Czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe i niebezpieczne

Czynniki środowiska pracy Fizyczne hałas drgania (wibracja) promieniowanie (jonizujące, podczerwone, nadfioletowe, laserowe) pole elektromagnetyczne elektryczność statyczna pyły przemysłowe czynniki niebezpieczne mogące prowadzić do urazów: poruszające się maszyny ruchome elementy maszyn przemieszczające się wyroby i materiały ostre oraz wystające elementy i krawędzie Chemiczne w zależności od możliwych skutków i rodzaju ich działania: toksyczne drażniące uczulające rakotwórcze mutagenne upośledzające funkcje rozrodcze w zależności od sposobów wchłaniania: przez drogi oddechowe przez skórę i błony śluzowe przez przewód pokarmowy

Czynniki środowiska pracy Biologiczne mikroorganizmy bakterie wirusy grzyby pierwotniaki substancje wytwarzane przez mikroorganizmy toksyny alergeny makroorganizmy rośliny zwierzęta   Psychofizyczne obciążenie fizyczne (statyczne i dynamiczne) obciążenie nerwowo-psychiczne: obciążenie umysłu obciążenie lub niedociążenie percepcyjne obciążenie emocjonalne

Najwyższe dopuszczalne stężenia i natężenia czynników szkodliwych dla zdrowia NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE (NDS) – średnie ważone, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i tygodniowego, określonego w Kodeksie pracy, wymiaru czasu pracy, przez okres jego aktywności zawodowej, nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń. NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE NATĘŻENIE (NDN) fizycznego czynnika szkodliwego dla zdrowia – ustalone jako wartość średnia, której oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i tygodniowego, określonego w Kodeksie pracy, wymiaru czasu pracy, przez okres jego aktywności zawodowej, nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.

Najwyższe dopuszczalne stężenia i natężenia czynników szkodliwych dla zdrowia NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE CHWILOWE (NDSCh) – wartość średnia, która nie powinna spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń, jeżeli utrzymuje się w środowisku pracy nie dłużej niż 30 minut w czasie zmiany roboczej. NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE PUŁAPOWE(NDSP), które ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być w środowisku pracy przekroczone w żadnym momencie.

Badania i pomiary czynników środowiska pracy Badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w zakładach pracy powinny być przeprowadzane nie rzadziej niż: raz na dwa lata – jeśli stężenie (natężenie) określonego czynnika podczas ostatniego badania wyniosło poniżej 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (natężenia), raz w roku – jeśli stwierdzono stężenie (natężenie) określonego czynnika od 0,5 do 1,0 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (natężenia), raz na 6 miesięcy: - jeśli stwierdzono przekroczenie najwyższego dopuszczalnego stężenia (natężenia) danego czynnika, - w razie występowania czynników rakotwórczych, - w razie narażenia pracowników na działanie kilku substancji chemicznych - jeżeli suma ilorazów średnich stężeń tych substancji do wartości ich najwyższych dopuszczalnych stężeń przekracza 1. W dwóch pierwszych przypadkach, tzn. przy przekroczeniu NDS (N) i przy występowaniu czynników rakotwórczych, pracodawca powinien w zasadzie zapewnić stałą kontrolę (monitorowanie) stężeń i natężeń czynników środowiska pracy, i tylko gdy jest to niemożliwe, powinien wykonywać badania co najmniej raz na 6 miesięcy.

Badania i pomiary czynników środowiska pracy Pomiary pola magnetycznego stałego lub pola elektromagnetycznego o częstotliwości 50 Hz albo 1÷ 100 kHz powinny być wykonywane: co najmniej raz na 3 lata – jeżeli podczas ostatniego pomiaru uzyskano wynik o wartościach, dla których czas przebywania pracowników w strefie zagrożenia nie przekracza 0,5 czasu dopuszczalnego, co najmniej raz w roku – jeżeli w wyniku ostatniego pomiaru uzyskano wynik o wartościach, dla których czas przebywania pracowników w strefie zagrożenia przekracza 0,5 czasu dopuszczalnego, każdorazowo – w razie zmiany warunków eksploatacji źródeł pól magnetycznych lub elektromagnetycznych, które mogą wpłynąć na rozkład stref ochronnych. Badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących w środowisku pracy, mogą być wykonywane przez laboratoria: Państwowej Inspekcji Sanitarnej, jednostek badawczo-rozwojowych w dziedzinie medycyny pracy, Centralnego Instytutu Ochrony Pracy, upoważnione przez państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, akredytowane zgodnie z przepisami o badaniach i certyfikacji.

Poziom ekspozycji na hałas (dB) Czynniki środowiska pracy Hałas Najwyższe dopuszczalne natężenie hałasu 135 Szczytowy poziom dźwięku C 115 Maksymalny poziom dźwięku A 85 Dopuszczalne wartości hałasu przy 8-godzinnej ekspozycji Poziom ekspozycji na hałas (dB) Parametry hałasu

Czynniki środowiska pracy Niektóre pojęcia związane z hałasem Hałas słyszalny: 16 ÷16 000 Hz Hałas infradźwiękowy: 2 ÷ 50 Hz Hałas ultradźwiękowy: 10 000 ÷ 100 000 Hz Próg słyszalności: 2 x 10-5 Pa (paskala) Próg bólu: ok. 100 Pa Ciśnienie akustyczne – przyrost ciśnienia środowiska powodowany przez dźwięk – mierzone w paskalach (Pa)

Przykładowe częstotliwości rezonansowe Czynniki środowiska pracy Wibracja Drgania najbardziej oddziałujące na organizm człowieka mają Częstotliwość 0,7 ÷ 1400 Hz. Szczególnie niebezpieczne są częstotliwości niskie z uwagi na możliwość powstania rezonansu z drganiami własnymi organów człowieka. Rezonans 60 – 90 Hz Oczy 10 – 18 Hz Pęcherz moczowy 4,5 – 10 Hz Inne narządy jamy brzusznej 8 Hz Żołądek 4 – 9 Hz Płuca i serce Przykładowe częstotliwości rezonansowe

Czynniki środowiska pracy Rezonans powoduje niebezpieczeństwo wybroczyn, krwotoków, a nawet rozerwania narządów. Ponadto wibracja powoduje m.in.: niedokrwienie części ciała, zmiany zwyrodnieniowe stawów (zwłaszcza nadgarstków, łokci i kręgosłupa), zaburzenia czucia, ból kończyn, zwyrodnienia w rdzeniu kręgowym i mózgu. Profilaktyczne badania lekarskie Co 4 lata Jak przy wstępnych Ogólne neurologiczne Wibracja ogólna Po roku, następnie co 3 lata Ogólne, ze zwróceniem uwagi na układ naczyniowy, nerwowy, kostny Wibracja przekazywana na kończyny górne Częstotliwość Zakres badania Badania okresowe Badania wstępne Rodzaj wibracji

Czynniki środowiska pracy Promieniowanie termiczne 18...20 23...25 4 – praca bardzo ciężka 22 (przy odczuwalnym ruchu powietrza – 23) 25 (przy odczuwalnym ruchu powietrza – 26) 3 – praca ciężka 26 28 2 – praca umiarkowana 29 30 1 – praca lekka 32 33 0 – wypoczynek Osoba niezaaklimatyzowana Osoba zaaklimatyzowana Dopuszczalne wartości obciążenia termicznego (°C) Intensywność pracy (klasa)

Czynniki środowiska pracy Oddziaływanie optyczne światła Promieniowanie rentgenowskie Światło widzialne (ultrafiolet) UV Promieniowanie podczerwone

Czynniki środowiska pracy Oddziaływanie optyczne światła silne światło białe promieniowanie rentgenowskie promieniowanie ultrafioletowe promieniowanie podczerwone promieniowanie laserowe wysoko jaskrawość osłabia wzrok oddziaływanie m.in. kancerogenne, oparzenia zapalenia rogówki i spojówek, oparzenia, zmiany nowotworowe skóry oparzenia siatkówki i rogówki, zaćma, przegrzanie organizmu (udar cieplny) punktowe zniszczenie siatkówki

Promieniowanie elektromagnetyczne Podział fal elektromagnetycznych ze względu na częstotliwość 1. fale bardzo długie - do 0,02 MHz 2. fale radiowe - 0,02 ÷ 300 000 MHz 3. podczerwień - 3 x 106 ÷ 4 x 108 MHz 4. fale widzialne - 4 x 108 ÷ 8 x 108 MHz 5. ultrafiolet - 8 x 108 ÷ 6 x 1010 MHz 6. promienie X - 6 x 1010 ÷ 75 x 1013 MHz 7. promienie gamma - 75 x 1013 ÷ 3 x 1015 MHz   Fale elektromagnetyczne rozchodzą się w przestrzeni jako fala kulista, czyli z jednakową prędkością we wszystkich kierunkach.

Promieniowanie elektromagnetyczne Strefy ochronne Dopuszczalne natężenia pola elektrycznego i pola magnetycznego w strefach ochronnych przy częstotliwościach: 0,1 ÷ 10 MHz   

Promieniowanie elektromagnetyczne Promieniowanie podczerwone Najwyższe, dopuszczalne średnie natężenie napromieniowania oka promieniowaniem podczerwonym wynosi: 150 W/m2   Średnie natężenie promieniowania jest to iloraz wartości napromieniowania oczu lub skóry i czasu trwania ekspozycji: Eśr = N/t gdzie: Eśr – średnie natężenie napromieniowania w W/m2 N – napromieniowanie w J/m2 T – czas trwania ekspozycji

Promieniowanie elektromagnetyczne Dawka graniczna dla osób zatrudnionych w warunkach narażenia na promieniowanie jonizujące W ciągu kolejnych 12 miesięcy: 50 mSv – jeżeli są znane wartości dawek w poszczególnych tkankach i narządach oraz w szpiku kostnym 50 mSv – jeżeli napromieniowanie całego ciała jest równomierne 150 mSv – w soczewkach oczu 500 mSv – w innych tkankach lub narządach, w tym także w skórze. Dla kobiet w wieku do 45 lat – w ciągu kolejnych 3 miesięcy: 12 mSv – wyrażona jako równoważnik dawki w narządach jamy brzusznej. Dla kobiet w ciąży: 1 mSv – wyrażona jako efektywny równoważnik dawki w ciągu 12 miesięcy.

Promieniowanie elektromagnetyczne Zastosowanie pól elektromagnetycznych wysokiej częstotliwości Do 3 MHz: termiczna obróbka metali, łączność radiowa;  3 ÷ 30 MHz: termiczna obróbka dielektryków, suszenie i sterylizacja produktów spożywczych, oczyszczanie ziarna ze szkodników, medycyna itp.; 30÷ 300 MHz: łączność radiowa i telewizyjna, medycyna itp.; 300 ÷ 300 000 MHz: radiolokacja, radionawigacja, łączność radiotelefoniczna, radiometeorologia, radioastronomia, radiospektroskopia, fizyka jądrowa, termiczna obróbka produktów spożywczych, medycyna itp.