Metody nauczania ćwiczeń ruchowych

Metody nauczania ćwiczeń ruchowych to sposoby, za pomocą których w pracy dydaktycznej ćwiczący, pod kierunkiem N, opanowuje umiejętności, nawyki ruchowe i związane z nimi wiadomości. Realizacja zadań ruchowych wymaga szczególnej dbałości o odpowiedni dobór metod.

Rodzaje metod 1 – metoda syntetyczna (całości) – polega na nauczaniu określonej zabawy, gry, ćwiczenia ruchowego w całości, od początku w pełnej formie. W przypadku zabaw i gier ruchowych powinna ona być podstawową metodą nauczania.

2 – metoda analityczna (części) – polega na nauczaniu poszczególnych elementów zabawy, gry, ćwiczenia ruchowego. Nauczanie rozpoczyna się od elementów prostych, łatwych. Po opanowaniu przez ćwiczących wyizolowanych elementów ruchu, należy przejść do bardziej złożonych, by w efekcie końcowym U opanował daną zabawę, grę, ćwiczenie w całości.

3 – metoda mieszana (syntetyczno – analityczna) – polega w pierwszej fazie na nauczaniu częściami, a następnie w pełnej formie. Może ona polegać także na podziale U na grupy. U mniej sprawni uczą się zabawy, gry, ćwiczenia za pomocą metody analitycznej, by przejść do pełnej formy ćwiczenia. Natomiast U sprawniejsi mogą uczyć się od początku w pełnej formie zabawy, gry, ćwiczenia.

4 – metoda kompleksowa – polega na nauczaniu wyodrębnionych przez N kompleksów ruchowych danej zabawy, gry lub ćwiczenia ruchowego i jest połączeniem poprzednich metod, stosowanym często w celu korygowania błędów w wykonywanym ruchu.

Strzyżewski pisząc o systematyce metod jako sposobów realizacji wychowania fizycznego, podzielił je ze względu na wymagany poziom aktywności wewnętrznej i zaangażowania intelektualnego U na następujące zadania: 1 – ściśle określone – wymagające ścisłego sterowania zewnętrznego, takie jak nauka techniki i taktyki poszczególnych dyscyplin sportowych oraz zadań o charakterze rehabilitacyjno – korekcyjnym. 2 – częściowo określone – które U mogą wykonywać do pewnego stopnia samodzielnie. 3 – problemowe – wymagające pełnej samodzielności i inwencji w poszukiwaniu rozwiązań przy wykorzystywaniu posiadanych umiejętności i wiadomości.

Każda z wymienionych grup zadań wymaga innego podejścia metodycznego w procesie ich realizacji, i tak: zadania ściśle określone – wymagają zastosowania metod reproduktywnych (odtwórczych), zadania częściowo określone – wymagają zastosowania metod proaktywnych (usamodzielniających), zadania problemowe – wymagają zastosowania metod kreatywnych (twórczych) .

Metody reproduktywne (odtwórcze) Metoda naśladowczo- ścisła S-R (bodziec-reakcja), tzn. że uczeń jest przedmiotem zabiegów dydaktyczno-wychowawczych, jest sterowany zewnętrznymi bodźcami środowiskowymi, głównie przez n, jedynego decydenta w tym procesie. Proces nauczania techniki ruchu przebiega wg określonej technologii, której istotą jest wielokrotne powtarzanie wzoru ruchowego, aż do ukształtowania się nawyku ruchowego. Uczniowie są więc przedmiotem manipulacji w rękach nauczyciela, skutkiem czego uczniowie najczęściej nie przykładają znaczenie do tego, co robią. Zainteresowanie zajęciami ruchowymi zanika.

U może się zmieniać pozytywnie w zakresie struktury somatycznej, podnosić sprawność fizyczną, opanować technikę ćwiczeń i taktykę gry. Te pozytywne rezultaty można osiągnąć nawet wbrew woli U, pod warunkiem jednak, że N umiejętnie kieruje systemem nagród i kar.

Do głównych negatywnych skutków tej metody należy zaliczyć: obniżenie u U zdolności sterowania sobą i zwiększone zapotrzebowanie na impulsy zewnętrzne dla podtrzymania aktywności, brak zdolności do zmian postępowania, nawet gdy okoliczności się zmieniły, bierność i brak inicjatywy, niesamodzielność,

schematyczność postępowania w sytuacjach objętych nawykiem i utrudnianie wytwarzania się nowych form zachowania, zachowanie reaktywne łatwo może przerodzić się w formę dominującą, brak niezbędnych warunków do kształtowania się pozytywnych postaw wobec KF. Metodę naśladowczo – ścisłą należy we współczesnej szkole zastąpić metodą zadaniowo – ścisłą lub metodą programowanego uczenia się.

Metoda zadaniowa-ścisła ma tę przewagę nad naśladowczą-ścisłą, iż uczeń w wyniku odpowiednich działań motywujących nauczyciela jest wewnętrznie umotywowany na osiągnięcie określonego wyniku. Postawienie uczniów w sytuacji zadaniowej realizuje się dzięki następującym czynnościom nauczyciela: uświadomieniu uczniom stanu ich umiejętności czy braków, co powinno wyzwolić u nich potrzebę zmiany tego stanu rzeczy (sytuacji początkowej), określeniu celu i jego wartości, co powinno motywować uczniów do realizacji zadania.

Za pomocą metody programowanego uczenia się, uczeń samodzielnie uczy się określonego zadania ruchowego przy pomocy z góry przygotowanego przez nauczyciela programu. W tej metodzie wyeksponowane są samokontrola i samoocena, jednak samodzielność jest ograniczona przez fakt, iż uczeń w toku uczenia się ściśle odtwarza jednoznacznie określone przez twórcę programu zadania-ćwiczenia, czyli w rzeczywistości nie ma pełnej swobody działania.

Metoda nauczania programowanego realizuje słuszne postulaty: eliminowania sytuacji sprzyjających tworzeniu się błędów i luk w procesie uczenia się, wytwarzania u uczniów postawy aktywnej i zaangażowanej, indywidualizowania treści i tempa uczenia się przez częstą kontrolę i ocenę oraz nagradzanie pozytywnych reakcji,

wytwarzania w procesie nauczania sprzężenia zwrotnego, regulującego dopływ informacji w zależności od stopnia opanowania określonych partii materiału, przedstawienia programu nauczania specjalnie opracowanego i zweryfikowanego na materiale empirycznym, zapewniając tym samym właściwe dostosowanie treści nauczania i sposobu ich przekazywania do poziomu uczniów, dla których program jest przeznaczony.

Metody proaktywne (usamodzielniające) Aktywizacja U w procesie wf wymaga stawiania U w takich sytuacjach zadaniowych, które dla nich będą atrakcją i zgodne z ich potrzebami rozwojowymi. Ponadto U powinni wykonywać zadania w miarę możliwości samodzielnie, by uczyć się samokontroli i samooceny własnego działania. Można to osiągną stosując odpowiednie zadania i następujące metody ich realizacji:

Metoda zabawowo – naśladowcza polega na naśladowaniu mechanizmów, zwierząt, ludzi będących w ruchu oraz takich zjawisk przyrodniczych jak wiatr, grzmot, deszcz. W tym przypadku do aktywności ruchowej pobudzają dzieci tematy podsuwane przez N.

Metoda zabawowa-naśladowcza jest dostosowana do rozwoju psychofizycznego dzieci w wieku przedszkolnym i dzieci z klasy I szkoły podstawowej. Stawianie dzieci w sytuacji zadaniowej polega na wywołaniu u dzieci określonego myślowego obrazu przedmiotu czy zjawiska, którego istotą jest ruch i zaleceniu naśladowania go. Stosując tę metodę opieramy się na wyobrażeniu zdobytym przez dzieci w wyniku bezpośredniej obserwacji lub na wyobrażeniu wywołanym przez wychowawcę przy pomocy takich treści, które nawiązują do przeżyć dzieci. Ruchy dziecka nie muszą być dokładnym i ścisłym odtworzeniem zaobserwowanych czynności. Należy w tym wypadku dać dużo swobody dzieciom i pobudzić ich inicjatywę i fantazję.

Metoda zabawowa – klasyczna, w której U są stawiani w sytuacji zadaniowej za pomocą fabuły lub przepisów

Gra ruchowa jest nieco bardziej złożona i od zabawy odróżniają ją: Występuje wtedy, gdy źródłem i inspiracją aktywności ruchowej dzieci jest stworzona przez nauczyciela konkretna sytuacja pedagogiczna, w której podstawową rolę porządkującą i organizacyjną działania uczestników stanowi fabuła lub przepis. Fabuła, czyli słowny opis zdarzenia lub sytuacji przesycony wytworami własnej fantazji nauczyciela, jest charakterystyczna dla zabawy Gra ruchowa jest nieco bardziej złożona i od zabawy odróżniają ją: gra ruchowa toczy się wg ściśle określonych przepisów, w grze występuje współzawodnictwo (zwykle pomiędzy drużynami), gra kończy się automatycznie z chwilą wygrania współzawodnictwa przez jakiś zespół lub jednostkę.

Metoda bezpośredniej celowości ruchu polegająca na tym, że N stawia U w sytuacji zadaniowej poprzez zalecenie wykonania prostych zadań wziętych z życia,

Metoda gimnastyczna bezpośredniej celowości ruchu ma na celu: uzupełnienie dotychczasowej luki między zasobem materiału ćwiczebnego, stosowanego metodą naśladowczo-zabawową a całokształtem ćwiczeń skończonych pod względem gimnastycznym, wykonywanych metodą „ścisłą”, ułatwienie szybszego opanowania przez ćwiczących ruchów gimnastycznych poprawnych i uzyskanie płynących stąd dodatnich efektów fizjologicznych. Zasadniczą cechą tej metody jest łagodne przejście od ruchów w formie zabawowej do ruchów poprawnych z zachowaniem stopnia zainteresowania ucznia formą pierwszą, przy jednoczesnym wykorzystaniu zalet fizjologiczno-wychowawczych płynących z formy drugiej.

Metoda programowanego usprawniania się – przykładem są różnego rodzaju „ścieżki zdrowia”, które polegają na samodzielnym usprawnianiu się według tych samych założeń jak w metodzie programowanego uczenia się techniki ruchu.

Funkcjonuje na podobnych zasadach, jakie obowiązują w metodzie programowanego uczenia się. Różnica pomiędzy nimi sprowadza się do różnicy celów, jakie pragnie się osiągnąć z ich pomocą. Programowanie zadań usprawniających jest dużo łatwiejszą czynnością dla N niż programowanie zadań, które maja doprowadzić do opanowania techniki ruchu; poza tym program usprawniania się nie wymaga od ucznia takiego wielkiego wysiłku intelektualnego i skupienia uwagi jak program uczenia się techniki ruchu.

Metody kreatywne (twórcze) Do najistotniejszych cech metod twórczych należą: pełna samodzielność U w rozwiązywaniu zadań i problemów ruchowych, zadania dla podmiotu mają charakter zadań otwartych, tzn. zupełnie nieznanych, z którymi spotykają się po raz pierwszy, czynnikami motywującymi U do działania są: informacje, aspiracje, oczekiwania, wyniki własnych czynności mające charakter nagród i kar, U stosuje w procesie działania samokontrolę i samoocenę oraz zdobywa podstawy ustawicznego samodoskonalenia się.

Metoda ruchowej ekspresji twórczej (Laban) – N stawia U w sytuacji zadaniowej, którą U powinni samodzielnie, twórczo rozwiązać, przy czym każde rozwiązanie zademonstrowane przez U uważa się jako poprawne.

stworzona przez R. Labana, przetransportowana na grunt polski przez W stworzona przez R. Labana, przetransportowana na grunt polski przez W. Gniewkowskiego. Metoda oparta na ruchu twórczym zwana w Polsce także improwizacją ruchową, daje nauczycielowi dużą swobodę wyboru i pobudza go do komponowania zadań ruchowych. Podstawową wskazówką dla N wdrażającego tę metodę jest pozostawienie ćwiczącym całkowitej swobody wyboru sposobu wykonania, postawionego zadania ruchowego. Trzeba ćwiczącym wyjaśnić, co mają robić, natomiast jak mają robić zależy od ich inwencji twórczej, pomysłowości, fantazji, poczucia estetyki itp.

Metoda problemowa – N stawia U w sytuacji problemowej, to znaczy w takiej, z którą U spotykają się po raz pierwszy i nie znają sposobu jej rozwiązania. U samodzielnie analizują sytuację, tworzą programy, rozwiązania problemu i weryfikują jego poprawność w praktycznym działaniu.

najogólniej rzecz biorąc przez nauczanie problemowe rozumiemy zespół takich czynności, jak organizowanie sytuacji problemowych, formułowanie problemów, udzielanie uczniom niezbędnej pomocy w rozwiązywaniu problemów i sprawdzaniu tych rozwiązań, wreszcie kierowanie procesem systematyzowania i utrwalania tak uzyskanej wiedzy.

Formy organizacyjne w jednostce zajęciowej FORMY W WYCHOWANIU FIZYCZNYM FORMY PODZIAŁU UCZNIÓW FORMY PORZĄDKOWE FORMY PROWADZENIA ZAJĘĆ

FORMY W WYCHOWANIU FIZYCZNYM Zakres form organizacyjnych w wychowaniu fizycznym określa się w szerszym i węższym zakresie; Zakres szerszy – lekcja, wycieczka, zajęcia treningowe, impreza sportowa i rekreacyjna, ćwiczenia śródlekcyjne; Zakres węższy – stosowane formy ćwiczeń, stosowane w tych konkretnych zajęciach;

LEKCJA WF Faza przygotowawcza Faza wykonawcza Faza kontrolna ZAJĘCIA POZALEKCYJNE ćwiczenia śródlekcyjne ćwiczenia międzylekcyjne – przerwy rekreacyjne zajęcia kompensacyjno-korekcyjne zajęcia sportowe ZAJĘCIA POZASZKOLNE zajęcia rekreacyjne organizowane samodzielnie, rodzinę, grupy, organizacje TKKF, ZHP, OSiR, PTTK zajęcia sportowe w klubach wycieczki i rajdy, obozy letnie i zimowe zielone i białe szkoły

FORMY PODZIAŁU UCZNIÓW ZASTĘPY STAŁE ZASTĘPY SPRAWNOŚCIOWE ZASTĘPY SPRAWNOŚCIOWE ZMIENNE DRUŻYNY GRUPY PARY

ZASTĘPY STAŁE ustalane są na dłuższy okres czasu, w danej klasie. W zależności od wielkości klasy dzieli się ją na trzy do pięciu zespołów. W zastępie nie powinno być mniej niż sześciu uczniów, a nie więcej niż dziesięciu. Przy tym podziale bierze się pod uwagę nie tyle sprawność uczniów, wysokość i ciężar ciała, ale przede wszystkim poziom wychowawczy uczniów i stosunki międzyludzkie w klasie. Jest to, bowiem celowo stosowany środek wychowawczy za pomocą, którego uczniowie uczą się pracy i odpowiedzialności zespołowej, kierowania innymi, podporządkowania się, udzielania pomocy. Zastępowym powinien być uczeń lubiany, silny, autorytet.

ZASTĘPY SPRAWNOŚCIOWE - motoryczność, sprawność, szybkość, skoczność, zwinność. Ćwiczenia obowiązujące w danym zastępie mogą być tak ustalone, że odpowiadają stanowi sprawności wszystkich uczniów w zastępie. Mogą być zrozumiałe i dostępne zarówno dla uczniów mało sprawnych i bardzo sprawnych. Kontrola sprawności powinna być podstawą do tego, aby przenieść ucznia z zastępu o małej sprawności do zastępu o dużej sprawności i odwrotnie. Np. I zastęp – bardziej prawny, biegnie dłuższy odcinek, natomiast II zastęp – mniej sprawny, pokonuje krótszy odcinek.

ZASTĘPY SPRAWNOŚCIOWE ZMIENNE skład osobowy zastępów należy zmieniać w zależności od zaawansowania w konkretnym temacie czy dyscyplinie sportowej, a nawet w poszczególnych zadaniach o dużej trudności technicznej czy taktycznej albo obciążeniowej. W procesie dydaktyczno wychowawczym należy stosować wszystkie 3 formy, przy czym celowe jest, aby najpierw wykorzystać formę zespołów stałych (wg kryterium wychowawczego), potem formę zespołów sprawnościowych (wg kryterium osiągniętego poziomu sprawności ogólnej), i formę zespołów sprawnościowo-zmiennych (wg kryterium osiągniętego poziomu w poszczególnych dyscyplinach, tematach)

FORMY PORZĄDKOWE USTAWIENIA PODSTAWOWE USTAWIENIE ĆWICZEBNE ODLICZANIA ORAZ ZWROTY

FORMY PROWADZENIA ZAJĘĆ FORMA FRONTALNA FORMA INDYWIDUALNA FORMA ZAJĘĆ W ZESPOŁACH FORMA ZAJĘĆ W ZESPOŁACH Z DODATKOWYMI ZADANIAMI FORMA STACYJNA FORMA OBWODU ĆWICZEBNEGO FORMA STRUMIENIOWA (TOR PRZESZKÓD)

FORMA FRONTALNA ma miejsce wówczas, gdy wszyscy uczniowie wykonują równocześnie identyczne ćwiczenia pod względem techniki, ilości powtórzeń, tempa, realizowana w różnorodnych formach ustawień oraz niekiedy z wykorzystaniem niektórych form podziału UŁATWIA NAUCZYCIELOWI - narzucenie całej grupie pożądanej intensywności ćwiczeń (ilości powtórzeń, tempo wykonania, wprowadzanie przerw wypoczynkowych), obserwację i kontrolę wszystkich uczniów podczas wykonywania poszczególnych zadań;

ZASTOSOWANIE – przeprowadzanie ćwiczeń łatwych pod względem obciążenia i techniki wykonywania, na przykład ćwiczeń kształtujących, przeprowadzanie ćwiczeń prostych wymagających kontroli jakości i intensywności ich wykonania z uwagi na to, że ich celem jest ukierunkowane przygotowanie aparatu ruchu do trudnego technicznie (obciążeniowo) zadania planowanego w lekcji, we wstępnej fazie nauczania techniki, gdy u wszystkich uczniów występują podobne trudności – nauczycielskie czynności informujące i naprowadzające mogą dotyczyć całej grupy.

FORMA INDYWIDUALNA ma miejsce wówczas, uczniowie mają pełną swobodę i ćwiczą według własnego pomysłu, nierozerwalnie związana z twórczymi metodami realizacji zadań ruchowych; UŁATWIA NAUCZYCIELOWI stosowanie metod kreatywnych,zwiększa aktywność ucznia, zindywidualizowanie wykonania zadań ruchowych przez ucznia; ZASTOSOWANIE realizacja zadań problemowych – gdy dana jest pełna swoboda wykonawcy lub poczynania ucznia są w małym stopniu ograniczone (problem do rozwiązania, charakter muzyki....), prowadzenie rozgrzewki z wykorzystaniem formy indywidualnej (przy zwiększaniu udziału jej wraz z wiekiem ćwiczących).

FORMA ZAJĘĆ W ZESPOŁACH ma miejsce wówczas, gdy dzielimy klasę na zespoły, a każdy zespół wykonuje zadania na swoim stanowisku, w ramach każdego zespołu uczniowie pojedynczo lub w parach przystępują do wykonania ćwiczenia, po czym wstępują do zespołu, uczniowie oczekujący są obserwatorami lub pełnią czynności zabezpieczające; TRYB RÓWNOLEGŁY wszystkie zespoły wykonują identyczne zadania,możliwe jest stawianie przed celowo dobranymi zespołami (zastępy sprawnościowe) tego samego zadania , lecz o różnym stopniu trudności; TRYB ZMIENNY wykonywanie przez poszczególne zespoły,na każdym wyznaczonym stanowisku, innych zadań, po upływie określonego czasu następuje zmiana zespołów

ZASTOSOWANIE na lekcjach kontrolnych w celu uniknięcia „punktów martwych”, w celu nauczania technik i taktyk sportowych od momentu, gdy pojawiają się różnice między poszczególnymi uczniami (indywidualizacja), gdy nie mamy wystarczającej liczby sprzętu, aby poprowadzić lekcję w formie frontalnej (np. nauczanie podań i chwytów gdy posiadamy zaledwie kilka piłek), w przypadku zaplanowania w lekcji ćwiczeń trudnych technicznie, wymagających aktywnej postawy nauczyciela w formie asekuracji, ochrony czy pomocy.

FORMA ZAJĘĆ W ZESPOŁACH Z ZADANIAMI DODATKOWYMI przebieg zbliżony do formy zajęć w zespołach, jednak aby skrócić czas oczekiwania uczniów na wykonanie zadania podstawowego wprowadza się dodatkowe, istotne gdy w zespole jest znaczna liczba uczniów, gdy wykonanie zadania podstawowego zabiera dużo czasu;

ZASADY DOBORU ZADAŃ DODATKOWYCH powinny angażować inne partie mięśniowe niż te, które są obciążone przy zadaniu podstawowym, struktura ruchu zadania dodatkowego nie może być diametralnie inna niż zadanie podstawowe – utrudnia proces nauczania, powinny mieć charakter wyrównawczy, gdy ćwiczenie podstawowe wymaga dużego wysiłku i koncentracji, powinno to być zadanie proste, znane i dostępne dla wszystkich, by objaśnienie było jak najkrótsze i nie wymagało zbytniej koncentracji uwagi, powinny one służyć raczej rozwijaniu zdolności motorycznych

FORMA STACYJNA uczniowie ćwiczą strumieniem na wielu stacjach, które składają się na obwód stacyjny, stosuje się wówczas, gdy zadaniem jest utrwalenie umiejętności i nawyków lub doskonalenie zdolności motorycznych, CECHY CHARAKTERYSTYCZNE: stacje rozumiane jako stanowisko ćwiczebne, które również występują w innych formach zajęć, ćwiczenia na stacjach należy odróżnić od formy przebiegu zajęć stacyjnych, obwód stacyjny jest to ujęcie wielu stacji w jeden zorganizowany ciąg, na którym uczniowie wykonują przewidziane zadania (ćwiczenia),

WSKAZÓWKI ORGANIZACYJNO-METODYCZNE - PRZEBIEG: obwodów stacyjnych jest tyle, co zastępów czy grup i każdy uczniowski zespół ćwiczy na jednym z nich, wszystkie stacje są włączone do jednego wielkiego obwodu na którym ćwiczy cała klasa – dla uniknięcia przestojów – zastępy grupy zaczynają ćwiczyć przy różnych stacjach jednocześnie.

FORMA OBWODOWA wyznaczenie na pewnej przestrzeni zamkniętego obwodu złożonego z kilku stanowisk ćwiczebnych na których uczeń kolejno wykonuje wyznaczone zadania ruchowe, określona ilość razy lub w określonym czasie, mając z góry wyznaczoną długość przerwy na przemieszczenie i odpoczynek,

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE OBWODU ĆWICZEBNEGO: przydzielenie uczniów do każdego stanowiska przed rozpoczęciem ćwiczeń na obwodzie, rozpoczęcie ćwiczeń na sygnał i wykonywanie ich jednocześnie przez wszystkich uczniów w każdym zespole, zakończenie ćwiczenia na sygnał lub po wykonaniu określonej liczby powtórzeń, przeznaczenie przerwy odpoczynkowej na przejście do kolejnego stanowiska i przygotowanie się do podjęcia na nim ćwiczenia, całkowite pokonanie obwodu następuje w momencie, gdy uczniowie znajdą się na stanowisku od którego rozpoczynali.

WSKAZÓWKI ORGANIZACYJNO-METODYCZNE: na jednym stanowisku powinno się znajdować do 6 uczniów, grupy na jednym stanowisku zbliżone pod względem sprawnościowym , dokładnie określić czas ćwiczenia lub liczbę powtórzeń oraz czas przerwy, objaśnienia ćwiczeń połączyć z pokazem;

DOBÓR ĆWICZEŃ WSKAZÓWKI METODYCZNE wprowadzać takie ćwiczenia by maksymalnie wykorzystać ustawienie uczniów, to znaczy nie zmieniać do wykonania jednego czy dwóch ćwiczeń wprowadzać takie ćwiczenia by maksymalnie wykorzystać przybory i przyrządy w miarę możliwości każdą zmianę łączyć z wykonaniem przez uczniów zadań ruchowych; w grach ruchowych maksymalnie zespoły - drużyny 8 osób w ćwiczeniach w parach stosować takie zadania ruchowe które angażują obydwóch ćwiczących;

w ćwiczeniach w parach stosować takie zadania ruchowe które angażują obydwóch ćwiczących; w licznych zespołach uczniów zamiast wyścigów pojedynczych wprowadzać sztafety wahadłowe wyścigi strumieniem, wyścigi szeregów; planować zadania w takich formach ustawienia by je łatwo przekształcać i zapewniać odpowiednią intensywność lekcji;

Zasady budowy lekcji Zasada wszechstronności – wymaga od prowadzącego oddziaływania na harmonijny rozwój uczniów (sferę intelektualną, motoryczną, fizyczną, społeczną). Realizowanie tej zasady odbywa się poprzez:

oddziaływanie wielopłaszczyznowo, poprzez przekazywanie wiadomości, nauczanie czynności ruchowych, kształtowanie sprawności fizycznej, postaw do dbałości o ciało i zdrowie, wpływ na różne układy organizmu (krążenia, odporności, oddechowego, układ ruchu), włączanie uczniów jako współodpowiedzialnych za przebieg procesu wychowania i kształcenia fizycznego,

stosowanie różnorodnych ćwiczeń (z przyborem i bez przyboru, wpływające na wszystkie partie mięśniowe, we wszystkich płaszczyznach i kierunkach, trudne i łatwe, dynamiczne i statyczne, ale też rozwijające potencjał intelektualny itd.), stosowanie różnorodnych metod (w tym aktywizujących), form, sposobów organizacji zajęć, prowadzenie różnych form zajęć (różne dyscypliny sportowe, zmienne warunki – sala sportowa, boisko sportowe, zajęcia teoretyczne i praktyczne).

Zasada zmienności pracy – polega głównie na odpowiednim doborze ćwiczeń, które zapobiegają przeciążeniom, kontuzjom, rozwojowi tylko wybranych mięśni czy części (stron) naszego ciała. Dotyczy ona również wykorzystywania zamiennie/równolegle zadań fizycznych oraz intelektualnych. Stosowanie zmiennych środków wpływa także korzystnie na atrakcyjność lekcji. Prowadzący powinien zatem

różnicować formy zajęć, układać ćwiczenia tak, aby następne miało wpływ na inną partię mięśniową (np. podczas rozgrzewki), stosować różne pozycje wyjściowe, ćwiczenia statyczne przeplatać dynamicznymi, trudne – łatwymi, znane – nowymi, mniej atrakcyjne – atrakcyjnymi, wymagające skupienia – swobodnymi, wprowadzać liczne zabawy (szczególnie w klasach młodszych), które rozwijają potencjał zarówno intelektualny jak i emocjonalno-moralny.

Zasada stopniowego natężenia wysiłku – wskazuje na odpowiednią intensywność ćwiczeń na zajęciach (np. mierzoną częstością skurczów serca – HR lub liczbą oddechów). Maksimum intensywności powinno mieć miejsce ok. 35 minuty trwania zajęć, gdy zajęcia trwają 45 minut, a około 75 – 80 minuty, gdy zajęcia trwają 90 minut Nie jest to oczywiście cel nadrzędny. O efektywności lekcji świadczyć będą nie tylko zmiany w zakresie potencjału zdrowotnego, ale również te perspektywiczne w zakresie postaw.

W ramach zasady stopniowego natężenia wysiłku należy uwzględnić następujące prawidłowości: rozpoczynamy zajęcia od zadań o małej intensywności, a następnie stopniowo przechodzimy do zadań o większej intensywności (tempo wykonania, liczba powtórzeń, czas trwania), ćwiczenia o znacznej intensywności powinno być poprzedzone ćwiczeniami przygotowawczymi (w aspekcie metodycznym i kształcącym, również emocjonalnym), prawidłowo zorganizowane zajęcia zwiększają ich intensywność,

przekazywanie wiedzy na zajęciach, nauczanie nowego elementu zawsze obniża intensywność zajęć, rodzaj zajęć (dyscyplina sportowa, typ zajęć, miejsce) mogą różnicować zajęcia pod względem intensywności.

Krzywa natężenia wysiłku fizycznego podczas zajęć Część III Rozgrzewka CZĘŚĆ I

Zasady budowy lekcji w kontekście potrzeb i specyfiki KF: zasad świadomego i aktywnego udziału U w procesie nauczania – uczenia się, zasad systematyczności, zasada poglądowości, zasada przystępności, zasada łączenia teorii z praktyką, zasada trwałości

Zasada świadomości- zasada ta określa nie jako pożądane postawy osób poddawanych temu procesowi, z czym wiąże się m.in. ich aktywność, od której zależą głównie uzyskiwane rezultaty.

Zasada systematyczności- (zwana też zasadą ciągłości) wywodzi się ze spostrzeżenia, iż np. ćwiczenia wykonywane „od przypadku do przypadku” nie mają żadnej wartości. Jak już wspomniano, w procesie kształcenia ruchowego konieczne jest ciągłe powtarzanie danej czynności oraz nadbudowywanie jednej sprawności nad poprzednią, a przerwy powodują swego rodzaju wyjście z wprawy. Przerwy w usprawnianiu powodują też uruchomienie niekorzystnych mechanizmów samoistnej kompensacji, stąd negatywne skutki tych przerw są nie raz trudne do przewidzenia.

Zasada poglądowości – oznacza przede wszystkim działania zmierzające do wyrobienia odpowednich wyobrażeń ruchowych. Podstawą jest tutaj pokaz ćwiczenia i chęć naśladowania, ale wykorzystuje się również pewnie pomoce techniczne – od luster począwszy, a skończywszy na urządzeniach umożliwiających kontrolowanie i korygowanie ruchu podczas jego wykonywania (tzw. biofeedback)

Zasada przystępności (poglądowości)- Zwana czasem zasadą stopniowania trudności określa konieczność dostosowania całokształtu postępowania do możliwości osoby ćwiczącej. Punktem wyjścia jest zawsze aktualny poziom rozwoju motorycznego, sprawności i wydolności danej osoby. W miarę postępu, ćwiczenia muszą być stopniowo utrudniane, bo inaczej nie mają już wartości dla dalszego usprawniaia. Odwrotnie- jeśli ćwiczenia są zbyt trudne czy zbyt intensywne, to powodują zniechęcenie ćwiczącego i prowadzą zwykle do powstania i utrwalenia się nieprawidłowych, niefunkcjonalnych wzorców ruchowych.

 Zasada wiązania teorii z praktyką.- Wymaga się tu, aby działania ćwiczących były poprzedzone przekazywaniem im określonych wiadomości, wiązania działania z efektywnym przekształcaniem rzeczywistości oraz przechodzenia od teorii do praktyki i od praktyki do teorii. Teoretyczne podstawy ułatwiają planowanie czynności praktycznych, praktyka zaś stanowi źródło nowej wiedzy oraz środek jej weryfikowania. W procesie nauczania współistnieć powinno poznanie zmysłowe, rozumowe i poznanie poprzez działanie.

Zasada trwałości- Chodzi tu o takie postępowanie, które przyniesie utrwalenie uzyskanych rezultatów (umiejętności). Konieczna jest więc kompleksowość i ciągłość postępowania oraz działania podtrzymujące nabyte umiejętności (powtarzanie)

Prakseologia Diagnoza – ustalenie przyczyn zaistniałego stanu rzeczy oraz ustalenie przeszkód, które uniemożliwiły osiągnięcie określonych umiejętności ruchowych i mogą utrudniać nabywanie tych umiejętności. Trafne rozpoznanie daje możliwość właściwego określenia celów postępowania, a także doboru odpowiednich środków.

Prognoza- określenie możliwych do osiągnięcia rezultatów, które ułatwia sprecyzowanie kolejnych celów postępowania. Podstawą prognozowania jest nie tylko trafność (poprawność), lecz także znajomość przebiegu różnych dysfunkcji i związanych z nimi możliwości regeneracyjnych, kompensacyjnych i adaptacyjnych. Prognoza może ulegać zmianom na korzyść lub na niekorzyść podopiecznych.

Ordynacja – dotyczy doboru środków najwłaściwszych, aby uzyskać założone rezultaty (cele) kształcenia ruchowego. Zlecając te środki trzeba z jednej strony uwzględnić osobnicze potrzeby i możliwości, a z drugiej również możliwości wykonania określonych procedur, uwarunkowane chociażby zapleczem sprzętowym jakim się dysponuje. Stąd też dobór środków nie zawsze jest optymalny.

Realizacja – oznacza stosowania odpowiednich środków zgodnie z przyjętym planem, a jej skuteczność, choć uzależniona głownie od wiedzy i umiejętności instruktora, nauczyciela czy fizjoterapeuty, jest także wypadkową współdziałania z podopiecznymi. Optymalne rezultaty procesu uczenia się (naucznia) zapewnia przestrzeganie pewnych zasad, które warunkują jego prawidłowy przebieg.