Status Prawny pracowników administracji publicznej Dr Dominika Cendrowicz Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wrocławski

Pojęcie pracodawcy samorządowego Ustawa z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych: akt prawny regulujący sprawy związane ze statusem osób będących pracownikami samorządowymi; zawiera „przepisy prawa pracy określające status prawny pracowników samorządowych”; ustanowiona „w celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego i bezstronnego wykonywania zadań publicznych przez ST”; określa jakie podmioty uznawane są za pracodawcę samorządowego.

Pracodawcami samorządowymi są: urzędy marszałkowskie oraz wojewódzkie samorządowe jednostki organizacyjne; starostwa powiatowe oraz powiatowe jednostki organizacyjne; urzędy gmin, jednostki pomocnicze gmin, gminne jednostki budżetowe i samorządowe zakłady budżetowe; biura (ich odpowiedni) związków JST oraz samorządowe zakłady budżetowe utworzone przez te związki, biura (ich odpowiedniki) jednostek administracyjnych JST. *wymienieni pracodawcy samorządowi są samodzielnymi wyodrębnionymi strukturami organizacyjnymi i posiadają zdolność do zatrudniania pracowników.

Tylko jednostki wymienione w art. 2 u.p.s. Na gruncie ustawy o pracownikach samorządowych mamy zamknięty katalog pracodawców samorządowych Tylko jednostki wymienione w art. 2 u.p.s.

Ustawodawca nie używa w u.p.s. pojęcia pracodawca samorządowy Pojęcie „pracodawca” wprost występuje jedynie w odniesieniu do: właściwego urzędu jako podmiotu zatrudniającego wójta, członków zarządu powiatu lub członków zarządu województwa samorządowego (art. 8-10 u.p.s.), oraz w sposób niedookreślony, jako podmiotu uprawnionego do wydawania regulaminu wynagradzania (art. 39 u.p.s.).

Pojęcie pracodawcy w Kodeksie pracy Pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników (art. 3 k.p.). Za pracodawcę, który nie jest osobą fizycz­ną, czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub organ zarządzający tą jednost­ką albo inna wyznaczona do tego osoba.

Na konstrukcję prawną pracodawcy składają się dwa normatywne elementy: samodzielna, wyodrębniona struktura organizacyjna, a także osoba fizyczna; zdolność do zatrudniania pracowników: za pracodawcę, w rozumieniu art. 3 KP uważać należy taką jednostkę organizacyjną, która jest uprawniona do samodzielnego zatrudniania pracowników, nie można uznać za pracodawcę jednostki organizacyjnej, której kierownik przyjmuje i zwalnia pracowników wyłącznie na podstawie upoważnienia.

Pracodawcą wójta jest urząd gminy. Art. 8 u.p.s: Pracodawcą wójta jest urząd gminy. Art. 9 u.p.s.: Pracodawcą starosty, wicestarosty i członków zarządu powiatu jest starostwo powiatowe. Art. 10 u.p.s.: Pracodawcą marszałka, wicemarszałka i członków zarządu województwa jest urząd marszałkowski.

Do jednostek organizacyjnych JST będących pracodawcami samorządowymi zalicza się: jednostki budżetowe, zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze i spółki utworzone przez województwo, jednostki budżetowe, zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze i spółki utworzone przez powiat, jednostki budżetowe i zakłady budżetowe utworzone przez gminy, zakłady budżetowe utworzone przez JST. Wymienione wyżej, jako pracodawcy samorządowi, jednostki organizacyjne pełnią z reguły funkcje wspomagające wobec organów ST.

Urzędy JST oraz biura związków JST są jednostkami nieposiadającymi osobowości prawnej: są wyodrębnionymi strukturami organizacyjnymi wchodzącymi w skład osób prawnych, jakimi zgodnie z ustawami ustrojowymi są gminy, powiaty, województwa, związki międzygminne oraz związki powiatów; brak jest przepisów, które by je w ten przymiot wyposażały; zgodnie z art. 33 KC osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną.

Taki pogląd wyraził w swoim wyroku NSA: Omawiane wyżej podmioty są pracodawcami samorządowymi, ale nie posiadają w zasadzie podmiotowości cywilnoprawnej: Taki pogląd wyraził w swoim wyroku NSA: podmiotowość gminy (wraz ze zdolnością prawną, zdolnością do czynności prawnych i zdolnością sądową) wyklucza podmiotowość jej organów (rady gminy oraz wójta), a tym bardziej – podmiotowość urzędu gminy.

Czynności w sprawach z zakresu prawa pracy wszelkie czynności z zakresu indywidualnego oraz zbiorowego prawa pracy, zarówno oświadczenia woli, jak i działania faktyczne mające znaczenie prawne (np. udzielenie urlopu wypoczynkowego, wystawienie świadectwa pracy): *za takim rozumieniem przedmiotowego wyrażenia, użytego także w art. 31 KP, opowiada się doktryna prawa pracy + orzecznictwo np.: *wyrok SN z 25 lutego 2015, II PK 88/14: uprawnienia te obejmują w szczególności samodzielne zatrudnianie i zwalnianie pracowników. wszystkie podejmowane przez pracodawcę działania począwszy od nawiązania stosunku pracy, aż do jego ustania.

Czynności w sprawach z zakresu prawa pracy wykonują: wójt - wobec swojego z-cy, sekretarza gminy, skarbnika gminy oraz kierowników gminnych jednostek organizacyjnych; przewodniczący zgromadzenia związku JST - wobec członków zarządu tego związku; wójt, starosta, marszałek województwa - wobec pozostałych pracowników urzędu oraz wobec kierowników samorządowych jednostek organizacyjnych innych niż wymienione w art. 7 pkt 1 i 2 u.p.s.; kierownik jednostki organizacyjnej - za inne niż wymienione w art. 7 pkt 1-3 u.p.s. jednostki.

Czynności w sprawach z zakresu prawa pracy wykonują: Wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta): przewodniczący rady gminy - związane z nawiązaniem i rozwiązaniem stosunku pracy + rada gminy uchwala wynagrodzenie wójta w drodze uchwały, wyznaczona przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) osoba zastępująca lub sekretarz gminy - pozostałe czynności.

Czynności w sprawach z zakresu prawa pracy wykonują: Wobec starosty: przewodniczący rady powiatu - związane z nawiązaniem i rozwiązaniem stosunku pracy + rada powiatu ustala wynagrodzenie starosty w drodze uchwały, wyznaczona przez starostę osoba zastępująca lub sekretarz powiatu - pozostałe czynności.

Czynności w sprawach z zakresu prawa pracy wykonują: Wobec marszałka województwa: przewodniczący sejmiku województwa - związane z nawiązaniem i rozwiązaniem stosunku pracy + sejmik województwa ustala wynagrodzenie marszałka województwa w drodze uchwały, wyznaczona przez marszałka osoba zastępująca lub sekretarz województwa - pozostałe czynności.

Czynności w sprawach z zakresu prawa pracy wykonują: Wobec pozostałych członków zarządu powiatu – starosta. Wobec pozostałych członków zarządu województwa – marszałek.

Czynności w sprawach z zakresu prawa pracy za inne niż wymienione w art. 7 pkt 1–3 ups jednostki wykonuje Kierownik jednostki organizacyjnej - w stosunku do zatrudnionych w nich osób, Wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta, marszałek województwa - wobec kierowników.

W art. 9 ufp ustawodawca wymienił podmioty tworzące sektor finansów publicznych: Znalazły się w nim JST i ich związki oraz samorządowe zakłady budżetowe. Samorządowe zakłady budżetowe wykonują zadania własne JST w ściśle określonym zakresie (art. 14 ufp). Pracodawcą osób zatrudnionych w samorządowych zakładach budżetowych jest dany samorządowy zakład budżetowy, a czynności w sprawach z zakresu prawa pracy wykonuje jego kierownik, co wynika z art.7 pkt.4 ups.

Uchwała RIO w Warszawie z dnia 4 stycznia 2012 r. TEZA W dyspozycji wójta gminy - jako pracodawcy pozostaje powierzanie zadań swoim pracownikom. Rada gminy nie ma żadnego upoważnienia do nakładania obowiązków na jakiegokolwiek pracownika gminy ani do wydawania poleceń osobom, dla których pracodawcą jest wójt. Nie jest również upoważniona do zobowiązania wójta do wydawania poleceń określonej treści swoim pracownikom.

Wyrok WSA we Wrocławiu z 8 grudnia 2010 r. IV SA/Wr 491/10: Pracodawca samorządowy - urząd gminy lub gminna jednostka organizacyjna są traktowane w prawie pracy jako podmioty odrębne od gminy będącej samorządową osobą prawną. W konsekwencji należy stwierdzić, że przepis art. 31 § 1 KP w zw. z art. 7 pkt 4 u.p.s. uprawnia wyłącznie pracodawcę do złożenia oświadczenia woli o powierzeniu wybranemu przez siebie podmiotowi - wykonywania czynności z zakresu prawa pracy.

Rozstrzygnięcie Nadzorcze Wojewody Lubelskiego z 14 grudnia 2010 r Rozstrzygnięcie Nadzorcze Wojewody Lubelskiego z 14 grudnia 2010 r., NK.II.0911/383/10 TEZA 1. Rada gminy nie ma żadnego upoważnienia do nakładania obowiązków na jakiegokolwiek pracownika gminy ani do wydawania poleceń osobom, dla których pracodawcą jest wójt. Nie jest również uprawniona do zobowiązania wójta do wydawania poleceń określonej treści swoim pracownikom. 2. Umieszczenie w statucie gminy obligatoryjnej obecności tych pracowników na sesjach rady stanowi ingerencję w uprawnienia wójta. 3. Żaden przepis u.s.g. nie upoważnia rady gminy do ustanawiania norm postępowania regulujących wykonywanie mandatu radnego.

Rozstrzygnięcie Nadzorcze Wojewody Dolnośląskiego z 8 grudnia 2009 r Rozstrzygnięcie Nadzorcze Wojewody Dolnośląskiego z 8 grudnia 2009 r., NK.II.0911-9/539/09 TEZA 1. Wyłącznie wójt, jako kierownik i zwierzchnik służbowy pracowników urzędu, może wydać sekretarzowi, skarbnikowi czy też innym pracownikom urzędu polecenie służbowe uczestniczenia w sesjach rady gminy. Za niedopuszczalne należy uznać stanowienie rady w tejże materii w statucie gminy. 2. Nie można w statucie określać sposobów wykonywania mandatu radnego i stwarzać w związku z tym określonych obowiązków, których nie przewiduje ustawa.

Rozstrzygnięcie Nadzorcze Wojewody Podlaskiego z 19 października 2010 r., NK.II.BG.0911-152/2010: TEZA 1. Pracownicy Zakładu Gospodarki Komunalnej (w tym kierownik) są pracownikami samorządowymi, do których stosuje się przepis art. 4 ust. 1 pkt 3 u.p.s., stosownie do którego pracownicy samorządowi są zatrudniani na podstawie umowy o pracę. W związku z tym rozwiązuje się z nimi umowę o pracę, a nie odwołuje, odwołanie bowiem dotyczy formy zatrudnienia dotyczącej powołania i odnosi się ona do zupełnie innego kręgu stanowisk. 2. Nie ma w obowiązujących przepisach prawa przepisu, który upoważniałby skarbnika gminy do sprawowania nadzoru nad działalnością finansową samorządowego zakładu budżetowego. Sprawowanie przez skarbnika funkcji księgowego budżetu nie jest tożsame z przyznanym mu przez radę gminy nadzorem.

Prezentację opracowano do celów dydaktycznych na podstawie: L. Nowak, Rozwiązywanie stosunków pracy z pracownikami samorządowymi , praca doktorska, opublikowana: http://sbc.org.pl/Content/126587/doktorat3497.pdf J. Stelina, Ustawa o pracownikach samorządowych. Komentarz, Warszawa 2016. Prawo urzędnicze. Komentarz, K.W. Baran (red.), Warszawa 2014.

Dziękuję za uwagę!