PROCESY POZNAWCZE – PERCEPCJA, TWORZENIE POJĘĆ WYKŁAD II PROCESY POZNAWCZE – PERCEPCJA, TWORZENIE POJĘĆ

PROCESY PRZETWARZANIA DANYCH PERCEPCJA – zestaw procesów psychicznych, za pomocą których ludzie rozpoznają, organizują, syntetyzują i nadają znaczenie wrażeniom otrzymywanym od bodźców z otoczenia w narządach zmysłów. UWAGA - poznawcze ogniowo pomiędzy ograniczoną ilością informacji, którymi manipulujemy umysłwo w danym momencie i ogromną ilością informacji dostępnej za pośrednictwem zmysłów, przechowywanych w pamięci i pochodzących z innych procesów poznawczych. PAMIĘĆ – środek, za pomocą którego człowiek sięga do wiedzy z przeszłości, w celu wykorzystania jej w teraźniejszości; zestaw dynamicznych procesów powiązanych z przechowywaniem i wydobywaniem informacji.

PROCESY PRZETWARZANIA DANYCH MYŚLENIE (ROZUMOWANIE) - proces poznawczy, za pośrednictwem którego człowiek może wyciągać wnioski na podstawie zestawu danych lub zestawu zasad. SĄDZENIE I PODEJMOWANIE DECYZJI - procesy poznawcze, za pośrednictwem których człowiek może oceniać różne możliwości i wybierać najodpowiedniejsze spośród wielu różnych rozwiązań. TWÓRCZOŚĆ - proces prowadzący do wytworzenia czegoś, zarówno oryginalnego, jak też wartościowego. JĘZYK – wykorzystywanie zorganizowanych sposobów łączenia słów w celu porozumiewania się i komunikacji.

PERCEPCJA JAKO PROCES TWÓRCZY PERCEPCJA jest aktywnym procesem, w którym osoba spostrzegająca buduje poznawcze rozumienie, interpretację bodźca wykorzystując do tego: informacje zmysłowe oraz wskazówki kontekstualne, dotychczasową wiedzę, doświadczenia, aktualne oczekiwania, potrzeby, nastawienie, schematy myślowe oraz procesy myślowe wyższego rzędu, pozwalające dokonać interpretacji materiału bodźcowego.

RODZAJE FUNKCJI PERCEPCYJNYCH Różnicowanie (ang. discrimination) Rozpoznawanie (ang. recognition) – proces ten można po części zaliczyć także do zagadnień pamięci, jako że odnosi się do identyfikacji otrzymanych aktualnie danych zmysłowych z danymi już znajdującymi się w umyśle. Współcześnie wyróżnia się także szczegółowe nurty badawcze dotyczące np. rozpoznawania twarzy. Kategoryzacja percepcyjna – proces ten można traktować także jako zagadnienie złożone, wymagające zarówno różnicowania, rozpoznawania, a także złożonych procesów poznawczych (abstrahowanie, tworzenie pojęć), jak i uczenia się (i z tej perspektywy można traktować ten proces jako zagadnienie pamięci – nabywanie wprawy, uczenie się różnicowania odrębnej kategorii bodźców) Orientacja (ang. orientation): – percepcja czasu, miejsca i własnej osoby; pojęcie orientacji zastosowane w w zakresie czasu i miejsca określane jest jako orientacja allopsychiczna, zaś orientacja co do osoby – jako autopsychiczna; – orientacja przestrzenna (ang. spatial orientation), percepcja relacji przestrzennych – niekoniecznie musi być łatwa do uświadomienia i werbalizacji tak, jak ma to miejsce z orientacją czasu, miejsca i co do osoby.

PERCEPCJA W TEORII GESTALT Zasady organizowania materiału wzrokowego: Pregnancja – postrzeganie zbioru bodźców, w taki sposób, który najprościej organizuje je jako stabilną i spójną całość. Figura – tło – w spostrzeganiu niektóre obiekty zdają się wyodrębniać, stanowiąc wyrazistą figurę, a część pola cofa się tworząc tło. Bliskość – tendencja do spostrzegania bodźców będących blisko, jako stanowiących spójne grupy i całości. Podobieństwo – tendencja do grupowania obiektów na podstawie podobieństwa. Ciągłość – tendencja do spostrzegania kształtów i obiektów, jako łagodnie zmieniających się i ciągłych, a nie przerywanych i gwałtownie zmieniających kształt. Zamknięcie – percepcyjny mechanizm zamykania czy uzupełniania obiektów, które w rzeczywistości nie są zamknięte. Symetria – skłonność do postrzegania obiektów, jako lustrzanych odbić, mniej więcej w części środkowej.

PREGNANCJA

FIGURA - TŁO

BLISKOŚĆ

PODOBIEŃSTWO

CIĄGŁOŚĆ (DOBRA KONTYNUACJA)

ZAMKNIĘCIE (DOMKNIĘCIE)

SYMETRIA

We adore chaos because we love to produce order. - M.C. Escher

M. C. ESCHER

PAMIĘĆ Pamięć superkrótkotrwała – fizyczne ślady bodźców na receptorach narządów zmysłów (np. obraz wzrokowy na siatkówce oka); czas mierzony w milisekundach, Pamięć operacyjna, robocza (krótkotrwała) – mechanizm przetrzymywania jednostek informacyjnych, np. bodźców, w świadomym polu uwagi w celu ich obróbki poznawczej; pojemność 7(±2); czas: kilka sekund. Pamięć długotrwała – system naszej wiedzy, zarówno nabytej w trakcie uczenia się (informacje, wiedza akademicka), jak i doświadczeń życiowych. Pamięć deklaratywna – dotycząca faktów i idei, która może być zaprezentowana w postaci sądów; opisywana, jako „wiedza, że”. Pamięć proceduralna – dotycząca tego, jak wykonywać sekwencje operacji; opisywana jak „wiedza, jak”.

POJĘCIA Pojęcie – reprezentacja umysłowa zawierająca opis istotnych właściwości pewnej klasy (kategorii) – algorytm, dziecko, ptak, miłość Właściwości istotne: właściwości wspólne, charakteryzujące wszystkie egzemplarze należące do danej klasy, właściwości charakteryzujące egzemplarze, które są najbardziej typowe dla danej klasy, właściwości charakteryzujące jeden konkretny lub kilka egzemplarzy. Funkcje pojęć: ekonomia funkcjonowania poznawczego, zapewniana poprzez redukcję różnorodności informacji docierających i przetwarzanych przez umysł, rozumienie i wyjaśnianie, możliwość wykonywania różnych operacji na reprezentacjach obiektów a nie na samych obiektach, komunikowanie się.

POJĘCIA Pojęcia klasyczne (podejście definicyjne lub inaczej cechowe): Cechy istotne stanowią zarazem warunki wystarczające i konieczne do zakwalifikowania danego egzemplarza do kategorii; na podstawie zbioru tych cech można stworzyć definicję pojęcia; granice pojęcia są ostre, nie ma wątpliwości, czy dany egzemplarz wchodzi w skład pewnej kategorii; (płaska figura geometryczna, mająca trzy boki i trzy kąty), definicja ptaka. Pojęcia egzemplarzowe: Pojęcie opisujące nie kategorie obiektów, lecz pojedyncze egzemplarze, które nie mają wspólnej reprezentacji umysłowej (np. pojęcie „moja matka”)

POJĘCIA NATURALNE Pojęcia naturalne: Pojęcia, które oparte są o: podobieństwo egzemplarzy pomiędzy sobą (podobieństwo rodzinne wg Wittgensteina), jedną istotną cechę wspólną dla różnych egzemplarzy danej kategorii (np. latanie, jako cecha dystynktywna dla ptaków), prototypowość egzemplarzy danej kategorii. Prototyp – najczystszy przypadek przynależności kategorialnej (E. Rosch), czyli taki egzemplarz, który: jest najbardziej typowy, (istniejący realnie, bądź stanowiący pewną reprezentację umysłową - idealizację), treściowo stanowi średnią arytmetyczną z widzianych dotychczas (doświadczanych) wielu egzemplarzy (Posner, Keele), posiada cechy będące modalnymi, tj. przyjmują wartości występujące najczęściej.

NAJBARDZIEJ PROPTOTYPOWY PTAK, CZYLI….

BADANIA NAD PROTOTYPOWOŚCIĄ POJĘĆ E. ROSCH NAZWA PTAKA OCENA drozd 6,89 sowa 5,00 rudzik 6,42 sęp 4,84 mewa 6,26 brodziec 4,47 jaskółka 6,16 kurczak 3,95 sokół 5,74 albatros 3,32 przedrzeźniacz 5,47 pingwin 2,63 szpak 5,16 nietoperz 1,53

POJĘCIA NATURALNE Pojęcia zbudowane na prototypach, odwołują się do wymiaru typowości, a kryterium zaklasyfikowania danego egzemplarza do kategorii jest jego podobieństwo do prototypu (stopień typowości); zatem pojęcia nie mają ostrych granic, rozmywają się. Prototypy są: najwcześniej przyswajane w procesie uczenia się, najlepiej rozpoznawalne, mają charakter naturalny, tj. stanowią odzwierciedlenie natury spostrzeganego świata, są tworem umysłu, który jest zaprogramowany do poszukiwania i tworzenia uporządkowanej struktury świata.