Komisja Edukacji Narodowej (KEN) (pełna nazwa: Komisja nad Edukacją Młodzi Szlacheckiej Dozór Mająca ) – centralny organ władzy oświatowej powołany w Polsce przez sejm rozbiorowy 14 października 1773 na wniosek króla Stanisława Poniatowskiego.Stanisława Poniatowskiego

 Komisja była pierwszym ministerstwem oświaty publicznej w Polsce i pierwszą tego typu instytucją w Europie. Została powołana głównie dlatego, że w 1773 zakon jezuitów, który dotąd kierował polskimi szkołami, został nagle rozwiązany przez papieża Klemensa XIV, co w Polsce zagroziło całkowitym upadkiem edukacji.jezuitów

Michał Poniatowski

 Jednak od samego początku faktycznymi pracownikami Komisji była grupa uczonych i artystów skupiona wokół Hugona Kołłątaja, który nadawał cały czas ogólny kierunek jej działaniom. Do najbardziej zasłużonych "ekspertów" zalicza się pisarzy Franciszka Bielińskiego i Juliana Ursyna Niemcewicza, oraz uczonych Feliksa Oraczewskiego, Andrzeja Gawrońskiego, Dawida Pilchowskiego, Hieronima Stroynowskiego oraz Grzegorza Piramowicza. Franciszka BielińskiegoJuliana Ursyna NiemcewiczaFeliksa OraczewskiegoAndrzeja Gawrońskiego Dawida PilchowskiegoHieronima StroynowskiegoGrzegorza Piramowicza

 Dzięki opiece króla Komisja miała niemal zupełną swobodę działań, choć w początkowym okresie opozycja w Sejmie starała się jej podkładać kłody pod nogi poprzez próby obcinania środków finansowych.

 Eksperci pod wodzą Hugona Kołłątaja opracowali trzystopniowy model szkół podstawowych i średnich.  Najniższym stopniem były szkoły parafialne przeznaczone dla niższych stanów (chłopów i mieszczan), pośrednim szczeblem były państwowe szkoły powiatowe – do których głównie trafiały dzieci z rodzin szlacheckich, ale które były też otwarte dla najzdolniejszej młodzieży ze stanów niższych, zaś stopniem najwyższym były dwa uniwersytety – w Wilnie i Krakowie.

Opracowano regulaminy szkolne, zajęto się przygotowaniem nowych programów nauczania i podręczników. W tym celu powołano do życia Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych. W ogłaszanych przez nie konkursach na nowe podręczniki brały udział i przysyłały swoje projekty największe sławy naukowe ówczesnej Europy.

Po śmierci biskupa Józefa Andrzeja Załuskiego, marszałek Sejmu wydał zarządzenie przejęcia Biblioteki Załuskich. Komisja Edukacji Narodowej w imieniu państwa nią zarządzała, a pierwszym kustoszem został członek Komisji Edukacji Narodowej – Ignacy Potocki. Biblioteka ta stała się pierwszą polską biblioteką publiczną.Biblioteki ZałuskichIgnacy Potocki

KEN po raz pierwszy w Polsce zorganizowała seminaria nauczycielskie (szkoły kształcące nauczycieli), które miały uniezależnić szkolnictwo od nauczycieli duchownych (księży i zakonników).

 Wprowadzenie historii Polski.  Wprowadzenie elementów wychowania fizycznego.  Zaczęto nauczać w języku polskim.  Dopuszczenie dziewcząt do nauki na równych prawach z chłopcami.

Reforma oświaty przeprowadzona przez Komisję Edukacji Narodowej nie uratowała bytu państwowego Rzeczypospolitej (w 1795 roku, po 3 rozbiorze, Polska na 123 lata przestała istnieć). Jednak dwa dziesięciolecia funkcjonowania Komisji przyczyniły się do wychowania wielkiej liczby nowocześnie jak na owe czasy wykształconych Polaków. Z dokonań Komisji czerpano w miarę możliwości w czasach zaborów i nawiązywano do niego po odzyskaniu niepodległości.