CZYNNIK LUDZKI JAKO POTENCJALNE ŹRÓDŁO ZAGROŻEŃ W SYSTEMIE OCHRONY INFORMACJI NIEJAWNYCH OPRACOWAŁ: ppłk mgr inż. Janusz PARCZEWSKI, tel. 261-874-423

WSTĘP Problematyka ochrony informacji niejawnych wynika z przepisów ustawy z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. z 2016 roku, poz. 1167). Na podstawie przepisów tej ustawy (art. 18 ust. 2) Pełnomocnik Ministra Obrony Narodowej ds. Ochrony Informacji Niejawnych – Dyrektor Departamentu Ochrony Informacji Niejawnych sprawuje nadrzędną rolę w koordynowaniu i nadzorowaniu przedsięwzięć w zakresie ochrony informacji niejawnych, w celu zapewnienia jednolitego i skutecznego systemu ochrony informacji niejawnych przetwarzanych w jednostkach organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowanych. Pełen katalog jednostek określony zostaje każdorazowo w decyzjach Ministra Obrony Narodowej (np. Decyzja Nr 63/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 24 marca 2016 r. w sprawie wykazu jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowanych wraz z ich bezpośrednim podporządkowaniem)

PODSTAWOWE DEFINICJE INFORMACJA NIEJAWNA – każda utrwalona informacja, która wymaga ochrony przed nieuprawnionym dostępem na podstawie przepisów ustawy z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. z 2016 roku, poz. 1167) SYSTEM – każdy złożony obiekt wyróżniony w badanej rzeczywistości, stanowiący całość tworzoną przez zbiór obiektów elementarnych (elementów) i powiązań (relacji) między nimi. CZYNNIK LUDZKI – zachowanie się pojedynczej osoby lub grupy osób, należących do danej organizacji i realizujących w niej zadania i obowiązki wynikające z pełnionych przez siebie ról, które ma pośredni lub bezpośredni wpływ na poziom bezpieczeństwa informacji przetwarzanych w tej organizacji.

PRZEDMIOT BADAŃ (cz. 1) Przedmiotem moich badań będzie istniejący obecnie system ochrony informacji niejawnych w jednostkach organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowanych. Sformalizowana struktura organizacyjna badanego systemu składa się z następujących głównych elementów: Minister Obrony Narodowej Pełnomocnik Ministra Obrony Narodowej ds. Ochrony Informacji Niejawnych – Dyrektor Departamentu Ochrony Informacji Niejawnych Departament Ochrony Informacji Niejawnych Komórki organizacyjne Ministerstwa Obrony Narodowej Kierownicy komórek organizacyjnych MON Jednostki organizacyjne podległe Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowane Kierownicy jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowanych Pełnomocnicy kierowników jednostek organizacyjnych ds. OIN

PRZEDMIOT BADAŃ (cz. 2) Pomiędzy wymienionymi elementami badanego systemu zachodzą następujące relacje: Podległość służbowa – na podstawie określonych przepisów jeden element systemu jest przełożonym drugiego Podległość funkcjonalna – na podstawie przepisów wykonawczych do ustawy … jeden element systemu koordynuje przedsięwzięcia w zakresie OIN w innych elementach systemu Przetwarzanie – wszelkie operacje wykonywane w odniesieniu do informacji niejawnych, w szczególności ich wytwarzanie, modyfikowanie, kopiowanie, klasyfikowanie, gromadzenie, przechowywanie, przekazywanie lub udostępnianie Kontrolowanie – działania prowadzone w celu sprawdzenia i oceny stanu przestrzegania przepisów o ochronie informacji niejawnych

PRZEDMIOT BADAŃ (cz. 3) Na podstawie powyższych informacji można przedstawić uproszczony model badanego systemu, który przedstawia poniższy rysunek:

PROBLEM BADAWCZY Problem główny: Jakie zidentyfikowane kierunki (przedsięwzięcia) pozwolą na doskonalenie systemu ochrony informacji niejawnych poprzez zapewnienie jego większej skuteczności przy jednoczesnym zachowaniu funkcjonalności w dostępie do chronionej informacji w jednostkach organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowanych? Problem szczegółowy: W jakim zakresie „czynnik ludzki” i jakie uwarunkowania: organizacyjne i techniczne determinują skuteczność funkcjonowania systemu ochrony informacji niejawnych oraz które z nich są potencjalnym źródłem ryzyka związanego z zapewnieniem bezpieczeństwa informacji podlegającej ochronie?

Hipoteza szczegółowa: HIPOTEZA BADAWCZA Hipoteza szczegółowa: Przypuszczam, że na skuteczność funkcjonowania systemu ochrony informacji niejawnych mają wpływ: negatywne zachowania czynnika ludzkiego, takie jak: brak wiedzy nieprzestrzeganie przepisów i procedur lekceważenie obowiązków szpiegostwo wandalizm sabotaż brak uregulowań wewnętrznych w zakresie postępowania z informacjami niejawnymi, obejmujących szczegółowe procedury prawidłowego ich przetwarzania przez wszystkie osoby uczestniczące w tym procesie – jako uwarunkowania organizacyjne brak narzędzia w postaci sieciowej bazy danych pracowników jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowanych posiadających uprawnienia do dostępu do informacji niejawnych – jako uwarunkowania techniczne, które są potencjalnym źródłem zagrożeń związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa informacji podlegających ochronie.

ZAGROŻENIA W efekcie negatywnego działania „czynnika ludzkiego” w systemie ochrony informacji niejawnych może dochodzić do następujących przestępstw (art. 267, 268 i 269 kk): ujawnienie informacji niejawnych udostępnienie informacji niejawnych osobie nieuprawnionej zniszczenie informacji niejawnych

PRZYKŁADY ZAGROŻEŃ (1) Poniżej przedstawiam przykłady zagrożeń dla systemu ochrony informacji, które mogą powstać w wyniku negatywnego działania „czynnika ludzkiego”: ujawnienie informacji niejawnych lekceważenie obowiązków brak wiedzy

PRZYKŁADY ZAGROŻEŃ (2) Poniżej przedstawiam przykłady zagrożeń dla systemu ochrony informacji, które mogą powstać w wyniku negatywnego działania „czynnika ludzkiego”: udostępnienie informacji niejawnych osobie nieuprawnionej nieprzestrzeganie przepisów i procedur szpiegostwo

PRZYKŁADY ZAGROŻEŃ (3) Poniżej przedstawiam przykłady zagrożeń dla systemu ochrony informacji, które mogą powstać w wyniku negatywnego działania „czynnika ludzkiego”: zniszczenie informacji niejawnych sabotaż wandalizm

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ