Stan i Perspektywy Rozwoju Spółdzielczości Wiejskiej w Polsce „Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie.” Projekt opracowany przez Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie O/Kraków Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Pomocy Technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 - Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Stan i Perspektywy Rozwoju Spółdzielczości Wiejskiej w Polsce opinie prezesów i członków zarządów spółdzielni Krystyna Vinohradnik, dr inż.

Założenia Projektu Przeprowadzenie badań celem pozyskania kompleksowej wiedzy na temat: spółdzielczości wiejskiej; procesów zmian w spółdzielniach i ich otoczeniu. Wiedza ta ma: służyć popularyzacji idei spółdzielczości wiejskiej; wspierać proces odradzania się spółdzielczości wiejskiej; wzmacniać wpływ idei spółdzielczości na poprawę warunków życia gospodarczego i społecznego wsi. 2018-09-20

Cele Wywiadu Telefonicznego CATI (1) Pozyskanie wiedzy i wyczerpujących informacji odpowiadających na następujące pytania badawcze: Czy rolnicy posiadają wiedzę o spółdzielczości i jak głęboka jest ta wiedza? Czy rolnicy są gotowi do podejmowania działalności gospodarczej w formie spółdzielni? Co motywuje rolników do członkostwa w spółdzielni? Jakie czynniki sprzyjają rozwojowi spółdzielni? Jakie są główne bariery rozwoju spółdzielczości rolników? 2018-09-20

Cele Wywiadu Telefonicznego CATI (2) Jaki jest poziom aktywności członków spółdzielni? Jaka jest fluktuacja członków spółdzielni? Jakie działania podejmują zarządy spółdzielni, by zaspokoić potrzeby swoich członków? Jaki jest potencjał ekonomiczny spółdzielni? Jakie są preferencje spółdzielni w rozwoju działalności wytwórczej i usługowej? Jakie produkty w ostatnich trzech latach spółdzielnia wycofała i wprowadziła na rynek? Co zamierza wprowadzić w najbliższym czasie? 2018-09-20

Cele Wywiadu Telefonicznego CATI (3) Jakie problemy występują w zarządzaniu spółdzielniami? Jakie jest oddziaływanie spółdzielni na środowisko lokalne? Jaka jest perspektywa rozwoju spółdzielczości? Jakie typy spółdzielni i jakie branże będą się rozwijać w przyszłości? 2018-09-20

Respondenci Liczba respondentów – 420 (4 204 połączeń telefonicznych); Przewaga mężczyzn (55%); Prezesi spółdzielni 77% badanych; Pozostałe 23% - członkowie zarządów; Najliczniejsza liczba badanych spółdzielni – województwa: małopolskie, mazowieckie, śląskie i wielkopolskie; Najliczniej reprezentowane typy spółdzielni: GS, BS, RSP; 2018-09-20

Respondenci według Typów Spółdzielni Typy spółdzielni Liczba % Gminna spółdzielnia „SCh” 163 39,0 Bank spółdzielczy 97 23,0 Rolnicza spółdzielnia produkcyjna 73 17,0 Spółdzielnia kółek rolniczych 34 8,0 Spółdzielnia socjalna 16 4,0 Spółdzielnia mleczarska 12 3,0 Spółdzielnia ogrodniczo-pszczelarska 5 1,0 Spółdzielcza grupa producentów rolnych 2 0,0 Inna 18 Razem badanych 420 100,0 2018-09-20

Okres Założenia Spółdzielni Liczba % do 1940 roku 74 17,6 1941–1949 138 32,9 1950–1959 1960–1979 84 20,0 1980–1999 26 6,2 po 2000 roku 19 4,5 Nie wiem, trudno powiedzieć 5 1,2 Ogółem liczba badanych spółdzielni 420 100,0 2018-09-20

Liczba członków spółdzielni Liczba Członków spółdzielni w przeszłości i obecnie (pytanie 7 – o fluktuację) Liczba członków spółdzielni W chwili założenia Z końcem lat 80. XX w. Obecnie Liczba % Poniżej 10 58 13,8 67 17,4 195 46,4 11-20 36 8,6 21-50 40 9,5 51-100 26 6,2 70 16,7 101-999 38 9,0 114 29,7 81 19,3 1000 i więcej 22 5,2 117 30,5 64 15,2 Nie wiem, trudno powiedzieć 200 47,6 86 22,4 10 2,4 Ogółem 420 100,0 384 2018-09-20

Wybrane Rezultaty Badań 2018-09-20

Poziom Wiedzy rolników o spółdzielczości (pytanie 1) 2018-09-20

Gotowość rolników i mieszkańców wsi do podejmowania działalności gospodarczej w formie spółdzielni (pytanie 2) 2018-09-20

Motywacje rolników do członkostwa w spółdzielni? (pytanie 3) 2018-09-20

Poziom Aktywności członków spółdzielni (pytanie 5) 2018-09-20

Oddziaływanie spółdzielni na Środowisko Lokalne (w tym na swoich członków) (pytanie 8/13) 2018-09-20

Zmiany w Działalności spółdzielni (pytanie 11) Wyszczególnienie Liczba % Wprowadzenie nowych Produktów 125 29,8 Rodzaje nowych produktów Kredyty 46 36,8 Depozyty 14 11,2 Lokaty 9 7,2 Karty bankowe 11 8,8 Inne produkty finansowe i bankowe Piekarniczo-ciastkarskie 40 32,0 Nabiał 8 6,4 Inne produkty 24 19,2 Wprowadzenie nowych Usług 88 21 Rodzaje nowych usług Bankowość internetowa 26 29,9 10,3 Karty 7 8,0 Inne usługi finansowe, bankowe 23 26,4 Inne usługi 38 43,7 Działalność spółdzielni bez zmian 237 56,6 2018-09-20

Zmiany w Działalności spółdzielni (pytanie 11) Wycofanie Produktów z rynku 58 13,8 Rodzaje produktów Kredyty 14 24,1 Lokaty 6 10,3 Pieczywo 15 25,9 Nabiał Owocowo-warzywne 4 6,9 Masarskie Inne produkty 13 22,4 Wycofanie Usług z rynku 57 13,6 Rodzaje usług Piekarnicze 39 68,4 Handlowe 9 15,8 Rolnicze 5 8,8 Budowlane 7,0 Transportowe Inne 35 61,4 2018-09-20

Zmiany w Działalności według typu spółdzielni (pytanie 11) Typ spółdzielni Wycofane z rynku Brak zmian Produkty Usługi Liczba i % Bank spółdzielczy 57 59,4 51 53,1 11 11,5 Gminna spółdzielnia "SCh" 43 26,4 6,7 114 69,9 Rolnicza spółdzielnia produkcyjna 10 13,7 6 8,2 58 79,5 Spółdzielnia mleczarska 8 66,7 1 8,3 4 33,3 Spółdzielcza grupa producentów rolnych 50,0 0,0 Spółdzielnia ogrodniczo-pszczelarska 20,0 80,0 Spółdzielnia socjalna 6,3 7 43,8 9 56,3 Spółdzielnia kółek rolniczych 2,9 32,4 22 64,7 Inna 3 16,7 5,6 14 77,8 Ogółem liczba badanych spółdzielni 13,8 13,6 309 73,6 2018-09-20

Czynniki wpływające na rozwój spółdzielczości na wsi (pytanie 4) 2018-09-20

Główne Bariery Rozwoju Spółdzielczości Rolników (pytanie 5) 2018-09-20

Problemy w Zarządzaniu spółdzielnią (pytanie 12) 2018-09-20

Perspektywy Rozwoju spółdzielni (pytanie 14) 2018-09-20

Szanse Rozwoju spółdzielczości według ich typów (pytanie 14) 2018-09-20

Prognoza Rozwoju badanych spółdzielni według ich typów (pytanie 14) 2018-09-20

Podsumowanie Idea spółdzielczości nie jest obca rolnikom i mieszkańcom wsi, ale ich poziom wiedzy o uregulowaniach prawnych i zasadach działania jest generalnie niski. Głównymi barierami w rozwoju spółdzielczości są bariera ekonomiczna (brak lub niedobór kapitału) i mentalna (złe skojarzenia ze spółdzielczością okresu komunistycznego, oraz ogólna niechęć rolników do zrzeszania się i wspólnego działania). 2018-09-20

Podsumowanie Zaangażowanie członków w działalność ich spółdzielni jest generalnie niskie, z wyjątkiem: spółdzielczych grup producentów (gdzie członkowie mają największy wpływ na wyniki ekonomiczne swej spółdzielni) i spółdzielni socjalnych (których członkowie są równocześnie pracownikami spółdzielni); Najniższa aktywność członków obserwowana jest w spółdzielniach kółek rolniczych oraz GS; 2018-09-20

Podsumowanie Największym problemem w zarządzaniu spółdzielnią jest małe wsparcie ze strony państwa na poziomie krajowym oraz niestabilność uregulowań prawnych; Natomiast współpraca między członkami spółdzielni i realizacja postawionych celów nie stanowią praktycznie barier w zarządzaniu; podobnie bariery administracyjne nie są zbyt dużą przeszkodą; 2018-09-20

Podsumowanie Największe szanse rozwoju mają: banki spółdzielcze, spółdzielnie socjalne, spółdzielnie mleczarskie oraz spółdzielcze grupy producentów; Są to te spółdzielnie, których działalność została najwyżej oceniona; Banki i mleczarnie należą do grupy najbardziej aktywnych na rynku – ostatnio wycofały co prawda z rynku wiele produktów i usług, ale wprowadziły w ich miejsce nowe, innowacyjne produkty i usługi; 2018-09-20

Do czego skłaniają wyniki badań? Wskazane działania: Bardziej aktywne otoczenie instytucjonalne; Permanentne programy informacyjne, programy edukacyjne, przykłady dobrych praktyk; Wsparcie doradcze, wsparcie liderów i szeroko pojętych elit lokalnych dla zakładania spółdzielni; Otwartość istniejących spółdzielni na przyjęcie nowych członków; budowanie zaufania; Budowanie platformy dyskusyjnej dla krzewienia idei spółdzielczości wiejskiej i lobbowania w kierunku odrębnej ustawy o spółdzielczości wiejskiej; 2018-09-20

Adresaci Działań (wg poziomów instytucjonalnych) Działania Poziom krajowy regionalny lokalny wewnętrzny Bardziej aktywne otoczenie instytucjonalne xxx xx x   Informacja, programy edukacyjne, przykłady dobrych praktyk xxxx Wsparcie doradcze, wsparcie liderów i szeroko pojętych elit lokalnych dla zakładania spółdzielni   xxx x  Otwartość istniejących spółdzielni na nowych członków; budowanie zaufania xxx  Budowanie platformy dyskusyjnej dla krzewienia idei spółdzielczości wiejskiej i lobbowania w kierunku odrębnej ustawy o spółdzielczości wiejskiej x   xx Stopień zaangażowania instytucjonalnego: xxxx bardzo duży; xx średni xxx duży; x niewielki 2018-09-20

Dziękuję za uwagę, Krystyna Vinohradnik 2018-09-20