decyzji o skierowaniu pytania, tych kwestii prawa wspólnotowego, które odnosząc się do przedmiotu sporu wymagają interpretacji lub stwierdzenia ważności.”

TS jest, co do zasady związany, wnioskiem sądu krajowego, chyba że orzeczenie odsyłające zostanie uchylone zgodnie z prawem krajowym. O ile bowiem prawo krajowe przewiduje taką możliwość, decyzja o wniesieniu pytania może zostać zaskarżona.

TS jest w szczególności związany ustaleniami faktycznymi dokonanymi przez sąd krajowy, oraz ustaleniami co do prawa krajowego. Trybunał natomiast nie jest związany ustaleniami sądu krajowego co do prawa Unii. Trybunał w szczególności bada własną właściwość w sprawie,(co w praktyce stanowi podstawę materialną kontroli, czy organ, który wnosi pytanie jest sądem w rozumieniu art. 234 TWE i czy rozstrzygnięcie kwestii prawa wspólnotowego ma znacznie dla rozstrzygnięcia sporu głównego).

TS nie ocenia, czy decyzja sądu o zwróceniu się z pytaniem prejudycjalnym została podjęta zgodnie z prawem krajowym regulującym organizację i procedurę sądową. Początkowo ETS nie ingerował również w dyskrecjonalne uprawnienie sądów krajowych do oceny, czy rozstrzygnięcie kwestii prawa wspólnotowego jest konieczne dla wydania wyroku w konkretnej sprawie, twierdząc, że nie należy to do zakresu jego funkcji.

6/64 Flaminio Costa przeciwko ENEL „art. 177 [obecnie art. 234] TWE opiera się na jasnym rozdzieleniu funkcji między sądami krajowymi i Trybunałem Sprawiedliwości, nie może on upoważniać tego ostatniego do badania faktów sprawy lub krytykowania podstaw i celu żądania interpretacji.”

Art. 267 TFUE W przypadku gdy pytanie z tym związane jest podniesione przed sądem jednego z Państw Członkowskich, sąd ten może, jeśli uzna, że decyzja w tej kwestii jest niezbędna do wydania wyroku, zwrócić się do Trybunału z wnioskiem o rozpatrzenie tego pytania. W przypadku gdy takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, sąd ten jest zobowiązany wnieść sprawę do Trybunału.

dyskrecjonalne uprawnienie sądów krajowych do oceny, czy rozstrzygnięcie kwestii prawa wspólnotowego jest konieczne dla wydania wyroku w konkretnej sprawie ALE ETS nie jest kompetentny do odpowiadania na pytania dotyczące interpretacji, przedstawione mu w ramach procedur zaaranżowanych przez strony w celu uzyskania opinii w pewnych kwestiach prawa wspólnotowego

Sąd krajowy decyduje o formie i treści pytań kierowanych do ETS

Który sąd ma obowiązek zadać pytanie? sąd, którego orzeczenia podlegają dalszemu zaskarżeniu - MOŻE sąd, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu - MA OBOWIĄZEK

283/81 CILFIT Na tym tle należy sprecyzować wspólnotowy sens wyrażenia „w przypadku gdy takie pytanie jest podniesione” w celu ustalenia, w jakich warunkach sąd krajowy, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, jest zobowiązany wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości. 9       W tej kwestii należy w pierwszej kolejności zauważyć, że art. 177 nie stanowi środka zaskarżenia przysługującego stronom sporu zawisłego przed sądem krajowym. Nie wystarczy zatem, że jedna strona utrzymuje, iż spór rodzi pytanie dotyczące wykładni prawa wspólnotowego, aby sąd był zobowiązany uznać, że pytanie zostało podniesione w rozumieniu art. 177. Jego obowiązkiem jest natomiast wniesienie, w razie konieczności, sprawy do Trybunału z urzędu.

283/81 CILFIT 10     Po drugie, ze związku między akapitami drugim i trzecim art. 177 wynika, że sądy, o których mowa w akapicie trzecim, korzystają z tego samego co wszystkie inne sądy krajowe prawa do swobodnej oceny, czy do wydania przez nie orzeczenia niezbędne jest orzeczenie w kwestii z zakresu prawa wspólnotowego. Wobec tego sądy te nie są zobowiązane do przedkładania podniesionego przed nimi pytania dotyczącego wykładni prawa wspólnotowego, jeżeli pytanie nie jest istotne dla sprawy, tj. w przypadku gdy odpowiedź na pytanie, jakakolwiek by ona była, nie mogłaby mieć żadnego wpływu na rozstrzygnięcie sporu. 11     Jeżeli sądy te stwierdzą natomiast, że odwołanie się do prawa wspólnotowego jest konieczne w celu rozstrzygnięcia zawisłego przed nimi sporu, art. 177 nakłada na nie obowiązek przedłożenia Trybunałowi Sprawiedliwości wszystkich powstałych pytań dotyczących wykładni.”

Sąd ostatniej instancji koncepcja abstrakcyjna – sąd danego państwa zajmujący w najwyższe miejsce w strukturze sądownictwa, od orzeczeń którego nigdy nie przysługuje odwołanie koncepcja konkretna – najwyższy sąd orzekający w danej sprawie, od orzeczenia którego nie przysługuje odwołanie.

Sąd ostatniej instancji Wyrok TS z dnia 12 czerwca 2008 r. w sprawie C-458/06 Skatteverketprzeciwko Gourm et Classic Ltd 31. Ponadto, ponieważ od orzeczeń Regeringsratten nie przysługuje jakikolwiek sądowy środek zaskarżenia na podstawie prawa krajowego, sąd ten ma obowiązek wystąpienia do Trybunału zgodnie z art. 234 akapit trzeci TWE. 32.(…)w postępowaniu takim jak przed sądem krajowym, jedynie poprzez wystąpienie do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym może zostać osiągnięty cel zamierzony przez ten przepis, jakim jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania i jednolitej wykładni prawa wspolnotowego we wszystkich państwach członkowskich, a także zapobieganie ustanowieniu w danym państwie członkowskim orzecznictwa krajowego sprzecznego z zasadami prawa wspolnotowego”.

Sąd ostatniej instancji Wyrok TS z dnia 4 czerwca 2002 r. w sprawie C-99/00 postępowanie karne przeciwko Lyckerskog „16. Orzeczenia krajowego sądu apelacyjnego, ktore mogą być zaskarżone do sądu najwyższego nie są decyzjami ≫sądu lub trybunału, od którego orzeczeń prawo krajowe nie przewiduje odwołania≪ w rozumieniu art. 234 [obecnie art. 267 TFUE]. Sam fakt, iż rozpoznanie sprawy co do istoty jest poprzedzone oceną dopuszczalności środka, nie pozbawia stron postępowania środka odwoławczego […]. 19. […] Wtedy, gdy od orzeczenia sądu krajowego przysługuje odwołanie do sądu najwyższego – na zasadach takich jak w niniejszej sprawie – wspomniany sąd krajowy nie ma obowiązku kierowania pytania do TS, zgodnie z treścią ustępu 3 art. 234”.

doktryna acte eclairé i acte clair 28-30/62 Da Costa - doktryna acte eclairé “.. autorytet interpretacji na podstawie art. 177 już danej przez Trybunał może pozbawić obowiązek (z art. 177) jego celu i w ten sposób uczynić go bezprzedmiotowym. Tak jest szczególnie w przypadku, gdy podniesiona kwestia jest materialnie identyczna z kwestią, która była już przedmiotem orzeczenia prejudycjalnego w podobnej sprawie.”

Formuła CILFIT „sąd, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, jest zobowiązany – w przypadku gdy powstaje przed nim pytanie dotyczące prawa wspólnotowego – do spełnienia swojego obowiązku przedłożenia pytania, chyba że stwierdził on, że podniesione pytanie nie jest istotne dla sprawy lub że dany przepis prawa wspólnotowego stanowił już przedmiot wykładni przez Trybunał, lub że prawidłowe stosowanie prawa wspólnotowego jest tak oczywiste, że nie pozostawia ono miejsca na jakiekolwiek racjonalne wątpliwości;

istnienie takiej ewentualności należy oceniać z uwzględnieniem cech charakterystycznych prawa wspólnotowego i szczególnych trudności, jakie sprawia jego wykładnia, oraz niebezpieczeństwa rozbieżności w orzecznictwie wewnątrz Wspólnoty” (teza orzeczenia)

doktryna acte eclairé i acte clair 283/81 CILFIT sądy krajowe nie muszą kierować pytań: 1. jeżeli kwestia nie jest istotna dla rozstrzygnięcia sprawy 2. “gdy poprzednie decyzje Trybunału dotyczyły już kwestii prawnych, których dotyczy pytanie, bez względu na naturę postępowania, które prowadziło do tych decyzji, nawet jeśli kwestie, o które chodzi nie są zupełnie identyczne” 3. jeżeli zastosowanie prawa wspólnotowego jest tak oczywiste, że nie ma miejsca na żadne wątpliwości

Orzeczenia wstępne dotyczące ważności art. 267uzupełnia art. 263 przed sądem krajowym kwestionowany jest środek prawa krajowego oparty na prawie WE na tej podstawie, że akt WE jest niezgodny z prawem

Orzeczenia wstępne dotyczące ważności 1/ C-188/92 TWD - nie jeżeli strona nie wykorzystała skargi z art. 263 tylko jeżeli jest oczywiste, że stronie przysługiwała skarga bezpośrednia 2/ Czy doktryna acte eclairé ma zastosowanie? 66/80 International Chemical Corporation (sprawa mleka w proszku) akt, co do którego w procedurze prejudycjalnej została orzeczona nieważność za nieważny, co więcej, nie może on uznać takiego aktu za ważny. Jeśli miałby wątpliwości co do ważności zobowiązany jest do zwrócenia się do ETS z pytaniem prejudycjalnym.

C‑461/03 Gaston Schul Douane-expediteur BV „Nie można (…) rozszerzać interpretacji dokonanej w ww. wyroku w sprawie CILFIT i in., dotyczącej kwestii wykładni, na kwestie związane z ważnością aktów wspólnotowych. (…) nawet w przypadkach, które z pozoru wydają się podobne, nie można wykluczyć, iż po dokonaniu szczegółowej analizy okaże się, że przepis, którego ważność jest kwestionowana, nie jest porównywalny z przepisem już uznanym za nieważny, w szczególności ze względu na ich odmienny kontekst prawny lub faktyczny”.

Orzeczenia wstępne dotyczące ważności 3/ Czy doktryna acte clair ma zastosowanie? 314/85 Foto-Frost “Sądy krajowe, od których orzeczenia przysługuje odwołanie, mogą badać ważność aktu wspólnotowego i jeżeli uznają argumenty stron dotyczące nieważności za bezzasadne, odrzucają je, ogłaszając akt za całkowicie ważny. Natomiast sądy, których orzeczenia są ostateczne zgodnie z prawem wewnętrznym, nie są właściwe do orzekania o ważności aktów instytucji wspólnotowych.”

Orzeczenia wstępne dotyczące ważności 4/ Czy sąd krajowy może zawiesić stosowanie aktu prawa WE do czasu zakończenia postępowania w sprawie jego ważności przez ETS ? C-143/88 i C-92/89 Zuckerfabrik 1)      Artykuł 189 traktatu należy interpretować w ten sposób, że nie wyklucza on uprawnienia sądów krajowych do zawieszenia wykonania aktu administracyjnego wydanego na podstawie rozporządzenia wspólnotowego. 2)      Sąd krajowy może zawiesić wykonanie aktu krajowego wydanego na podstawie aktu wspólnotowego, wyłącznie jeśli sąd ten ma poważne wątpliwości co do ważności aktu wspólnotowego, a w przypadku gdy Trybunał nie rozpatrywał jeszcze kwestii ważności zaskarżonego aktu – jeśli sam zwróci się do niego w tej kwestii, sprawa ma pilny charakter, a skarżącemu grozi poważna i nieodwracalna szkoda oraz jeśli sąd ten należycie rozważy interes Wspólnoty.

Orzeczenia dotyczące ważności C-461/03 Gaston Schul Douane-expediteur BV 17. […] z pkt 20 […] wyroku w sprawie Foto-Frost wynika, że sądy krajowe nie mają kompetencji, aby samodzielnie stwierdzać nieważność aktow instytucji wspolnotowych. 18. Modyfikacje zasady, zgodnie z ktorą sądy krajowe nie mają kompetencji, aby samodzielnie stwierdzać nieważność aktow instytucji wspolnotowych, mogą okazać się, przy spełnieniu pewnych przesłanek, konieczne w przypadku postępowania w sprawie środkow tymczasowych

Orzeczenia dotyczące ważności C-461/03 Gaston Schul Douane-expediteur BV 19. Nie można natomiast rozszerzać interpretacji dokonanej w […] wyroku w sprawie Cilfi t i inni, dotyczącej kwestii wykładni, na kwestie związane z ważnością aktow wspolnotowych. 20. […]nawet w przypadkach, ktore z pozoru wydają się podobne, nie można wykluczyć, iż po dokonaniu szczegołowej analizy okaże się, że przepis, ktorego ważność jest kwestionowana, nie jest porownywalny z przepisem już uznanym za nieważny, w szczegolności ze względu na ich odmienny kontekst prawny lub faktyczny.

Orzeczenia dotyczące ważności C-461/03 Gaston Schul Douane-expediteur BV 19 […] art. 234 akapit trzeci TWE zobowiązuje sąd krajowy, ktorego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, do wniesienia do Trybunału Sprawiedliwości sprawy mającej za przedmiot ważność przepisow rozporządzenia nawet wtedy, gdy Trybunał stwierdził już nieważność analogicznych przepisow innego porownywalnego rozporządzenia”.

Konsekwencje niezwrócenia się przez sąd ostatniej instancji z pytaniem prejudycjalnym nie można wykluczyć, że niezwrócenie się do Trybunału Sprawiedliwości z pytaniem prejudycjalnym może stanowić przedmiot skargi wniesionej przeciwko państwu na podstawie art. 258 i 259 TFUE; odpowiedzialność odszkodowawcza państwa; nadzwyczajne wznowienie postępowania.

C-224/01 Gerhard Kobler przeciwko Austrii 30      (…) zasada odpowiedzialności państwa członkowskiego za szkody wyrządzone jednostkom wskutek naruszenia prawa wspólnotowego mu przypisywanego jest nierozerwalnie związana z systemem traktatu (…). 31   (…) zasada ta ma zastosowanie we wszystkich przypadkach naruszenia prawa wspólnotowego przez państwo członkowskie, bez względu na to, jaki organ państwowy naruszył swoim działaniem lub zaniechaniem normy wspólnotowe

C-224/01 Gerhard Kobler przeciwko Austrii 30 (…) zasada odpowiedzialności państwa członkowskiego za szkody wyrządzone jednostkom wskutek naruszenia prawa wspólnotowego mu przypisywanego jest nierozerwalnie związana z systemem traktatu (…). 31 (…) zasada ta ma zastosowanie we wszystkich przypadkach naruszenia prawa wspólnotowego przez państwo członkowskie, bez względu na to, jaki organ państwowy naruszył swoim działaniem lub zaniechaniem normy wspólnotowe (…) 33 W obliczu zasadniczej roli, jaką pełni władza sądownicza w ochronie praw, które jednostkom nadają przepisy wspólnotowe, pełna skuteczność tych przepisów wspólnotowych zostałaby zakwestionowana, a ochrona praw, jakie ustanawiają, uległaby osłabieniu, gdyby wykluczona była możliwość uzyskania przez jednostki, pod pewnymi warunkami, naprawienia szkody wyrządzonej im w związku z naruszeniem prawa wspólnotowego przez orzeczenie sądu państwa członkowskiego orzekającego w ostatniej instancji.

C-224/01 Gerhard Kobler przeciwko Austrii 51 Co się tyczy przesłanek, które muszą wystąpić, aby państwo członkowskie było zobowiązane do naprawienia szkody wyrządzonej jednostkom w związku z przypisywanym mu naruszeniem prawa wspólnotowego, z orzecznictwa Trybunału wynika, że istnieją trzy takie przesłanki, a mianowicie: naruszona norma prawna jest dla jednostek źródłem uprawnień, naruszenie jest wystarczająco istotne i istnieje bezpośredni związek przyczynowy między naruszeniem ciążącego na państwie zobowiązania a poniesioną przez poszkodowanego szkodą (…). 53 Jeśli chodzi w szczególności o drugą z tych przesłanek i jej stosowanie w celu ustalenia ewentualnej odpowiedzialności państwa z tytułu orzeczenia sądu krajowego orzekającego w ostatniej instancji, należy wziąć pod uwagę specyfikę funkcji sądowniczej, a także słuszne wymagania co do pewności prawa, jak podnosiły również państwa członkowskie, które przedstawiły uwagi w niniejszej sprawie. Odpowiedzialność państwa z tytułu naruszenia prawa wspólnotowego orzeczeniem sądu krajowego orzekającego w ostatniej instancji powstaje tylko w wyjątkowych przypadkach, gdy sąd w sposób oczywisty naruszył obowiązujące prawo.

C-224/01 Gerhard Kobler przeciwko Austrii 51 54      Celem ustalenia, czy przesłanka ta została spełniona, sąd krajowy rozpatrujący żądanie naprawienia szkody musi wziąć pod uwagę wszystkie elementy charakteryzujące przedstawioną mu sytuację. 55      Do elementów tych należą, między innymi, stopień jasności i precyzji naruszonej normy, umyślność naruszenia, wybaczalny lub niewybaczalny charakter naruszenia prawa, ewentualne stanowisko instytucji wspólnotowej, a także uchybienie przez sąd krajowy obowiązkowi zwrócenia się z pytaniem prejudycjalnym zgodnie z art. 234 akapit trzeci WE. 56      W każdym razie naruszenie prawa wspólnotowego jest wystarczająco istotne, jeżeli rozpatrywane orzeczenie zostało wydane z oczywistym naruszeniem orzecznictwa Trybunału w tym zakresie .

C-173/03 Traghetti del Mediterraneo SpA przeciwko Republika Włoska „Wykluczenie wszelkiej możliwości pociągnięcia państwa do odpowiedzialności w sytuacji, gdy naruszenie zarzucane sądowi krajowemu wynika z interpretacji przepisów prawa lub oceny okoliczności faktycznych i dowodów, oznaczałoby naruszenie samej istoty zasady odpowiedzialności państwa i prowadziłoby do sytuacji, w której jednostki nie mogłyby skorzystać z żadnej ochrony sądowej w przypadku popełnienia przez sąd krajowy orzekający w ostatniej instancji oczywistego błędu podczas wspomnianych czynności udzielania wykładni lub dokonywania oceny.”

Wyrok TS z dnia 13 stycznia 2004 r. w sprawie C-453/00 Kuhne & Heitz prawo Unii nie wymaga, by organ administracyjny był co do zasady zobowiązany do uchylenia decyzji administracyjnej, ktora stała się ostateczna po upływie rozsądnych terminow odwołania lub wskutek wyczerpania środkow prawnych (zasada pewności prawa).

Wyrok TS z dnia 13 stycznia 2004 r. w sprawie C-453/00 Kuhne & Heitz organ administracyjny, ktory wydał daną decyzję administracyjną ma (wynikający z zasady solidarności) obowiązek ponownego rozpatrzenia tej decyzji i ewentualnego jej uchylenia, jeśli zostały spełnione cztery przesłanki: organ administracyjny musi być zgodnie z prawem krajowym uprawniony do uchylenia tej decyzji, decyzja powinna być decyzją utrzymaną w mocy wyrokiem sądu krajowego orzekającego w ostatniej instancji, musi wystąpić sytuacja, w ktorej wyrok ten – w świetle orzecznictwa Trybunału powstałego po dacie jego wydania – opiera się na błędnej interpretacji prawa wspolnotowego/obecnie prawa Unii, zastosowanej bez występowania do Trybunału z pytaniem prejudycjalnym w okolicznościach przewidzianych w owczesnym art. 234 ust. 3 TWE (obecnie art. 267 ust. 3 TFUE), zainteresowany powinien wystąpić do organu administracyjnego niezwłocznie po zapoznaniu się z tym orzecznictwem.

Skutek orzeczenia prejudycjalnego orzeczenie wiąże sąd krajowy w sprawie, w której odesłanie/ nieważność skutkuje inter partes 2/ czy inny sąd krajowy jest związany? 3/ konsekwencje dla instytucji - uchyla akt organ, który go wydał - czy art. 233 TWE?

Skutek orzeczenia prejudycjalnego orzeczenie interpretujące stosowane jest do stosunku prawnego powstałego przed wydaniem orzeczenia/ retroaktywny skutek możliwe ograniczenie skutku orzeczeń (np. tylko do tych, którzy wszczęli postępowanie (Defrenne v. Sabena), przed wydaniem wyroku przez ETS)