ROZRÓD POD LUPĄ OCENY Waldemar Krzymowski – inspektor nadzoru

Krowa hodowlana ROZRÓD raz w roku zdrowe ciele produkuje określoną ilości mleka Czynności jajników sterowane są neurohormonalnie od dojrzałości płciowej (pubertas 9 miesiąc życia) do okresu przekwitania (climacterium s. climax około 15 roku życia)

ROZRÓD - trochę anatomii - jajnik

ROZRÓD - trochę anatomii

ROZRÓD - trochę anatomii

ROZRÓD - trochę fizjologii Cykl rujowy = zmiany fizjologiczne i morfologiczne zachodzące w układzie płciowym i nerwowym Powtarza się okresowo od uzyskania dojrzałości płciowej (pubertas) do wygaśnięcia popędu (climax s. climacterium) Śerdnio co 21 dni (19 - 23), u jałówek nieco krótszy Pierwsza ruja w 6 – 9 miesiącu życia Pierwsze krycie około 15 miesiąca przy ¾ wagi dojrzałej krowy

ROZRÓD - trochę fizjologii Cykl rujowy po porodzie pojawia się do 4 tygodni u 7% krów do 4 tygodni do 3 miesięcy u 75% Istotny jest poziom białka w mleku = RW2 Nie warto kryć do momentu ustabilizowania się białka na poziomie minimum 3,00% termin optymalny 60 do 80 dni

ROZRÓD - trochę fizjologii hypothalamus realising hormon RH Przedni płat przysadki hormony gonadotropowe: jajnik hormon dojrzewania pęcherzyków - folikulotropowy FSH Hormon luteinizujący LH Hormon luteotropowy – prolaktyna LTH hormon pęcherzykowy folikulina

ROZRÓD - trochę fizjologii Hormon luteotropowy – prolaktyna LTH Corpus luteum PROGESTERON Endometrium – błona śluzowa macicy

ROZRÓD - trochę fizjologii Krótki okres rui zmiany na jajniku, w macicy i pochwie faza pęcherzykowa – dojrzewanie pęcherzyków Graafa = proliferacja błony śluzowej i wydzielanie sluzu szyjkowego = RUJA Faza ciałka żółtego = CIĄŻĄ Długi okres pozarujowy

ROZRÓD - trochę fizjologii Okres przedrujowy (prooestrus) rozwój i dojrzewanie pęcherzyka jajnikowego przekrwienie i rozplem błony śluzowej macicy (endometrium) zanik ciałka żółtego z poprzedniego cyklu wyraźne powiększenie jednego lub dwóch pęcherzyjków jajnikowych Jajnik Pęcherzyki Graafa Więzadło jajnika Jajowód Tętnica i żyła jajnikowa

ROZRÓD - trochę fizjologii Okres rujowy (oestrus) Trwa około 18 godzin Nasilenie objawów jest zmienne – czasem trudne do obserwacji Nieuzasadniony niepokój – stoi z podniesioną głową Porykiwanie Lizanie siebie i sąsiednich krów Wyginanie grzbitu po uciski lub samoistnie częste oddawanie moczu Osłabienie apetytu Spadek mleczności Odruch tolerancji – stoi, gdy inne krowy się na nią wspinają Zewnętrzne narządy płciowe obrżękłe i przekrwione Wzmożona kurczliwość mięśniówki macicy Szyjka macicy rozwarta Obfity śluz ze szpary sromowej - ciągliwy

ROZRÓD - trochę fizjologii Okres rujowy (oestrus)

ROZRÓD - trochę fizjologii Okres porujowy (postoestrus) Jeżeli nie dojdzie do zapłodnienia powstaje ciałko żółte okresowe w miejscu pękniętego pęcherzyka Po zapłodnieniu rozwija się ciąża (graviditas) i ciałko żółte ciążowe (corpus luteum graviditatis)

ROZRÓD – fazy rui

ROZRÓD - inseminacja

ROZRÓD - inseminacja

ROZRÓD - inseminacja

ROZRÓD - inseminacja

ROZRÓD - zapłodnienie Zapłodnienie (fecundatio) kapacytacja (2-3 godz), trypsyna, hialuronidaza połączenie gamety żeńskiej i gamety męskiej wniknięcie plemnika do komórki jajowej i zlanie się prająder - syngamia Hapliodalna ilość chromosomów w gametach daje po połączeniu zygotę z pełnym garniturem chromosomów fertylizyna antyfertylizyna androgamony gynogamony

ROZRÓD - zapłodnienie Zdolność komórki jajowej do zapłodnienia wynosi tylko 6-8 godzin. Zdolność plemników do zapłodnienia wynosi 18-30 godzin. Największą skuteczność zacieleń dają zabiegi unasieniania wykonane w 12-18 godzin od początku rui właściwej (przed lub tuż po owulacji). Krowy z krótką rują należy inseminować już po 12 godzinach. Krowy z przedłużoną rują dopiero po 24-30 godzinach. .

ROZRÓD - zapłodnienie Znaczenie dla skutecznej inseminacji mają: wczesne wykrycie objawów rui i ustalenie początku rui właściwej (odruch tolerancji), wybór odpowiedniego nasienia buhaja (DoKo) i terminowe powiadomienie inseminatora, prawidłowe technicznie i higieniczne wykonanie zabiegu, znajomość przebiegu rui i cyklu rujowego u poszczególnych krów w stadzie, pozostawienie krów z rozpoznaną rują w odosobnieniu .

ROZRÓD - zapłodnienie . Niezbędna jest systematyczna obserwacja krów (minimum 3 razy po 10-20 minut dziennie tj. rano przed dojem, w południe oraz wieczorem po godzinie 2000). Przebieg rui u poszczególnych krów należy rejestrować. Po zacieleniu należy obserwować pokryte krowy w kolejnym cyklu tj. po 18-21 dniach, a przy braku powtórek potwierdzić ciążę badaniem lekarza weterynarii. .

ROZRÓD - zapłodnienie Szczególnego nadzoru wymagają krowy: . Szczególnego nadzoru wymagają krowy: po trudnych porodach i zatrzymaniu łożyska, ze skłonnościami do porażenia poporodowego, w kondycji >1,5 pkt. lub <4,0 pkt. BCS, wysokomleczne (wydajność powyżej 30 l mleka), pierwiastki (stres po włączeniu do stada), wykazujące skokowe wahania wydajności mlecznej, z nieregularnymi cyklami rujowymi nie wykazujące objawów rui do 6 tygodni po wycieleniu, wykazujące objawy rui mimo stwierdzonej ciąży, latem w okresie upałów, zimą przy słabej wentylacji, oświetleniu i wybiegów, w warunkach niedoborów mineralno – witaminowych

zapłodnienie w jajowodzie bruzdkowanie zygoty ROZRÓD - zapłodnienie zapłodnienie w jajowodzie bruzdkowanie zygoty

zapłodnienie w jajowodzie bruzdkowanie zygoty ROZRÓD - zapłodnienie zapłodnienie w jajowodzie bruzdkowanie zygoty spływ do rogu macicy 2 – 3 dni

zapłodnienie w jajowodzie bruzdkowanie zygoty ROZRÓD - zapłodnienie zapłodnienie w jajowodzie bruzdkowanie zygoty spływ do rogu macicy 2 – 3 dni morula 32 blastomery

zapłodnienie w jajowodzie bruzdkowanie zygoty ROZRÓD - zapłodnienie zapłodnienie w jajowodzie bruzdkowanie zygoty spływ do rogu macicy 2 – 3 dni blastula różnicowanie komórek 7 – 10 dni morula 32 blastomery

ROZRÓD - zapłodnienie zapłodnienie w jajowodzie bruzdkowanie zygoty spływ do rogu macicy 2 – 3 dni blastula różnicowanie komórek 10 – 12 dni 7 – 12 dni morula 32 blastomery makromery => zarodek mikromery => błony płodowe stadium gastruli

ROZRÓD - zapłodnienie zapłodnienie w jajowodzie bruzdkowanie zygoty spływ do rogu macicy 2 – 3 dni blastula różnicowanie komórek 10 – 12 dni 7 – 12 dni morula 32 blastomery wszczepienie zarodka okoł 30 dnia po zaplemnieniu makromery => zarodek mikromery => błony płodowe stadium gastruli

ROZRÓD - zapłodnienie miesiąc X(X+2) = 3 cm okres zarodkowy – embrionalny: nasilony rozwój narządów wewnętrznych i błon płodowych wieloródki brak asymetrii u pierwiastek lekka asumetria rogów macicy macica lekko napięta reaguje na dotyk przy badaniu rektalnym na jajniku ciałko żółte brak powtarzania rui 2. miesiąc X(X+2) = 8 cm znaczna asymetria rogów macicy tarasowatość rogów w formie rozlanego jaja dwutaktowość – objaw pewny przy badaniu rektalnym 3. miesiąc X(X+2) = 15 cm napięcie więzadeł macicy „przesypywanie piasku” w arteria uterina media wyczuwalne brodawki maciczne – jak orzech laskowy X(X+2) cm – wielkość ciąży X – miesiąc ciąży

ROZRÓD - zapłodnienie 4. miesiąc X(X+2) = 24 cm róg ciężarny macicyc jest w jamie brzusznej jajniki nieosiągalne w badaniu rektalnym trzon rogu jak męskie udo szyjka spłaszczona i rozciągnięta 5. miesiąc X(X+2) = 35 cm macica nieosiągalna szyjka spłaszczona 6. miesiąc X(X+2) = 48 cm X(X+2) cm – wielkość ciąży X – miesiąc ciąży

ROZRÓD - zapłodnienie 7, 8 i 9. miesiąc X(X+2) = 63 cm płód obraca się i powraca do góry macica osiągalna ręką przy badaniu wyczuwalne są części twarde płodu

ROZRÓD – rozwój płodu

ROZRÓD – płód i poród

ROZRÓD - poród

ROZRÓD PŁODNOŚĆ (fertilitas) Podstawowa zdolnośc samców i samic Prawidłowa aktywność płciowa Produkcja gamet Odpowiednie warunki w organizmie do zapłodnienia , ebriogenezy i fetogeneza Zaburzenia płodności => obniżenie lub całkowity brak Stany stałe = niepłodność (infertilitas) Stany przejściowe jałowość (subfertilitas, sterilitas)

ROZRÓD NIEPŁODNOŚĆ: Utrata zdolności do zajścia w ciążę Wczesne obumieranie zarodków i płodów Ronienia Rodzenie mało żywotnego przychówka => schorzenia i wady rozwojowe

ROZRÓD - KŁOPOTY Brak rui Cucha ruja Przetrwałość pęcherzyków jajnikowych Zarastanie pęcherzyków jajnikowych Torbiele jajników Nimfomania Wirylizm

ROZRÓD Okres ciąży Patologia łożyska Nieprawidłowa ciąża Obumieranie zarodków i płodów Ronienie Zaleganie przedporodowe

ROZRÓD Okres poporodowy Poporodowy bezwład lub niedowład macicy Zbyt silne bóle poporodowe Wynicowanie i wypadnięcie macicy Wynicowanie i wypadnięcie pęcherza moczowego Wypadnięcie prostnicy Zatrzymanie błon płodowych Bakteryjne schorzenia okresu poporodowego Porażenie poporodowe Ochwat poporodowy Schorzenia jajników Schorzenia jajowodów Schorzenia macicy Szchorzenia pochwy i sromu Synchronizacja rui

Wiek pierwszego wycielenia w1wyc ROZRÓD - w1wyc Wiek pierwszego wycielenia w1wyc liczba dni pomiędzy datą urodzenia, a datą pierwszego wycielenia w1wyc jest obliczany dla pierwiastek, dla których mamy dokładną datę urodzenia RW 2 RW3 730- 750 dni < w1wyc = = błędy w odchowie jałówek za ostatnie 12 miesięcy od początku roku kalendarzowego

ROZRÓD - w1wyc

stała tendencja w hodowli bydła mlecznego (HF) ROZRÓD - w1wyc 730 dni < w1wyc błędy w odchowie jałówek błędy inseminacyjne wczesna obumieralność zarodków 730 dni > w1wyc stała tendencja w hodowli bydła mlecznego (HF)

Wiek pierwszego wycielenia w1wyc ROZRÓD - w1wyc Wiek pierwszego wycielenia w1wyc Najwyższą wydajność mleka, tłuszczu i białka w laktacji drugiej i trzeciej osiągały krowy, których wiek pierwszego wycielenia przypadał na okres 24-25 miesięcy. Największą zawartość tłuszczu stwierdzono w mleku krów najpóźniej wycielonych – po 30 miesiącu życia.

Okres międzywycieleniowy okmw (okmwyc) ROZRÓD - okmw Okres międzywycieleniowy okmw (okmwyc) Obliczany dla krów, które wycieliły się w danym okresie i miały w SYMLEK poprzednie wycielenie 365 - 375 bdb 376 - 400 db 400 - 440 dst RW 2 RW 3 ostatnie 12 miesięcy od początku roku kalendarzowego

ROZRÓD - okmw Okres międzywycieleniowy okmw (okmwyc) im dłuższy tym lepiej dla krowy => zwiększa długowieczność, dobrostan dłuższy jest szczególnie ważny dla pierwiastek => dokończenie rozwoju osobniczego, odzyskanie kondycji po porodzie, wytrwałość laktacji Dawniej = 365 dni Obecnie okmw jest znacznie dłuższy

Okres międzyciążowy okmc na RW2 kontrolować poziom białka w mleku ! ROZRÓD - okmc Okres międzyciążowy okmc Liczba dni pomiędzy datą wycielenia, a datą następującego po nim szkutecznego unasienienia 40 – 60 dni => trudne do uzyskania do 100 dni - bdb do 120 dni – db na RW2 kontrolować poziom białka w mleku ! RW 3 okmc należy kontrolować w powiązaniu z ilością zabiegów inseminacyjnych, długością okresu usługi i długością okresu przestoju poporodowego

ROZRÓD - okc Okres ciązy okc Liczba dni pomiędzy datą szkutecznego unasienienia, a datą następującego po nim wycielenia = długość ciąży 263 – 297 (300 SM i MO) dni PROCEDURY PFHBiPM RW 3

ROZRÓD - okz Okres zasuszenia okz Liczba dni pomiędzy datą zasuszenia, a datą następującego po nim wycielenia okz decyduje o: skuteczności terapii DC przygotowaniu wymienia do laktacji produkcji siary rozwoju płodu Krowa w zasuszeniu ma być GŁODNA! Ostatnie 2 tyg = żywienie jak w okresie produkcji mleka RW 3

ROZRÓD – rodzaj porodu Rodzaj porodu 1 poród samodzielny 2 poród łatwy 3 poród trudny 4 poród ciężki 5 poronienie 6 cesarskie cięcie RW 3

ROZRÓD – stan urodzonych cieląt 140 / 210 dni może rozpocząć laktqcję nie rozpoczyna laktacji

ROZRÓD – stan urodzonych cieląt 140 / 210 dni może rozpocząć laktqcję nie rozpoczyna laktacji

ROZRÓD – bilans płodności Okres przestoju poporodowego Liczba dni pomiędzy wycieleniem, a pierwszym zarejestrowanym po tym wycieleniu zabiegiem inseminacyjnym lub kryciem naturalnym RW 3 ilość odsetek

ROZRÓD – bilans płodności Okres usługi Okres usługi to liczba dni od dnia pierwszego unasieniania do dnia skutecznego pokrycia RW 3 ilość odsetek

ROZRÓD – wyniki unasieniania Dotyczą zabiegów przed dniem ostatniego wycielenia RW 3 indeks inseminacyjny jałówki o 1 miesiąc za późno 1,2 – 1,6 = bdb 1,6 – 1,8 = bd 1,8 i więcej = źle liczba samic odsetek samic

ROZRÓD – aktualny stan rozrodu 45 – 50 % samic ciężarnych w stadzie 21 – 25 % do 3 miesiąca po pokryciu 15 – 20 % do 2 miesiąca po porodzie 20 – 30 % jałowice do remontu stada Wiek od daty urodzenia wiek laktacyjny = ilość dni doju

ROZRÓD – aktualny stan rozrodu 45 – 50 % samic ciężarnych 21 – 25 % do 3 miesiąca po pokryciu 15 – 20 % do 2 miesiąca po porodzie 20 – 30 % jałowice do remontu stada dlaczego? dlaczego?

ROZRÓD – aktualny stan rozrodu 45 – 50 % samic ciężarnych 21 – 25 % do 3 miesiąca po pokryciu 15 – 20 % do 2 miesiąca po porodzie 20 – 30 % jałowice do remontu stada dlaczego?

ROZRÓD – aktualny stan rozrodu 45 – 50 % samic ciężarnych 21 – 25 % do 3 miesiąca po pokryciu 15 – 20 % do 2 miesiąca po porodzie 20 – 30 % jałowice do remontu stada dokładna analiza: długość okz wydajność w poprzedniej laktacji wytrwałość poprzedniej laktacji bilans energetyczno białkowy po ostatnim porodzie poziom białka w mleku rozsądnie czy warto? => sprawdź na RW2 poziom białka

ROZRÓD Dziękuję za uwagę