Tożsamość książki w kulturze informacji dr hab. Małgorzata Kisilowska Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych Uniwersytet Warszawski

CECHY DYSTYNKTYWNE KSIĄŻKI trwałość i wygodna w codziennym użyciu wielostronicowość, pośrednio oczekiwania dotyczące ilości informacji zapis graficzny wydawnictwo zwarte synonim dokumentu (dzieła) piśmienniczego utrwalenie myśli ludzkiej

FUNKCJE KSIĄŻKI wiarygodne źródło informacji edukacyjna, naukowa, popularno-naukowa rozrywkowa religijna, mitologiczna zróżnicowanie przestrzenne i chronologiczne

KULTURA INFORMACJI sposób świadomego i aktywnego funkcjonowania człowieka w infosferze oraz jego konsekwencje

KULTURA INFORMACJI wiedza, umiejętności i celowa aktywność człowieka korzystającego intensywnie i na co dzień z przestrzeni informacyjnej kompetencje informacyjne korzystanie z zasobów informacji twórczość i panowanie nad procesami informacyjnymi

KSIĄŻKA W SIECI Trwałość? Poręczność? Przetwarzalność? Forma zapisu? Chciałbym, aby "Magiczne drzewo" w wersji cyfrowej i papierowej to były inne książki. Papierowe wydanie to fajna opowieść do czytania. A cyfrowe to coś, czym można się bawić i przetwarzać na swój sposób. Dla nas, twórców, to nowy język kontaktu z odbiorcą, trzeba go mądrze wykorzystać. A. Maleszka, 2010

KSIĄŻKA niekoniecznie drukowana Książka to dokument twórczej myśli ludzkiej utrwalony w formie wydawnictwa zwartego, będący zamkniętym dziełem autora lub wielu autorów, przedstawionym w postaci wielostronicowej. Łukasz Gołębiewski, 2010 Zapomnijmy o tym, że książka jest wydrukowanym przedmiotem. Warto jednak zastrzec w definicji jej „stronicowy” charakter, tak by można ją było odróżniać od hipertekstu. Należy też zwrócić uwagę na jej twórczy charakter, dla odróżnienia choćby od instrukcji obsługi. A zatem: To moja propozycja definicji, która uwzględnia zamknięty charakter dzieła, w odróżnieniu od otwartych publikacji internetowych, w których czytelnik może być jednocześnie współautorem i rozwijać pierwotne wątki.

W kulturze informacji wyróżnikiem książki byłaby jej treść, zapisana graficznie, najczęściej z wykorzystaniem kodu języka naturalnego, w uzasadnionych wypadkach także w wybranej formie audiowizualnej. Powinna być dziełem skończonym i zamkniętym, choć – gdyby uwzględnić możliwość zastosowania hipertekstu – dopuszczającym wiele interpretacji. Elementami wyróżniającymi książkę wśród innych dokumentów graficznych dostępnych w Internecie mogłyby być również te określające jej wiarygodność (autor, instytucja sprawcza, nieprzemijająca wartość) oraz obszerność, a w przypadku treści naukowych – charakter (systematyczność, przeglądowość).

FUNKCJE KSIĄŻKI W KULTURZE INFORMACJI komunikacyjna – kompendium, systematyzacja, wiedza, przekaz całościowy rekreacyjna – indywidualny kontakt z tekstem; książka czy gra literacka? zmiana sposobu odbioru – i prezentacji – treści przeżyciowa – „poligon” reakcji i zachowań ekspresyjna – książka jako jeden z możliwych wyborów edukacyjna – czy wydawnictwo informacyjne musi być książką? uwarunkowania ekonomiczne – książki bez postaci materialnej książka: przedmiot czy treść?

„OKOŁOKSIĄŻKOWE” ARTEFAKTY BEHAWIORALNE amatorzy książek („Wybieram książkę” – IKiCz 2010) czytanie represyjne (L. Stetkiewicz, 2011) poszukiwanie treści – forma bez znaczenia prawo jak najmniejszego wysiłku (fragmenty) odbiór długich narracji książka jako towar narzędzie prestiżu

ARTEFAKTY NIEMATERIALNE – ZNACZENIE KSIĄŻKI równoprawność tekstu w kulturze audiowizualnej (M. Hopfinger) zanik wyraźnych granic kulturowych (W. Burszta et al.) wysiłek intelektualny, refleksja, rozwój duchowy książka jako ucieleśnienie ideału kultury piśmienniczej (M. Góralska) zatarcie granic między autorem a odbiorcą rola książki w „niepewnym”, płynnym środowisku wirtualnym prawo autorskie

O ile formalne cechy dystynktywne książki tracą na znaczeniu wraz z intensyfikacją społecznej komunikacji sieciowej, o tyle dotyczące jej wymogi treściowe pozostają niezmienione.