Miłość, szmaragd i … Śląsk Nauczanie regionalne a wychowanie patriotyczne na przykładzie Gimnazjum nr 3 im. Noblistów Polskich w Gliwicach

Nauczanie regionalne a wychowanie patriotyczne w nowej podstawie programowej dla gimnazjum Przedmiot Podstawa programowa Treści nauczania i umiejętności: uczeń Język polski rozpoznaje cechy kultury i języka swojego regionu; ze zrozumieniem posługuje się pojęciami dotyczącymi wartości (…)np. patriotyzm, tolerancja, piękno, a także rozpoznaje ich obecność w życiu oraz w literaturze i innych sztukach; omawia (…) ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, śmierć, lęk, nadzieja, wiara religijna, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność…; dostrzega zróżnicowanie postaw społecznych, obyczajowych, narodowych (…), kulturowych i w ich kontekście kształtuje swoją tożsamość; operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (…) np. region i Polska.

Język obcy posługuje się zasobem środków językowych w zakresie następujących tematów: człowiek, dom, praca, życie rodzinne i towarzyskie, żywienie, turystyka, kultura, sport, technika, świat przyrody, ojczyzna, międzykulturowość. Muzyka określa i rozróżnia podstawowe gatunki muzyki, łącznie z etniczną; charakteryzuje wybrane tańce różnych narodów; zna instytucje kultury muzycznej; gra lub śpiewa (…) pieśni historyczne, patriotyczne, ludowe; rozpoznaje w utworach rytmy polskich tańców narodowych. Plastyka określa swoją tożsamość, mając poczucie związku(…) z tradycją narodową, uczestniczy w życiu kulturalnym; rozpoznaje wybrane dzieła architektury i sztuk plastycznych należące do polskiego i europejskiego dziedzictwa kultury.

Historia poznaje historię począwszy od najdawniejszych dziejów człowieka po przemiany cywilizacyjne w drugiej połowie XX w. Wiedza o społeczeństwie wyjaśnia, jak tworzą się podziały w społeczeństwie, np. na „swoich” i „obcych”; charakteryzuje wybrane warstwy społeczne, grupy zawodowe; przestawia wybrany problem społeczny występujący w miejscowości, w której mieszka i sposoby jego rozwiązania; przedstawia cechy dobrego obywatela; wyjaśnia, co dla niego oznacza być Polakiem; wyjaśnia, co łączy człowieka z wielką i małą ojczyzną i analizuje te więzi na własnym przykładzie; wyjaśnia, czym dla niego jest patriotyzm; wyszukuje informacje o możliwościach zatrudnienia na lokalnym, regionalnym itd. rynku pracy.

Geografia charakteryzuje położenie własnego regionu; rozpoznaje główne rodzaje skał występujących we własnym regionie; charakteryzuje gęstość zaludnienia, strukturę zatrudnienia, aktualne problemy rynku pracy, miasta, rynek usług w zamieszkałym regionie i w Polsce; proponuje działania na rzecz ochrony środowiska we własnym regionie; opisuje walory turystyczne, przyrodnicze, kulturowe wybranego regionu. Biologia dokonuje obserwacji w terenie pospolitych gatunków roślin i zwierząt.

Nauczanie regionalne a wychowanie patriotyczne w Gimnazjum nr 3 im Nauczanie regionalne a wychowanie patriotyczne w Gimnazjum nr 3 im. Noblistów Polskich w Gliwicach W nowej podstawie programowej wielokrotnie pojawiają się słowa – klucze dla omawianego tematu. Podkreślają one niezwykle znaczące miejsce edukacji regionalnej i patriotycznej we współczesnej szkole. Charakteryzuje ją interprzedmiotowość. Stanowi także oś programu wychowawczego.

Jednak, aby wykształcić u uczniów pożądane pozytywne postawy-patriotycznej identyfikacji regionalnej, aby wyzwolić mocną i autentyczną więź z małą i wielką ojczyzną, zadania szkoły wynikające z realizacji podstawy programowej, należy dodatkowo zharmonizować, zintensyfikować i uatrakcyjnić. Można prowadzić je na przykład w ramach: innowacji, kół przedmiotowych, programów i projektów edukacyjnych, wycieczek edukacyjnych, turystyczno-krajoznawczych, klasowych i szkolnych, współpracy międzynarodowej, innych okazjonalnych działań.

Ponadto, zgodnie z wiedzą psychologiczną, działania te, by były efektywne, powinny zawierać: element poznawczy; element uczuciowo-motywacyjny; element behawioralny. Muszą więc oddziaływać na umysł, emocje i wolę ucznia.

Klasa turystyczno-sportowa INNOWACJE Klasa turystyczno-sportowa opracowanie Ekotrasy Gliwice - Zielone Miasto: Opracowanie folderu i zamieszczenie go na stronie UM w zakładce Turystyka; Oprowadzenie przez uczniów-przewodników szlakiem Ekotrasy przedstawicieli gliwickich szkół; Zredagowanie drugiego numeru ,,Małego Misia” - dodatku dla młodych czytelników Miejskiego Serwisu Informacyjnego.

Klasa z rozszerzonym programem nauczania przedmiotów ścisłych polsko-, niemiecko- i anglojęzycznej oraz jej praktyczne wykorzystanie, m. in. podczas wymian zagranicznych. opracowanie edukacyjnej gry planszowej o Gliwicach w wersji:

KOŁA POZALEKCYJNE wybrane przykłady Koło historyczne opieka nad Pomnikiem- Czołgiem Coroczne uroczystości w Dniu Zwycięstwa; Żywe lekcje historii z udziałem kombatantów; Nawiązanie trwałej współpracy ze środowiskiem kombatantów – np. udział w uroczystościach wojskowych w Żaganiu, w odsłonięciu zrekonstruowanego grobu śp. płk pil. Romana Florera; Systematyczny udział i występy okolicznościowe uczniów w uroczystościach rocznicowych związanych z Marszem Śmierci na Cmentarzu Centralnym w Gliwicach; Udział szkoły w Ogólnopolskim Programie „Katyń … ocalić od zapomnienia” – posadzenie Dębu Pamięci.

Koło fotograficzne Wystawa „Gliwickie podwórka”; Wystawa ,,Gliwice zimą”; Albumy „Gliwickie nekropolie”; Wystawa „Śladami secesji - od Gliwic po Wiedeń”.

Koło biologiczne Współpraca z jednym z liceów w ramach innowacji; Założenie Miniogrodu Botanicznego przy szkole; Wycieczki edukacyjne, np. do Lasu Dąbrowa; Lekcje przyrody i warsztaty w Śląskim Ogrodzie Botanicznym (Mikołów – Mokre); zwiedzanie ogrodów botanicznych w Krakowie i we Wrocławiu.

Kocham Kraków. Z Gliwic do Krakowa. PROGRAMY I PROJEKTY wybrane przykłady Kocham Kraków. Z Gliwic do Krakowa. Secesja w Gliwicach, Bielsku-Białej, Krakowie, Pradze, Wiedniu – zwiedzanie połączone z dokumentowaniem; warsztaty- prace nad własnym witrażem, plener malarski; zwiedzanie wystaw i muzeów; udział w wykładach (np. w BWA w Bielsku- Białej i w Muzeum Witraży w Krakowie); Wielokulturowość Gliwic- kultura żydowska: historia naszego miasta, zabytki Gliwic, synagogi i kirkut na Kazimierzu w Krakowie, udział w spektaklach teatralnych (np.„Aj waj czyli historie z cynamonem” w Teatrze Stu i „Skrzypek na dachu” w Teatrze Bagatela); kresowiacy - wycieczka do Lwowa; kultura romska- pokaz tańca, udział w wieczorze romskim; Gliwice przedwojenne w fotografii – Gliwice dziś (spacerem przez miasto).

Utworzenie panteonu kultury śląskiej – galeria postaci. Systematyczny udział grupy uczniów w projekcie Muzeum w Gliwicach „Patrzę, widzę, rozumiem” i lekcjach muzealnych; Spotkania w szkole ze znanymi gliwiczaninami/Ślązakami – np. z panem Henrykiem Wańkiem, z panią Beatą Rybotycką (warsztaty teatralne), z panią Jolantą Wnuk – historykiem sztuki z Muzeum w Gliwicach (wykład o secesyjnych gliwickich witrażach), z twórcami witraży ze Zbrosławic; Utworzenie panteonu kultury śląskiej – galeria postaci.

Projekt „Bryły w architekturze Gliwic” łączący wiadomości z matematyki i znajomość gliwickiej architektury.

Projekt „Moje miasto – moje Gliwice” 2008/2009 „Gliwice nieznane” 2009/2010 film o naszym mieście widzianym oczyma nastolatka (inicjatywa naszej szkoły).

Program CEO „Aktywni z natury” zapoznanie z zabytkami przyrody w Gliwicach, opracowanie wspomnianej ekotrasy, zwiedzanie oczyszczalni ścieków, powstanie projektu Miniogrodu Botanicznego.

Program „Szkoła bez przemocy” wolontariat na rzecz gliwickiego hospicjum i schroniska dla zwierząt.

WYCIECZKI EDUKACYJNE I TURYSTYCZNO- KRAJOZNAWCZE Radiostacja w Gliwicach; Muzeum Chleba w Radzionkowie; Kopalnie węgla Guido w Zabrzu i srebra w Tarnowskich Górach; Opactwo w Rudach Raciborskich; Góra św. Anny; Nasi zasłużeni przodkowie – nekropolie w Gliwicach, Katowicach, Wrocławiu, Krakowie, Warszawie, Lwowie, Paryżu; Ośrodki kultury – udział w spektaklach, koncertach, wystawach/zwiedzanie: Teatr Muzyczny w Gliwicach, Filharmonia w Katowicach, Opera Śląska w Bytomiu, Teatr im. Wyspiańskiego, Teatr Rozrywki w Chorzowie, Centrum Scenografii w Katowicach, Radio Katowice – warsztaty dziennikarskie, Biblioteka Śląska, Muzeum Archidiecezjalne przy Katedrze Chrystusa Króla w Katowicach, Teatr Banialuka w Bielsku-Białej (spektakle i warsztaty) oraz salon wystawienniczy BWA również w Bielsku-Białej, muzea w Krakowie, Wrocławiu, Warszawie oraz w zwiedzanych przez uczniów europejskich stolicach.

WSPÓŁPRACA ZAGRANICZNA Opracowanie harmonogramu wizyty zagranicznych gości (np. w ramach Comeniusa, wakacji dla polskich dzieci z Białorusi)- wyszukiwanie informacji; Oprowadzanie gości z zagranicy po Gliwicach (uczniowie w roli przewodników), wspólne wycieczki po regionie; Przygotowanie prezentacji multimedialnych o szkole, mieście i regionie; promocja Gliwic; Przeprowadzenie sondy ulicznej dotyczącej znajomości Gliwic przez mieszkańców Bawarii.

INNE DZIAŁANIA SZKOŁY Wybrane przykłady Zorganizowanie wieczoru poezji Tadeusza Różewicza związanego z Gliwicami; Występ uczniów na gliwickim Rynku z okazji Świąt Bożego Narodzenia - m. in. pokaz przygotowywania śląskich świątecznych potraw; Konkurs gwary śląskiej; Konkurs o twórczości Eichendorffa; Twórczość Horsta Bienka – konkurs czytelniczy; Prezentacja śląskich noblistów; Organizowanie festynów dla szkolnej społeczności i mieszkańców dzielnicy; Stosowanie logo szkoły i strony internetowej w kolorach województwa śląskiego.

Kilka uwag o naszej pracy… Edukację regionalną rozpoczynamy od najbliższego uczniowi środowiska, stopniowo horyzont rozszerzając o rzeczywistość narodową, państwową, nawet międzynarodową. Planując zajęcia, uwzględniamy element behawioralny. Nauczyciel dyskretnie organizuje pracę, działa uczeń. Odczuwamy satysfakcję, gdy uczniowie sami inicjują działania społeczne, intelektualne, kulturalne i samorządowe. Podejmujemy takie działania, by pomóc wychowankom wydobywać wielorakie wartości tkwiące w regionie, z uwzględnieniem wartości narodowych i ogólnoludzkich, by w oparciu o nie mogli budować własną hierarchię. Zawsze stawiamy na jakość naszych działań, która gwarantuje zainteresowanie uczniów i ich udział w zajęciach nawet w piątkowe popołudnia i soboty.

Zamierzone efekty podejmowanych działań: Budzenie ciekawości poznawczej. Przyrost wiedzy ogólnej i wiedzy o własnym regionie (z uwzględnieniem elementu geograficznego, społecznego i kulturowego), pogłębienie umiejętności kluczowych. Ukształtowanie tożsamości pluralistycznej – świadomość zakorzenienia w bliskiej sobie społeczności, kulturze i terytorium oraz rozumienie i szanowanie odmienności innych (tolerancja, empatia). Poczucie współuczestnictwa i współtworzenia. Duma z dorobku i osiągnięć rodaków. Wychowanie w duchu patriotyzmu. Przygotowanie młodego pokolenia do życia w zbiorowości regionalnej. Świadomość własnej wartości i pewności siebie jako Ślązaka – Polaka –Europejczyka.

Miłość, szmaragd i…Śląsk XVII-wieczny wrocławski poeta Henryk Muhlpfort nazwał Śląsk „szmaragdem Europy”. Kamień ten jest tym piękniejszy i cenniejszy, im więcej ma domieszek. Śląsk bogactwo i urodę zyskał dzięki swej wielokulturowości, a edukacja regionalna – w naturalny sposób związana z edukacją patriotyczną – jest tym skuteczniejsza, im więcej różnorodnych elementów posiada, podobnie jak ów szlachetny szmaragd…

„Przecież każdy z nas nosi w sobie dziedzictwo- dziedzictwo, na które pracowały pokolenia. Całe stulecia zdobyczy i nieszczęść, triumfu i klęsk stanowią dziedzictwo, które zapuszcza głęboko korzenie i czerpie nowe tkanki od każdego z nas. Nie możemy bez niego żyć. To nasza dusza. Tym właśnie dziedzictwem, nazywanym rozmaicie - Ojczyzną lub Narodem – żyjemy.” Jan Paweł II Kraków, 3 maja 1978

Gimnazjum nr 3 im. Noblistów Polskich ul. Jasnogórska 15 – 17 44 – 100 Gliwice www.gim3-gliwice.oswiata.org.pl gim3-gliwice@oswiata.org.pl