Polska w przededniu II wojny światowej

Cele Znajomość głównych celów polskiej polityki zagranicznej w latach 30-tych; Umiejętność wskazania problemów we wzajemnych relacjach z poszczególnymi sąsiadami państwa polskiego; Znajomość niemieckich roszczeń wobec Polski; Umiejętność oceny działań podejmowanych przez władze polskie w okresie poprzedzającym wybuch II wojny światowej; Znajomość najważniejszych postanowień traktatu Ribbentrop-Mołotow; Umiejętność oceny polityki państw europejskich.

Sytuacja międzynarodowa Polski po I wojnie światowej PRACA Z MAPĄ STRONA 117 1) Wymień sąsiadów Polski w roku 1939. Jak układały się stosunki Polski z sąsiednimi państwami? Z których stron potencjalnie mógł nastąpić atak niemiecki na Polskę? Na czyja pomoc Polska mogła liczyć w razie ataku?

Stosunki z Czechosłowacją Przyczyną wrogich stosunków pomiędzy Polska i Czechosłowacją w okresie międzywojennym była czeska agresja w styczniu 1919 roku na etnicznie polską część Śląska Cieszyńskiego oraz włączenie tego obszaru w sierpniu 1920 roku do Czechosłowacji.

Stosunki z Czechosłowacją Po zakończeniu I wojny światowej pretensje do Śląska Cieszyńskiego zgłosiły Polska oraz Czechosłowacja. Pomimo wcześniejszych ustaleń co do podziału tego rejonu wzdłuż granic etnicznych, 23 stycznia 1919 roku wojska czechosłowackie przekroczyły linię demarkacyjną i zaatakowały nieliczne oddziały polskie. Rząd Czechosłowacji tłumaczył swoją akcję koniecznością zapobieżenia przeprowadzeniu wyborów do Sejmu na terenach, o przynależności których decyzja miała dopiero zapaść. Ofensywa zatrzymała się na linii Wisły 31 stycznia, kiedy nastąpiło zawieszenie broni po bitwie pod Skoczowem. 3 lutego 1919 r. zawarto porozumienie, na mocy którego ustalono nową linię demarkacyjną. Ostatnie walki były podjęte przez stronę czeską między 21 a 24 lutego. 25 lutego wojsko polskie wkroczyło do Cieszyna.

Stosunki z Czechosłowacją Ofensywa zatrzymała się na linii Wisły 31 stycznia, kiedy nastąpiło zawieszenie broni po bitwie pod Skoczowem. 3 lutego 1919 r. zawarto porozumienie, na mocy którego ustalono nową linię demarkacyjną. Ostatnie walki były podjęte przez stronę czeską między 21 a 24 lutego. 25 lutego wojsko polskie wkroczyło do Cieszyna.

Stosunki z Czechosłowacją Na początku 1920 roku miała miejsce nieudana próba przeprowadzenia plebiscytu na Śląsku Cieszyńskim. Ostatecznie decyzją Rady Ambasadorów z 28 lipca 1920 roku podzielono region (i Cieszyn) pomiędzy oba kraje (w przybliżeniu wzdłuż rzeki Olzy). Polska otrzymała ok. 1002 km² (czyli 44%), a Czechosłowacja ok. 1280 km² (tj. 56%). Po stronie czechosłowackiej pozostała duża ilość (ok. 150 tys.) ludności polskiej, stanowiącej wtedy większość na rozległych obszarach tzw. Zaolzia.

Stosunki z Czechosłowacją W styczniu 1931 roku Józef Piłsudski przekazał Józefowi Beckowi wytyczne dotyczące głównych celów polskiej polityki zagranicznej – jednym z nich było odzyskanie Zaolzia. Okazja do realizacji tych planów powstał w w 1938 roku kiedy w związku z żądaniami niemieckimi dotyczącymi Sudetów prezydent Czechołowacji Edvard Benes próbował naprawić relacje z Polskę – wspomniał wówczas nieoficjalnie o możliwości zmian granicznych na Śląsku Cieszyńskim.

Stosunki z Czechosłowacją Kwestią polskich roszczeń terytorialnych zajęli się również przywódcy mocarstw podczas konferencji w Monachium – ustalili oni jednak, że decyzje w tej sprawie zostaną podjęte w późniejszym terminie. Minister Beck nie chciał jednak czekać – dlatego w porozumieniu z marszałkiem Edwardem Rydzem-Śmigłym wysłał do Pragi ultimatum, w którym zażądał zwrotu zamieszkałej przez ludność Polska części włączonego do Czechosłowacji Śląska Cieszyńskiego. Działania te wynikały również z obawy, że po traktacie monachijskim ten wysoko uprzemysłowiony obszar zostanie zajęty przez III Rzeszę. Praga będąc w trudnej sytuacji politycznej uległa presji i wyraziła zgodę na przyjęcie tych warunków.

Stosunki z Czechosłowacją 2 października 1938 roku wojska polskie zajęły większość terenów czechosłowackiego Śląska Cieszyńskiego (Zaolzie). Nastąpiło to następnego dnia po tym, jak oddziały niemieckie wkroczyły do Czechosłowacji i zajęły Kraj Sudecki Sudetenland. Był to dalszy ciąg tzw. „upadku Czechosłowacji”, rozpoczętego zawarciem przez Niemcy, Włochy, Wielką Brytanię i Francję układu monachijskiego 30 września 1938 i aneksji przez hitlerowców Sudetenlandu.

Stosunki z Czechosłowacją Polskie ultimatum zostało bardzo źle przyjęte w Europie, posądzano nawet polski rząd o tajne porozumienie z Hitlerem. Historyk Marek Piotr Deszczyński w wywiadzie umieszczonym na stronach Muzeum Historii Polski stwierdza, że Polska miała wówczas bardzo złą prasę: „Do maja 1939 roku, kiedy opinia światowa nie miała jasności, że Warszawa nie ma zamiaru ulegać Niemcom, Polskę postrzegano nieprzychylnie, nawet w zwyczajowo przyjaznych krajach. Z literatury pamiętnikarskiej znane są określenia Rzeczypospolitej jako idącej nieomal na smyczy Berlina i często pojawiające się porównania do szakali i sępów. Można zaryzykować twierdzenie, że nigdy w dwudziestoleciu międzywojennym nie mieliśmy za granicą tak złej prasy, jak w półroczu następującym po inkorporacji Zaolzia”. Po zajęciu Zaolzia Polska znalazła się w międzynarodowej izolacji.

Przyczyny zerwania stosunków dyplomatycznych z Litwą: wywołany przez generała Żeligowskiego bunt żołnierzy ( z inicjatywy i za namową Piłsudskiego) przyłączenie Litwy Środkowej z Wilnem do Polski zerwanie wszelkich stosunków (nie było nawet międzypaństwowych połączeń kolejowych) oskarżenia kierowane przez władze Litewskie przeciwko Polsce o prześladowania i szykanowanie mniejszości litewskiej w Polsce -na forum Ligi Narodów incydenty zbrojne na terenach przygranicznych 1938 – śmierć jednego z polskich strażników granicznych podczas walk w terenie przygranicznym

Stosunki polsko-litewskie W odpowiedzi na śmierć jednego z polskich strażników na granicy polsko-litewskiej zgromadzone zostały liczne polskie oddziały, do Litwy skierowano ultimatum, w którym zażądano natychmiastowego nawiązania stosunków dyplomatycznych – wobec napiętej sytuacji międzynarodowej rząd litewski w marcu 1938 roku przyjął żądania Polaków.

NIEMIECKIE ŻĄDANIA WOBEC POLSKI Izolacja polityczna Polski po zajęciu Zaolzia doprowadziła do przekonania, że Polska skazana jest na współpracę z państwami Osi (wobec wrogiego stosunku państw sąsiednich). W tej sytuacji minister spraw zagranicznych III Rzeszy przedstawił ambasadorowi polskiemu w Berlinie Józefowi Lipskiemu plan uregulowania „kwestii spornych pomiędzy obydwoma państwami”.

NIEMIECKIE ŻĄDANIA WOBEC POLSKI włączenie do III Rzeszy wolnego miasta Gdańska utworzenie eksterytorialnej autostrady pomiędzy dwoma częściami państwa niemieckiego(Prusy Wschodnie) przystąpienie do paktu antykominternowskiego w zamian Niemcy oferowali Polakom gwarancje dla istniejących granic oraz specjalne uprawnienia w Gdańsku oraz przedłużenie paktu o nieagresji na 25 lat

NIEMIECKIE ŻĄDANIA WOBEC POLSKI Początkowo Beck zlekceważył to stanowisko, jednak po rozmowie z Hitlerem 5 stycznia 1939 roku zdał sobie sprawę, ze są do oficjalne żądania niemieckie. Przyjęcie tych warunków oznaczałoby jednak ograniczenie polskiej suwerenności i uznanie faktycznej zależności od III Rzeszy. Istniała również realna obawa, że po spełnieniu niemieckich żądań pojawią się kolejne. Po raz ostatni Niemcy wystosowali swoje propozycje 21 marca 1939 roku – władze polskie stanowczo odmówiły (było to stanowisko uzgodnione pomiędzy Józefem Beckiem – ministrem spraw zagranicznych, prezydentem Ignacym Mościckim oraz marszałkiem Edwardem Rydzem Śmigłym)

NIEMIECKIE ŻĄDANIA WOBEC POLSKI PRACA Z TEKSTEM STRONA 114 1) Jaki był rzeczywisty cel żądań niemieckich dotyczących Pomorza? 2) Wymień ustępstwa Polski na rzecz III Rzeszy.

Sytuacja w przededniu II wojny światowej Zajecie pozostałe części Czechosłowacji i aneksja Kłajpedy pokazały mocarstwom zachodnim że polityka appeasementu nie przynosi oczekiwanych skutków. Premier brytyjski uznał, że pokoju w Europie nie da się uratować wobec stale rosnących żądań niemieckich. Wielka Brytania nie była jednak do niej przygotowana postanowiła wiec podjąć działania zmierzające do odsunięcia wybuchu ewentualnej wojny jak najdalej w czasie. Premier Chamberlain chciał również w miarę możliwości skierowaną niemiecką agresję na wschód.

Sytuacja w przededniu II wojny światowej 31 marca 1939 roku premier Chamberlain wygłosił przemówienie dotyczące m.in. zagwarantowania Polsce pomocy w razie niemieckiej agresji. Podkreślał równie, że podobne jest stanowisko Francji. Na początku kwietnia na rozmowy do Londynu udał się minister spraw zagranicznych Józef Beck.

Sytuacja w przededniu II wojny światowej Rezultatem rozmów był komunikat polsko-brytyjski, w którym ogłoszono, że wcześniejsza deklaracja zastąpiona została dwustronnymi gwarancjami Polski i Wielkiej Brytanii oraz obietnicą podpisania sojuszu. 13 kwietnia 1939 roku również Francja obiecała Polsce pomoc w razie agresji niemieckiej.

Sytuacja w przededniu II wojny światowej Działania brytyjskie, a zwłaszcza ich nagłośnienie miały zniechęcić Hitlera do podejmowania działań zbrojnych i uświadomić mu konieczność prowadzenia działań zbrojnych na dwóch frontach w wypadku wybuchu wojny. Hitler jednak szybko zdał sobie sprawę, że w przypadku ataku na zachód Polska z cała pewności uderzy na Niemcy, wierzył jednak, że mocarstwa europejskie prowadzące dotąd politykę obojętności nie podejmą realnych działań i poświęcą Polskę.

Sytuacja w przededniu II wojny światowej Hitler polecił opracowanie planu ataku na Polskę – FALL WESS – plan biały zakładał, że państwa Europy Zachodniej nie udziela pomocy Rzeczypospolitej. W celu zwiększenia swoich szans na sukces Hitler rozpoczął również rozmowy z ZSRR celem okrążenia Polaków i ewentualnego ataku z dwóch stron.

Sytuacja w przededniu II wojny światowej Pod koniec kwietnia Hitler wypowiedział deklaracje o niestosowaniu przemocy z Polską i zerwał układ morski z Anglią. Jednocześnie oskarżył Brytyjczyków i Francuzów o osaczanie Niemiec i podżeganie do wojny. 5 maja 1939 roku minister spraw zagranicznych Polski Józef Beck ostatecznie odrzucił wszystkie niemieckie żądania – jego przemówienie transmitowane było przez radio.

PAKT RIBBENTROP – MOŁOTOW W sierpniu 1939 roku Francja i Wielka Brytania prowadziły rozmowy z władzami ZSRR – zawarcie ewentualnego porozumienia miało być przeciwwagą dla niemieckich planów ekspansji. Równolegle Stalin prowadził potajemne rokowania z III Rzeszą. Propozycje: Wielka Brytania i Francja proponowały współpracę przeciwko Niemcom Niemcy zaoferowały podział Polski, Litwy, Łotwy, Estonii, Finlandii i Rumunii 23 sierpnia 1939 roku w Moskwie zawarto niemiecko-radziecki układ o nieagresji – od nazwisk szefów dyplomacji obydwu państw którzy podpisali porozumienie pakt nosi nazwę Ribbentrop – Mołotow.

PAKT RIBBENTROP – MOŁOTOW Do oficjalnego traktatu dołączono tajny protokół, zgodnie z którym w razie niemieckiego ataku ziemie polskie miały zostać podzielone wzdłuż linii rzek Narew, Wisła i San. W podobny sposób określono sfery wpływów na Terenia państw bałtyckich, Finlandii oraz Rumunii. O postanowieniach tajnego protokołu wiedziały Wielka Brytania i Francja – nie przekazały jednak tej wiedzy władzom polskim. W odpowiedzi na zawarcie paktu niemiecko-radzieckiego Brytyjczycy 25 sierpnia 1939 roku podpisali sojusz polityczno-wojskowy z Polską. Przyczyniło się to do przesunięcia terminu ataku na Polskę z 26 sierpnia na 1 wrześnie 1939 roku.

PAKT RIBBENTROP – MOŁOTOW

AKTYWIZACJA POLSKIEGO SPOŁECZEŃSTWA Polacy świadomi nieuniknionego wobec rozwoju sytuacji wybuchu wojny zmobilizowali siły w celu obrony państwa. Stworzony został Fundusz Obrony Narodowej i Fundusz Obrony Morskiej – za sumy zebrane z darowizn budowany został m.in. słynny polski okręt podwodny ORP Orzeł, kupowano również działa i karabiny maszynowe. Działania te okazały się jednak niewystarczające wobec braku umocnień na granicy z Niemcami oraz przestarzała strukturą organizacyjną polskiego wojska. Zaplanowany i zapoczątkowany w 1936 roku proces reorganizacji i przezbrojenia miał się zgodnie planem zakończyć dopiero w roku 1942.

AKTYWIZACJA POLSKIEGO SPOŁECZEŃSTWA Fundusz Obrony Narodowej, FON, utworzony na mocy dekretu Prezydenta RP z 9 kwietnia 1936 roku w celu uzyskania dodatkowych środków na dozbrojenie armii i wojskowy program inwestycyjny. Gromadził środki pochodzące ze sprzedaży nieruchomości i ruchomości stanowiących własność państwa, a pozostających pod zarządem wojska, dotacji skarbu państwa (głównie z pożyczki uzyskanej przez rząd we Francji) oraz darów i zapisów osób prywatnych i instytucji. Zbierano go w postaci gotówkowej i rzeczowej (nieruchomości, kosztowności, a nawet zboże).

AKTYWIZACJA POLSKIEGO SPOŁECZEŃSTWA Łącznie na FON zgromadzono około 1 mld złotych, z czego wartość wpłat i darowizn od ludności wyniosła do maja 1939 roku około 37,7 mln złotych. Środki gotówkowe zużyto na dozbrajanie armii, dary rzeczowe w złocie i srebrze wywieziono 1939 za granicę. Tam podzielono go na część "srebrną" i "złotą". 210 kg złota z głównego transportu zawarte w dziewięciu skrzyniach trafiło do Sudanu , gdzie przetrwało wojnę i pod koniec 1944 zostało przekazane do kwatery dowództwa Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w Londynie.

AKTYWIZACJA POLSKIEGO SPOŁECZEŃSTWA Natomiast 61 skrzynek srebra przewiezione zostało rumuńskim statkiem i w lutym 1940 konsul generalny RP w Marsylii złożył je w skarbcu miejscowego oddziału Banku Francji. W 1943 srebro to przeniesione zostało po wojnie do Tuluzy. W czerwcu 1945 minister obrony narodowej przeznaczył je na pomoc dla ofiar wojny w Polsce za pośrednictwem "Caritasu" - co ostatecznie nie doszło do skutku. W czasie II wojny światowej zbiórkę na FON kontynuowano głównie wśród Polonii amerykańskiej i kanadyjskiej. W czerwcu 1945 roku minister obrony narodowej rządu RP na uchodźstwie gen. Marian Kukiel przeznaczył środki "złotego" FON na pomoc dla byłych żołnierzy Armii Krajowej i pozostałych po nich rodzin.