Zakład Ogólnej Ekonomiki „Koncepcja wykorzystania Sieci Danych Rachunkowych z Gospodarstw Rolnych FADN do ustalenia stopnia zrównoważenia gospodarstw rolnych” Wioletta Wilk Zakład Ogólnej Ekonomiki 12 - 13 grudzień 2005, Warszawa

Co to jest rolnictwo społecznie zrównoważone? to praktyki rolnicze zapewniające istnienie 3 równowag: społecznej - bezpieczeństwo, stan sprzyjający rozwojowi i wzrostowi gospodarczemu ekonomicznej - maksymalizacja korzyści jako efekt relacji czynników wytwórczych środowiskowej - wspólne dobra publiczne, użytkowanie sprzyjające procesowi samoodnowy

W skrócie o FADN - Farm Accountancy Data Network system zbierania i wykorzystywania danych rachunkowych określa roczne dochody z prowadzonej działalności przedstawia analizę ekonomiczną gospodarstw ocenia sytuację w rolnictwie Podstawa prawna w Polsce: „Ustawa o zbieraniu i wykorzystywaniu danych rachunkowych gospodarstw rolnych z 29 listopada 2000 r.” z późniejszymi zmianami (Dz.U.Nr 3 z 2001 r. poz. 20)

Polski FADN w 2004 r. baza 12.000 gospodarstw rolnych szczegółowe badania (wartość produkcji, nakłady, koszty m.in. nawozy mineralne, środki ochrony roślin) na grupie 200 gospodarstw rolnych o działalnościach: ziemniaki, jęczmień jary

Jak ustalić stopień zrównoważenia gospodarstw rolnych? określenie mierników i wskaźników wyznaczenie odpowiednich przedziałów np. <x;y>, (0;x>, <x;∞) 2 grupy mierników i wskaźników: w zakresie produkcyjnym - środowiskowym w zakresie ekonomiczno w zakresie społecznym

Mierniki i wskaźniki z zakresu produkcyjno - środowiskowego 1. Wynikające z prawa rolnośrodowiskowego udział zbóż na GO – max. 66% gatunki w zmianowaniu – min. 3 udział powierzchni pokrytej roślinnością w okresie zimowym na GO – min. 33% obsada SD/1 ha GPP – max. 1,5 SD nawożenie N/1 ha GO – max.150 kg

Mierniki i wskaźniki z zakresu produkcyjno - środowiskowego 2. Wynikające z norm, normatywów, metod bilansowych obciążenie nawozami naturalnymi - max. 2 SD/1 ha UR nawożenie K/1 ha GO nawożenie P/1 ha GO środki ochrony roślin (substancja aktywna) w kg/ 1 ha GO zużycie produktów własnych na paszę/ 1 SD

Mierniki i wskaźniki z zakresu ekonomicznego DR/ 1 członka rodziny DR/ 1 członka rodziny pracującego DR/ 1 członka rodziny pełnozatrudnionego DO/ 1 członka rodziny DO/ 1 członka rodziny pracującego DO/ 1 członka rodziny pełnozatrudnionego Dodatkowo: nakłady pracy/ PT nakłady pracy najemnej w nakładach pracy ogółem koszt pracy najemnej/ koszt pracy własnej DR/ 1 osobę pełnozatrudnioną w gospodarstwie DR/ 1 przepracowaną godzinę w gospodarstwie

Grupowania - min. 15 gospodarstw 1. Według podziału przestrzennego województwa - 16 grup makroregiony - 4 grupy sieć Natura 2000 - 2 grupy ONW - 4 grupy (nizinne I, II, górskie, ze specyficznymi utrudnieniami) strefy ograniczeń środowiskowych - 2 grupy 2. Według uczestnictwa w programach: rolnośrodowiskowym - 2 grupy gospodarstwo ekologiczne - 3 grupy (tak, nie, w okresie przestawiania) funduszy strukturalnych - 2 grupy

Grupowania - min. 15 gospodarstw 3. Według cech ekonomicznych: typ rolniczy - 8 grup wielkość ekonomiczna ESU - 6 grup (wielkość) i 3 grupy (żywotność) 4. Według poziomu dochodu rolniczego DR 5. Według spełnienia założeń zrównoważenia 6. Według rodzaju pracy: praca własna, praca najemna, praca własna i najemna - 3 grupy

Pierwsze propozycje określenia stopnia zrównoważenia 1. Metoda w oparciu o rangi Waga 1 dla każdego miernika i wskaźnika - ważność na tym samym poziomie Waga 2 np. dla mierników i wskaźników wynikających z przepisów prawa oraz wielkości dochodu Waga 1 dla pozostałych 2. Suma wag to 100% zrównoważenia - określenie procentowo stopnia zrównoważenia gospodarstwa rolnego 3. Określenie grup i zakresu wag: gospodarstwo zrównoważone <66 -100%> gospodarstwo “częściowo zrównoważone” <33 - 65%> gospodarstwo “niezrównoważone” (0 - 32%>

Określenie stopnia zrównoważenia przy założeniach: Określenie oddzielnie stopnia zrównoważenia w zakresie mierników i wskaźników produkcyjno-środowiskowych, ekonomicznych i społecznych, a następnie porównanie i sumowanie Gospodarstwo można uznać za zrównoważone tylko wtedy, gdy z każdej grupy wynika, że są spełnione warunki zrównoważenia.

Główne problemy obliczenie poziomu nawożenia w czystym składniku dla całej próby obliczenie ilości substancji aktywnej w środkach ochrony roślin dla całej próby sposób ustalenia rang i stopnia zrównoważenia gospodarstw sposób ustalenia kosztu pracy własnej sposób pomiaru społecznego zrównoważenia gospodarstw

Wstępna analiza baza wyjściowa za 2004 rok 12 222 gospodarstw rolnych eliminacja jednostek odstających baza analizowana 11 306 gospodarstw rolnych

Według spełnienia mierników i wskaźników zrównoważenia: Ogólna charakterystyka gospodarstw spełniających 1 warunek zrównoważenia Wyszczególnienie Według spełnienia mierników i wskaźników zrównoważenia: zboża gatunki oziminy SD/GPP SD/UR Udział gospodarstw 43 93 20 59 92 Udział gosp. ekologicznych 2,2 1,5 1,4 1,7 Średnie ESU gospodarstw 16 14 15 Średnia pow. UR w gosp. 22 26 23 25 Średnia pow. GO w gosp. 19 Średnia pow. TUZ w gosp. 3 Średni poziom DR 43 187 36 459 33 035 37 116 33 740 Średni poziom DO 46 486 39 930 36 926 41 142 37 370 Udział pracy najemnej 12 5 9 7 Udział zbóż (max. 66%) 30 64 66 60 Liczba gatunków (min. 3) 6 Udział ozimin (min. 33%) 18 48 SD/1 ha GPP (max, 1,5) 0,4 1,6 SD/1 ha UR (max. 2) 1,0 1,2 0,7

Ogólna charakterystyka gospodarstw spełniających kilka warunków zrównoważenia 4 wymogi tj. udział zbóż, liczba gatunków w zmianowaniu, obsada/GPP, obsada/UR – 20 % gospodarstw 4 wymogi tj. udział roślin ozimych, liczba gatunków – 10 % gospodarstw 5 wymogów tj. udział zbóż, udział roślin ozimych, liczba gatunków w zmianowaniu, obsada/GPP, obsada/UR – 4 % gospodarstw

Ogólna charakterystyka gospodarstw spełniających 5 warunków zrównoważenia Liczba gospodarstw 418 Udział gospodarstw w analizie 4 Udział gosp. ekologicznych 2,4 Średnie ESU gospodarstw 13 Średnie pow. UR w gosp. 27 Średnia pow. GO w gosp. 24 Średnia pow. TUZ w gosp. 3 Średni poziom DR 41 907 Średni poziom DO 46 981 Udział pracy najemnej 11 Udział zbóż (max. 66%) 28 Liczba gatunków (min. 3) 6 Udział ozimin (min. 33%) 47 SD/1 ha GPP (max, 1,5) 0,4 SD/1 ha UR (max. 2) 0,3 Typ rolniczy 1 53 6, 7, 8 33 Lokalizacja   mazowieckie, lubelskie, pomorskie, kujawsko-pomorskie 50 makroregion III - Mazowsze i Podlasie 42 lubuskie, świętokrzyskie, małopolskie, śląskie 6 makroregion IV - Małopolska i Podkarpacie 9 Wykształcenie średnie nierolnicze

Dziękuję za uwagę