Opracowała: dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii PROGRAM PROFILAKTYKI WAD POSTAWY (materiały dla nauczycieli i rodziców) Opracowała: dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej

Kompleksowość programu Prezentacja dla rodziców Komputerowe badanie dzieci metodą Moir’a Badanie dzieci –lekarskie Ćwiczenia korekcyjne grupowe w szkole z fizjoterapeutą Ćwiczenia indywidualne w COR z fizjoterapeutą

W PRZYPADKU PROFILAKTYKI I TERAPII DZIECI NIEZBĘDNA JEST WSPÓŁPRACA Z RODZICAMI, OPIEKUNAMI, NAUCZYCIELAMI, TRENERAMI A ZATEM KONIECZNYM JEST POPULARYZOWANIE TREŚCI ZWIĄZANYCH Z FIZJOTERAPIĄ W W/W ŚRODOWISKACH dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej

"Ruch jest lekiem bez substancji i opakowania; podany z sercem i wiedzą czyni ten lek niezastapionym."                                            /W. Dega/ dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej

CEL: Zwrócenie uwagi na konieczność kreowania prawidłowej postawy ciała (edukację posturalną) i zachowanie zasad ergonomii podczas nauki Zwrócenie uwagi na potrzebę szerzenia systematycznej aktywności ruchowej i kontroli postawy ciała dzieci i młodzieży jako elementu profilaktyki powstawania wad postawy. Zwrócenie uwagi na konieczność unikania przeciążeń narządu ruchu dzieci dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej

Czym jest postawa ciała? Postawa ciała jest swobodnym układem ciała w pozycji stojącej uwarunkowanym podłożem morfologicznym, funkcjonalnym oraz odpowiednim nawykiem ruchowym. Postawa ciała człowieka różni się międzyosobniczo i zmienia się wraz z wiekiem. Jest ona wypadkową stanu fizycznego i psychicznego człowieka. dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej

Cechy charakteryzujące prawidłową postawę ciała (omówienie i pokaz) dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej

Kręgosłup Kręgosłup jest trzonem postawy ciała. Pełni on funkcję podporową dla tej części ciała, która znajduje się powyżej miednicy, funkcję amortyzatora i narządu ochronnego dla położonego wewnątrz rdzenia kręgowego. dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej

DLACZEGO WAŻNE SĄ PRAWIDŁOWE KRZYWIZNY KRĘGOSŁUPA? AMORTYZACJA I WIĘKSZA ODPORNOŚĆ NA OBCIĄŻENIE OSIOWE dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej

Układ mięśniowy narażony jest na oddziaływanie czynników przeciążających, odbiera on bodźce płynące zarówno z otoczenia człowieka, jak i z wnętrza jego organizmu, oraz jest wykonawcą poleceń wysyłanych z centralnego układu nerwowego. Mięśnie są jedynymi elementami dynamicznymi odpowiedzialnymi za czynny ruch. Są odpowiedzialne za pionową postawę ciała i stabilizację jednych części (np. kręgosłupa), aby inne (np. kończyny) mogły w tym czasie wykonać ruch. Każdy ruch obciąża i wzmacnia jedne grupy mięśni oraz rozciąga inne. dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej

Generalny deficyt naturalnego, GŁÓWNE ZAGROŻENIE ! Generalny deficyt naturalnego, urozmaiconego ruchu, siedzący tryb życia, używanie znormalizowanych sprzętów domowych, bierny sposób spędzania wolnego czasu prowadzi do obciążania ciągle tych samych mięśni posturalnych. dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej

OD KIEDY ZACZĄĆ DBAĆ O POSTAWĘ CIAŁA? Problem wad postawy nie rozpoczyna się u dziecka już spionizowanego, dlatego istotne znaczenie ma szereg czynników z najwcześniejszych etapów rozwoju. Jedną z głównych cech prawidłowego rozwoju jest uczenie się złożonych wzorców postawno-lokomocyjnych. Uczenie to odbywa się na bazie prostych doświadczeń sensomotorycznych. Takim doświadczeniem jest poczucie symetrii. Istotnym zatem jest aby w pierwszych miesiącach życia dziecka każdy rodzaj aktywności nosił znamiona symetrii (noszenie, pielęgnacja, zabawa itp.) dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej

Stworzenie dziecku optymalnych warunków rozwoju motorycznego Unikanie sztucznego przyspieszania tempa rozwoju motorycznego CZY CHODZIK JEST DOBRY??? dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej

Siedzenie i siadanie to dwie różne rzeczy Siadanie to spontaniczna aktywność ruchowa dziecka, która w przypadku harmonijnego rozwoju pojawia się w ósmym, dziewiątym miesiącu życia, a kolejne jeden do dwóch miesięcy to czas jej „doskonalenia”. Siedzenie z kolei, to bierne przebywanie w pozycji, którą czasem można nawet wymusić u pięciomiesięcznego niemowlęcia. Wg wyliczeń biomechaników pozycja siedząca u każdego człowieka prowokuje największe obciążenie statyczne kręgosłupa oraz narządów wewnętrznych (serce, płuca). dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej

Umieszczanie dziecka w nosidełku oraz zachęcanie do poruszania się za pomocą chodzika powoduje niefizjologiczne obciążenie kręgosłupa  (podparcie w okolicach spojenia łonowego). Przemieszczanie się za pomocą chodzika zaburza prawidłowe przetaczanie stopy (odbijanie się na palcach i przodostopiu) oraz zakłóca naprzemienny charakter chodu (odbijanie się  z dwóch nóżek). Ten ostatni czynnik ma duże znaczenie dla rotacji kręgosłupa, której jakość decyduje o jakości chodu i biegania.             dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej

Aktywność fizyczna kilkuletnich dzieci Kształtowanie prawidłowej postawy w warunkach normalnych nie wymaga stosowania specjalnego programu ruchowego. Należy stosować zasadę wszechstronności form aktywności i ćwiczeń fizycznych oraz odpowiedniego doboru różnych bodźców ze środowiska zewnętrznego takich jak: światło, temperatura, powietrze, ruch dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej

POSTAWA CIAŁA DZIECKA W RZECZYWISTOŚCI SZKOLNEJ - zagrożenia I okres krytyczny posturogenezy – przejście z beztroskiej zabawy w przedszkolu do obowiązków szkolnych często w wymuszonych pozycjach II okres krytyczny posturogenezy – skok pokwitaniowy Brak wychowania fizycznego w klasach I-III szkoły podstawowej - zajęcia zintegrowane prowadzone przez nauczycieli o niedostatecznej (jak sami oceniają*) wiedzy o wychowaniu fiz. i korygowaniu postawy ciała *Banaszkiewicz T.: Wiedza nauczycielek kształcenia zintegrowanego o wychowaniu fizycznym. W: Muszkieta R. (red.) Nauczyciel i uczeń wyzwaniem dla przyszłości . AWF, Poznań, 2003, 96-104. POSTAWA CIAŁA DZIECKA W RZECZYWISTOŚCI SZKOLNEJ - zagrożenia Brak możliwości indywidualnego podejścia do problemu postawy ciała u każdego ucznia – wysoki odsetek wad postawy, brak rzetelnych badań postawy ciała Ryzyko wynikające z wczesnej specjalizacji sportowej – brak ćwiczeń wyrównawczych Siedzący tryb życia, brak ergonomii w czasie nauki dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej

Przymusowa pozycja siedząca dzieci w szkole, spędzanie wolnego czasu przed telewizorem, często w nieprawidłowej pozycji), nadwaga i otyłość to główne przyczyny powstawania nieprawidłowości w postawie ciała dzieci i młodzieży. dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej

Brak ruchu i siedzący tryb życia mogą prowadzić do osłabienia mięśni, złego nawyku postawy, a w konsekwencji – do pojawienia się wad postawy. Plecy okrągłe Plecy wklęsłe Plecy okrągło-wklęsłe Plecy płaskie Stopy płaskie Stopy płasko koślawe Kolana koślawe Kolana szpotawe Klatka piersiowa szewska Klatka piersiowa kurza SKOLIOZA !!! dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej

POSTAWA SKOLIOTYCZNA TO NIE TO SAMO CO SKOLIOZA dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej

KSZTAŁTOWANIE NAWYKU PRAWIDŁOWEJ POSTAWY CIAŁA Nawyk jest przyzwyczajeniem do wykonywania różnych czynności w określony sposób, nie zawsze prawidłowy. Na nawyk postawy znaczący wpływ mają m.in.: Niewłaściwe pozycje robocze – podczas odrabiania lekcji, oglądania telewizji, zabawy. Noszenie bagażu szkolnego W profilaktyce wad postawy bardzo ważne jest eliminowanie sytuacji prowadzących do wytworzenia się nawyku postawy nieprawidłowej. dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej

ERGONOMIA PODCZAS RÓŻNYCH CZYNNOŚCI Prawidłowa pozycja siedząca to taka w której mamy podparte fizjologiczne krzywizny, stopy i plecy są podparte i zachowana jest symetria ciała. Prawidłowa pozycja stojąca jest wtedy, gdy ciężar ciała rozkłada się równo na obie kończyny dolne a środek ciężkości pada między stopami. Ciężar podnoszony z podłogi podnosimy trzymając blisko ciała, startujemy z ugiętych kolan. dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej

PLECAK ZAGROŻENIEM DLA POSTAWY CIAŁA? Według Centralnego Instytutu Ochrony Pracy – Państwowego Instytutu Badawczego (CIOP-PIB) ciężar szkolnego plecaka nie powinien przekraczać 10-15% masy ciała dziecka. dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej

Obciążenie kręgosłupa i mięśni tułowia zmienia się w zależności od pozycji ciała i masy plecaka. Na obciążenie mięśni większy wpływ niż masa plecaka ma niewłaściwa pozycja ciała. Ciężar plecaka większy niż 10-15% masy ciała wymusza u dziecka kompensację zbyt dużego obciążenia poprzez zmianę pozycji ciała – pochylenie się do przodu. Długotrwałe przyjmowanie takiej pozycji prowadzi do jej utrwalenia.

Dobry plecak – co ma znaczenie? ciężar plecaka bez wyposażenia ciężar plecaka z wyposażeniem szerokość szelek równomierne rozłożenie ciężaru dobre zabezpieczenie przed zsuwaniem się plecaka (tj. pas biodrowy –tak jak w plecakach turystycznych) Plecak na kółkach – NIE JEST DOBRY! – rotacja całego tułowia

Polecenie słowne nie jest wystarczającym bodźcem dla uzyskania korekcji postawy ciała i koniecznym staje się wcześniejsze uzmysłowienie dziecku obrazu prawidłowej postawy ciała     Barczyk K., Skolimowski T., Giemza C. Zmiana postawy ciała pod wpływem bodźca słownego u dzieci w młodszym wieku szkolnym . Medycyna Sportowa. 2001, 7; 287-289. dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej

DZIECKO MUSI WIEDZIĆ JAKA JEST PRAWIDŁOWA POSTAWA CIAŁA – trzeba go tego nauczyć Cechy charakteryzujące prawidłową postawę to: 1.      Proste ustawienie głowy w płaszczyźnie czołowej, a w strzałkowej głowa ustawiona nad klatką piersiową. 2.      Utrzymanie fizjologicznych krzywizn kręgosłupa. 3. Kręgosłup prosty w płaszczyźnie czołowej 4.      Prawidłowo wysklepiona klatka piersiowa. 5.      Symetrycznie podparta miednica. 6.      Proste kończyny dolne i prawidłowo wysklepione stopy. dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej

„Dobrze ustawiona miednica kluczem do prawidłowej postawy ciała” WAŻNE : - prawidłowe siedzenie, stanie - unikanie asymetrycznych wzorców np. ciągła jazda na hulajnodze - utrzymanie odpowiedniej długości i siły mięśni. dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej

PRAWIDŁOWA MASA CIAŁA Nadwaga i otyłość są sprzymierzeńcami powstawania wad postawy ciała Systematyczna aktywność ruchowa Właściwa dieta dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej

KSZTAŁTOWANIE PRAWIDŁOWYCH NAWYKÓW

BEZWZGLĘDNA KONIECZNOŚĆ WYELIMINOWANIA POZYCJI! SIAD Z PODUDZIAMI NA ZEWNĄTRZ SIAD Z ZAPLATANIEM NÓG O NOGI KRZESŁA SIAD ASYMETRYCZNY NA JEDNEJ NODZE

CZY NADMIAR RUCHU MOŻE ZASZKODZIĆ POSTAWIE CIAŁA? Nadmierna aktywność ruchowa w postaci treningów sportowych i dążenie do uzyskania maksymalnych rezultatów podczas walki sportowej mogą niekorzystnie odbić się na zdrowiu młodego człowieka. dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej

Specyficzne ćwiczenia fizyczne, często asymetryczne, o dużym obciążeniu, ukierunkowane na wybiórcze kształtowanie poszczególnych umiejętności czy zdolności, mogą przyczyniać się do pojawienia się wad postawy.

Dlaczego u młodych sportowców występują wady postawy ? Najczęściej są one wynikiem asymetrycznych przeciążeń treningowych lub niewłaściwych ćwiczeń. Dzieci lub młodzież uczęszczająca na treningi z założenia powinna być zdrowa, o prawidłowym rozwoju fizycznym, a tym samym – prawidłowej postawie ciała. Jeżeli jednak zaczynają trenować osoby z wadą postawy istnieje niebezpieczeństwo jej pogłębienia w wyniku znacznych obciążeń treningowych, zwłaszcza asymetrycznych. Zatem niezbędne jest rzetelne przeprowadzanie badań wstępnych przed rozpoczęciem trenowania danej dyscypliny sportowej. dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej

Należy również zwrócić większą uwagę nauczycieli Występowanie wad postawy u trenujących można wytłumaczyć pogłębianiem się wady w wyniku treningów lub pojawieniem się wady postawy w konsekwencji dozowania nieprawidłowych ćwiczeń i obciążeń treningowych. Niezbędne jest zatem prowadzenie badań okresowych i kontrolnych przez lekarzy medycyny sportowej. Należy również zwrócić większą uwagę nauczycieli wychowania fizycznego i trenerów na kształtowanie u dzieci nawyku prawidłowej postawy. dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej

PODSUMOWANIE 1. Rodzice, nauczyciele odgrywają istotne role w profilaktyce powstawania wad postawy ciała dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej

Prawidłową postawę ciała dziecka należy kreować już od narodzin. 2. Prawidłową postawę ciała dziecka należy kreować już od narodzin.

3. Dużym zagrożeniem dla postawy ciała jest sztuczne przyspieszanie rozwoju poprzez ustawianie dziecka na siłę w wymuszonych pozycjach (np. siedzenie, chodzenie itp.).

4. W warunkach sprzyjających prawidłowa postawa ciała rozwija się spontanicznie i nie wymaga specjalnej interwencji.

5. Należy stymulować harmonijny rozwój motoryczny dziecka a przez to wpływać na postawę ciała stosując różnorodne formy aktywności ruchowej.

6. W trosce o rozwój prawidłowej postawy ciała rodzic, nauczyciel powinien kształtować prawidłowe nawyki u dziecka i dbać o prawidłową masę ciała. dr Daria Domosławska, specjalista fizjoterapii Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej

7. Podczas rozwoju postawy ciała niezbędna jest jej kontrola przez lekarza, w celu wczesnego wykrycia nieprawidłowści i podjęcia właściwych działań.

Miednica jest kluczem do rozwoju postawy ciała 8. Miednica jest kluczem do rozwoju postawy ciała

9. Uprawianie sportu wyczynowego nie może być „lekarstwem” na nieprawidłowości w postawie ciała, dlatego przed rozpoczęciem treningów i podczas ich realizacji niezbędne jest przeprowadzenie badań przez lekarza medycyny sportowej.

10. Problem profilaktyki wad postawy ciała jest złożony i wymaga udziału oraz „współodpowiedzialności” wielu osób (m.in. rodziców, nauczycieli, lekarzy, fizjoterapeutów a także samych dzieci).

11. Dziecko z wady postawy „nie wyrośnie” dlatego niezbędna jest pomoc specjalistów.

PIŚMIENNICTWO Broda A., Stępień A. (2012) Uwierz w siebie. Profilaktyka wad postawy u przedszkolaków. Blue Bunni. Kasperczyk T. (2004) Wady postawy ciała- diagnostyka i leczenie. Kasper, Kraków. Kotwicki T. i wsp. Zasady leczenia nieoperacyjnego skolioz idiopatycznych – wskazówki oparte o zalecenia SOSORT 2006 (Society on Scoliosis Orthopaedic. Ortopediia Traumatologia Rehabilitacja. MEDSPORTPRESS, 2009; 5(6); Vol. 11, 379-395. Kutzner-Kozińska (2004) Proces korygowania wad postawy ciała. Podręcznik dla studentów wychowania fizycznego. Owczarek S. (2016) Ćwiczenia korekcyjne z przyborami Thera-Band. Korso. Materiały dostępne w internecie na temat profilaktyki wad postawy

Program pilotażowy „Profilaktyka wad postawy dla dzieci z klas I szkół podstawowych w latach 2016/2017 realizowany w latach 2017/2018” jest finansowany z budżetu Miasta Płocka.