Profesor Stefan Markowski Ekonomia menedżerska Wykład 4 Podstawy decyzji ekonomicznych producenta: Produkcja i technologia Profesor Stefan Markowski

Tematy i literatura obowiązkowa Podstawy decyzji ekonomicznych producenta: produkcja i technologia Proces produkcji, skala i zakres Funkcja produkcji, substytucja i komplementarność między czynnikami produkcji, technologia produkcji Produkt całkowity, przeciętny i krańcowy (marginalny) Optimizacja zatrudnienia czynników produkcji Zagadniena: Funkcja produkcji, skala, zakres i fragmentacja produkcji Literatura Froeb & McCann (2012): rozdz. 7; strony 104-117

Proces produkcji, skala i zakres Podmioty decyzyjne po stronie podaży: sprzedawcy, producenci, firmy/przedsiębiorstwa Proces produkcji przekształca zasoby/czynniki produkcji w dobra przy użyciu technologii Technologia produkcji: wiedza na temat jak łączyć czynniki produkcji aby efektywnie produkować określone dobra Podmioty musza zadecydować Co produkować i dla kogo Jak, jakimi środkami i kiedy W jakich ilościach i w jakim zakresie/asortymencie

Proces produkcji, skala i zakres Podmioty musza określić Specyfikacje produktu Wybór technologii produkcji Harmonogram produkcji Miejsce produkcji Jakie czynniki produkcji zatrudnić/użyć Ile można zapłacić właścicielom tych czynników Założenie maksymalizacji zysku jako podstawy decyzji produkcyjnych producenta Zysk brutto: przychody ze sprzedaży – koszty produkcji Zysk netto: zysk brutto – podatki Zysk dla właścicieli: zysk netto – rezerwy obowiązkowe i dobrowolne

Proces produkcji, skala i zakres Firma maksymalizuje zysk w sensie krańcowym: ile zysku przyniesie dodatkowa jednostka produkcji czy dodatkowa jednostka produktu Zysk = Przychód – Koszty Zysk krańcowy = Przychód krańcowy – Koszt krańcowy ZK = PK - KK Zysk krańcowy = 0 gdy zysk całkowity = maksimum Zatem 0 = PK – KK Pk = KK reguła decyzyjna Ale, aby był to zysk a nie strata, przeciętny utarg musi tez być większy niż przecięty koszt: kryterium efektywności ekonomicznej produkcji

Proces produkcji, skala i zakres, funkcja produkcji Stałe i zmienne czynniki produkcji zależą od okresu czasu Krótki okres: przynajmniej jeden czynnik jest stały Długi okres: wszystkie czynniki zmienne Czas mierzony elastycznością czynników produkcji Ilość stopni swobody w decyzjach produkcyjnych Proces produkcji pokazany jako zależność między czynnikami produkcji i wytworzonymi produktami (input- output) Funkcja produkcji pokazuje zależność między czynnikami produkcji i wytworzonym produktem (-ami)

Jeden produkt, dwa czynniki produkcji Funkcja produkcji Jeden produkt, dwa czynniki produkcji Maszyny (Kapitał) Output (X) 6 45 55 65 75 80 75 70 65 50 45 5 50 60 70 80 85 75 70 60 55 50 4 50 60 70 80 80 80 70 60 55 50 3 40 50 60 70 70 70 60 55 50 40 2 30 40 50 55 60 60 55 50 40 30 1 20 32 40 45 50 50 45 40 35 25 _________________________________________ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Pracownicy (Siła robocza)

Funkcja produkcji 85 80 75 70 70 60 60 50 55 50 Produkt całkowity Output Stała ilość maszyn (5) zmienna ilość siły roboczej 85 80 75 70 70 60 60 50 55 50 Produkt całkowity 10 10 10 5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Ilość pracowników -5 -5 -5 Produkt marginalny -10 -10 Economics for Managers

Funkcja produkcji P = f (L,K) K - Kapitał L - Siła robocza Dwa czynniki produkcji – jeden produkt P P = f (L,K) K - Kapitał L - Siła robocza P = f (kL,kK) = kn f(L,K) k - współczynnik skali produkcji n - elastyczność produkcji: procent zmiany produktu przy 1% zmiany wszystkich czynników produkcji – efekty skali produkcji

Efekty skali produkcji Funkcja produkcji Efekty skali produkcji n = 0 jednorodność pierwszego stopnia czyli zerowa elastyczność (jeśli wszystkie czynniki zwiększymy w proporcji k, produkt sie nie zmienia) n = 1 stały efekt skali (constant returns to scale) n > 1 rosnący efekt skali (increasing returns to scale czyli scale economies) n < 1 malejący efekt skali (decreasing returns to scale czyli scale diseconomies)

Produkt całkowity, przeciętny i krańcowy Produkt całkowity czynnika produkcji, inne czynniki niezmienione Produkt przeciętny = produkt całkowity podzielony przez ilość czynnika produkcji, inne czynniki niezmienione (produkt na zatrudnionego, wydajność pracy) Produkt krańcowy/marginalny: produkt dodatkowej jednostki czynnika produkcji, inne czynniki niezmienione (np. produkt dodatkowo zatrudnionej osoby) Prawo malejących przychodów krańcowych (malejącego produktu marginalnego)

Produkt całkowity, przeciętny i krańcowy Etapy produkcji Produkt Etap1 Etap2 Etap3 całkowity Produkt przeciętny Produkt marginalny

Substytucja i komplementarność między czynnikami produkcji Długi okres czasu –wszystkie czynniki zmienne Isoquanta M maszyny (Capital) Output (X) 6 45 55 65 75 80 75 70 65 50 45 5 50 60 70 80 85 75 70 60 55 50 4 50 60 70 80 80 80 70 60 55 50 3 40 50 60 70 70 70 60 55 50 40 2 30 40 50 55 60 60 55 50 40 30 1 20 32 40 45 50 50 45 40 35 25 _________________________________________ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 L zatrudnieni (Praca)

Substytucja i komplementarność między czynnikami produkcji Substytucja i komplementarnosc produkcji (izokwanty) M M M/R Produkt 50 jednostek Produkt L L

Technologia produkcji Funkcje produkcji – wiele produktów i wiele czynników produkcji (Pa, Pb, Pc) = (M, L, Z, Tech) gdzie Pa, Pb, Pc linie produkcyjne Wielkość operacji – skala czynnika produkcji przy pełnym wykorzystaniu Skala operacji – skala produktu przy pełnym wykorzystaniu mocy produkcyjnych Zakres operacji – ilość produktów, które można potencjalnie produkować

Technologia produkcji Optymalizacja czynników produkcji Kapitał Linia izokosztu (“budżet”) Ścieżka rosnącej produkcji Q2 Isokwanty Q1 Praca

Optimizacja zatrudnienia czynników produkcji Negatywne nachylenie izokwanty wyraża spadające marginalna produktywność czynników produkcji Ekonomicznie efektywne są jedynie odcinki izokwanty o nachyleniu negatywnym(2 faza produkcji) Linia jednakowego kosztu (ograniczenie “budżetowe”) Optymalna produkcja: osiągnąć najwyższa izokwantę (produkcje) przy danym nakładzie czynników (“budżecie”) Maksymalizacja produkcji przy danym nakładzie zasobów: najwyższa wydajność/produktywność czynników) Lub, najniższy budżet czynników produkcji dla danej izokwanty (minimalizacja nakładów przy danej produkcji)

Optimizacja zatrudnienia czynników produkcji W punkcie równowagi produkcji marginalna złotówka wydana na zakup siły roboczej czy maszyn przynosi taki sam przyrost wartości produktu Jeśli nie, to pożądana jest substytucja czynników Zmiany cen czynników powodują ich realokacje Ścieżka ekspansji produkcji – optymalizacja czynników na różnych poziomach produkcji

Zagadnienia Funkcja produkcji, skala, zakres i fragmentacja produkcji Zastosowanie w zarzadzaniu