PSYCHOLOGIA JAKO NAUKA WYKŁAD I PSYCHOLOGIA JAKO NAUKA

TEMATYKA WYKŁADU Podstawowe zadania i obszary badawcze psychologii Różnice indywidualne: temperament, osobowość, inteligencja i preferencje poznawcze Pojęcie normy i dysfunkcji psychicznej Procesy decyzyjne i przetwarzania informacji Mechanizmy emocjonalne i motywacyjne Kompetencje i zachowania społeczne

WARUNKI ZALICZENIA Kolokwium zaliczeniowe – 4.06.2018, Kolokwium zaliczeniowe – maks. 20 pkt, Obecność na wykładach – 2 listy w semestrze po 3 pkt, łącznie 6 pkt, Próg zaliczenia kolokwium - 11 pkt, Możliwe są dodatkowe punkty za aktywność.

PSYCHOLOGIA JAKO NAUKA Nauka: źródło wiedzy ogólnej; system twierdzeń uzasadnionych i sprawdzonych, dotyczących ważnej dla człowieka dziedziny rzeczywistości (Kotarbiński). Opisuje i wyjaśnia fakty. Nie formuje sądów wartościujących. Twierdzenia uzasadnione i sprawdzone: wysunięte na podstawie doświadczenia, obserwacji; zawsze otwarte na dyskusję, weryfikowane przy pomocy uznanych metod (nie trzeba ich dalej uzasadniać). Psychologia jest nauką empiryczną - opartą na metodzie wnioskowania indukcyjnego, tj. o racjach wnioskujemy na podstawie następstw.

PSYCHOLOGIA JAKO NAUKA Psychologia jest nauką, która odkrywa mechanizmy rządzące ludzką psychiką i zachowaniem. Pozwala poznać naturę człowieka i zrozumieć jego postępowanie w różnych sytuacjach życiowych. Wyjaśnia, co czujemy, jak postrzegamy samych siebie i osoby z naszego otoczenia oraz jak kontaktujemy się z innymi ludźmi. Bada wpływ emocji i motywacji na nasze działania, rozwój osobowości i temperamentu, różnice indywidualne i relacje międzyludzkie. Psychologia jest: nauką społeczną, behawioralną, nauką o zachowaniach, mózgu i nauką o zdrowiu. Celem psychologii jest pogłębianie wiedzy o czynnościach psychicznych, dzięki którym człowiek reguluje swoje stosunki z otoczeniem, poznaje je i przekształca zgodnie ze swoimi potrzebami (Tomaszewski 1991). Cele psychologii jako nauki to: eksploracja i deskrypcja, eksplanacja procesów psychicznych, predykcja i zachowań ludzkich, interwencja i oddziaływanie.

PSYCHOLOGIA JAKO NAUKA Psychologia naukowa spełnia wszystkie kryteria naukowości (cel, przedmiot, metoda, język) co pozwala odróżnić ją jako dyscyplinę naukową od innych nauk (psychologię od socjologii), a także jedną dziedzinę psychologii od drugiej (psychologię motywacji od psychologii społecznej). Poza tym dzięki kryteriom naukowości granica miedzy poznaniem naukowym, a zdroworozsądkowym jest jasna i wyraźna. (Bocian, 2011)

POCHODZENIE PSYCHOLOGII HERMAN EBBINGHAUS w swoim „Zarysie psychologii“ zapisał znamienną myśl, iż psychologia „ma długą przeszłość a krótką historię” - długa przeszłość: bo jej wiedza sięga starożytnej Grecji; krótka historia - bo jako nauka zaistniała w 1879 roku. GRECY nie znali pojęcia „psychologia”. To, co dotyczy psychiki nazywali „peri psyches” (wokół duszy). „Psyche” dusza, czynność oddychania. GOCLENIUS - jest uważany za pierwszą osobę, która użyła w druku słowo "psychologia". W 1590 roku napisał łacińską rozprawę pod tytułem: "Psychologia, czyli o doskonałości człowieka, o duszy, a przede wszystkim o jej pochodzeniu rozważania i rozprawy wybranych współczesnych teologów i filozofów, których nazwiska znajdują się na odwrotnej stronie„ PSYCHOLOGIA jest niezwykle zróżnicowana i tyczy wielu spraw indywidualnych, społecznych, kulturowych, politycznych, edukacyjnych, organizacyjnych i wielu innych.

POCHODZENIE PSYCHOLOGII Psychika interesowała ludzi we wszystkich kulturach, ale systematyczne gromadzenie wiedzy empirycznej na ten temat rozpoczyna się dopiero w XIX wieku. Wcześniej psychologia była traktowana jako dziedzina filozofii. Filozofów najbardziej interesowała specyfika procesów psychicznych: czy mają charakter materialny, czy też są funkcją odrębnej substancji (duszy). Filozofowie, którzy wnieśli największy wkład w rozwój psychologii to Platon (jako pierwszy opisał konflikty wewnętrzne), Arystoteles (systematyczna klasyfikacja procesów psychicznych, prawa kojarzenia), św. Augustyn, Kartezjusz, Adam Smith, John Stuart Mill.

POCZĄTKI NAUKOWEJ PSYCHOLOGII Pierwsze próby zastosowania metody doświadczalnej wiążą się z nazwiskami niemieckich naukowców Johannesa Müllera, Hermanna von Helmholtza i Gustava Fechnera, których prace dotyczyły pogranicza fizjologii z psychologią (percepcja bodźców). Wilhelm Wundt wraz zespołem w roku 1869 usystematyzował metodę rejestracji subiektywnych doznań określaną jako introspekcja.

POCZĄTKI NAUKOWEJ PSYCHOLOGII Metoda introspekcyjna opierała się na założeniu, że procesy psychiczne możemy badać tylko „od wewnątrz”, rejestrując świadome doznania. Metoda ta jednak była powszechnie krytykowana z powodu subiektywizmu i nieuniknionych deformacji treści psychicznych przez sam fakt badania. Radykalnie odmienną metodologię zaproponował behawioryzm (John Watson) postulujący badanie człowieka jako „czarnej skrzynki”, przez analizę powiązań między docierającymi bodźcami a reakcjami. Współczesna psychologia przyjęła w dużej części metodologiczne postulaty behawioryzmu.

NAJWAŻNIEJSZE OSIĄGNIĘCIA PSYCHOLOGII Odkrycie warunkowania klasycznego (Iwan Pawłow) i instrumentalnego (E. Thorndike i Burrhus Skinner); Badania zapamiętywania i zapominania materiału werbalnego Hermanna Ebbinghausa – wykreślenie krzywej zapominania; Rozróżnienie pamięci krótkotrwałej i długotrwałej (William James, D. Hebb, D. Broadbent); Badanie struktury pojęć (Eleanor Rosch); Badanie mechanizmów pamięci (Elizabteh Loftus) Odkrycie gramatyki generatywno-transformacyjnej (Noama Chomsky); Opisanie etapów rozwoju umysłowego (Jean Piaget); Opisanie etapów rozwoju psychoseksualnego (Zygmunt Freud); Koncepcja hierarchii potrzeb (Abraham Maslow); Opis mechanizmów wpływu społecznego (Salomon Asch, Stanley Milgram, Philip Zimbardo) Badania funkcjonowania małych grup i zmiany postaw (Kurt Lewin); Opis procesów nieświadomych, opracowanie metod diagnozy klinicznej i psychoterapii (Zygmunt Freud, Carl Rogers, Aaron Beck).

PSYCHOLOGIA NAUKOWA A MYŚLENIE POTOCZNE Tym co odróżnia psychologię potoczną od naukowej jest sposób wyjaśniania zachowania. W przypadku pierwszej możemy mówić tylko i wyłącznie o przypuszczeniach lub mniemaniach, które opieramy na zdroworozsądkowym myśleniu. Druga bazuje na faktach, udowodnionych w sposób zgodny z metodologią naukową (przykład badań Darleya i Latane). Ważny jest sposób, w jaki prowadzi się badanie nad danym zachowaniem, a nie liczba osób, które zostały przebadane. W 1885 roku Hermann Ebbinghaus, bazując wyłącznie na wynikach jednej osoby – siebie – udowodnił związek między ilością zapamiętanego materiału, a jego redukcją wynikającą z upływu czasu. Jest to tak zwana krzywa zapominania, którą Ebbinghaus odkrył dzięki tysiącom prób, dokładnej dokumentacji i rygorystycznej analizie matematycznej (Łukaszewski, 2003). Studium przypadku, obserwacja, analiza treści, to metody służące raczej jako źródło hipotez lub ilustracji mechanizmu psychologicznego. Dzisiejsza psychologia naukowa częściej korzysta z badań korelacyjnych, które pozwalają określić współwystępowanie faktów bez orzekania związku przyczynowego oraz eksperymentu i wskaźników behawioralnych, który określa zależność przyczynową.

OBSZARY BADAŃ WSPÓŁCZESNEJ PSYCHOLOGII NAUKOWEJ Psychologia akademicka zajmuje się m.in: procesami poznawczymi – postrzeganiem, myśleniem, wyobrażaniem, pamięcią (psychologia poznawcza); nabywaniem mowy i powiązaniem jej z pozostałymi procesami psychicznymi (psycholingwistyka); rozwojem i zmianami mechanizmów psychicznych (psychologia rozwoju człowieka); emocjami, procesami motywacji, stałymi cechami psychicznymi (psychologia osobowości i psychologia pozytywna); postrzeganiem osób i psychicznymi aspektami interakcji między ludźmi (psychologia społeczna); związkiem procesów psychicznych i funkcjonowaniem centralnego układu nerwowego (neuropsychologia), fizjologicznym podłożem procesów psychicznych (psychofizjologia), ewolucyjnymi aspektami mechanizmów psychicznych (psychologia ewolucyjna); psychologicznymi aspektami religii, twórczości, aktywności ekonomicznej, politycznej, zawodowej oraz innych obszarów funkcjonowania człowieka; zaburzeniami osobowości (psychologia kliniczna).

OBSZARY ZASTOSOWAŃ WSPÓŁCZESNEJ PSYCHOLOGII PRAKTYCZNEJ Zaburzenia procesów psychicznych (psychopatologia), ich diagnozowaniu i leczeniu (psychologia kliniczna) – pokrewną dziedziną medycyny jest psychiatria; Diagnoza i rehabilitacja osób z uszkodzeniami centralnego układu nerwowego (neuropsychologia), Korygowanie zaburzeń relacji społecznych w związkach partnerskich i rodzinie (psychoterapia, psychologia małżeństwa i rodziny), Psychiczne uwarunkowania chorób somatycznych, promocja zdrowia i działania praktyczne na obszarze medycyny (psychologia zdrowia), Wymiar sprawiedliwości (psychologia sądowa), Problemy szkolno-wychowawcze, funkcjonowanie instytucji szkolnych i wychowawczych (psychologia wychowawcza), Funkcjonowanie ludzi w organizacjach (psychologia organizacji, pracy, zarządzania), Zachowania ekonomiczne (konsumenckie, finansowe) ludzi (psychologia ekonomiczna), Wojsko, sport, wyznania, polityka i wiele innych obszarów.