Agnieszka Klimczewska Tłumacze CODA Konferencja „Teoria i praktyka przekładu PJM. Tłumacze siłą Głuchych” 3-4 grudnia 2011 Agnieszka Klimczewska
MIT: Wszyscy CODA znają język migowy MIT: Wszyscy CODA znają język migowy. FAKT: CODA są różni, tak jak różni są niesłyszący - jedyne kryterium konieczne, aby być zaliczonym do tej grupy, to posiadanie przynajmniej jednego rodzica niesłyszącego. Wiele zależy od indywidualnych doświadczeń i od sposobu komunikacji przyjętego przez głuchych rodziców w domu i w kontaktach z dzieckiem. Tylko część niesłyszących identyfikuje się z językiem migowym i społecznością Głuchych (problem dla badaczy – jak do nich dotrzeć w celu stworzenia reprezentatywnej próby).
Paul Preston „Mother Father Deaf Paul Preston „Mother Father Deaf. Living Between Sound and Silence” 150 informatorów z 24 stanów, wiek 18-80 141 oboje rodzice niesłyszący Wśród słyszącej większości dopuszcza się continuum głuchoty Dla głuchych ludzie są głusi lub słyszący – a najwyraźniejszym kryterium jest preferowany system komunikacji
- mowa, język migowy, czytanie z ruchu warg • 1/5 informatorów nie używa ASL (ani innego systemu wizualnego) • komunikacja: - mowa, język migowy, czytanie z ruchu warg - jednoręczna//dwuręczna daktylografia, ASL, systemy migane (SEE, SimCom, Signed English) znaki domowe, pantomima, czytanie z ruchu warg (+/- głos) angielski mówiony, angielski pisany • system zależny od sytuacji i „rozmówcy” • dwujęzyczność (pełna lub niepełna) wybór języka w oparciu o historię (najczęściej migowy jako jeden z dwóch pierwszych, ale nie zawsze)
Sposób porozumiewania się rodziców badanych osób: Tylko migowy – 19 matek, 21 ojców Migowy i mowa – 10 matek, 7 ojców Tylko mowa – 2 matki, 2 ojców (Urszula Bartnikowska)
Być CODA – co to znaczy? Rozmaitość doświadczeń CODA: głusi są obydwoje rodzice / jedno z nich głuchota rodziców jest wrodzona / nabyta status słyszenia pozostałych członków rodziny (rodzeństwo, dziadkowie, krewni) preferowany sposób porozumiewania się odmienne doświadczenia życiowe rodziców różny stosunek (rodziców i dziecka) do głuchoty rodziców kontakty ze środowiskiem osób głuchych pełnienie roli tłumacza / opiekuna (np. córki są rodzinnymi tłumaczami częściej niż synowie)
Rodzinny tłumacz - w kontaktach z osobami z zewnątrz lub mediami - wewnątrz rodziny – między rodzicami i dziadkami, rodzicami a młodszym rodzeństwem, krewnymi. Większe prawdopodobieństwo (Preston) - córki - pierworodni (jedynacy) - duża różnica wieku wśród rodzeństwa - głuche rodzeństwo
MIT: CODA są urodzonymi tłumaczami. FAKT: Znajomość dwóch języków, nawet biegła, nie oznacza jeszcze, że dana osoba może być dobrym tłumaczem. Trzeba mieć do tego specjalne predyspozycje (intelektualne, osobowościowe). Wymaga to również znajomości techniki tłumaczenia, wielu lat szkolenia i praktyki, a także chęci. CODA nie są pytani o zdanie. Decydują potrzeby rodziców. tłumacze i nauczyciele w szkołach dla głuchych (silna nadreprezentacja 80% w badaniach Izy Posiewały) Świadomy wybór?
Część badanych ocenia swoje rodzinne obowiązki tłumacza pozytywnie - jako nieobciążające i dostarczające satysfakcji Niechęć do tłumaczenia – możliwe przyczyny: parentyzacja – zachwianie poczucia bezpieczeństwa, rola do której się „nie dorosło” (permanentne poczucie nieadekwatności), brak zrozumienia ze strony otoczenia „Nie chciało mu się wyjaśniać prostej prawdy, która do wielu ludzi jakoś nie docierała, że mama puszcza go samego w podróż, gdyż jest przekonana, że ktoś, kto posiada zdolność mówienia i słyszenia poradzi sobie w każdej sytuacji. Nawet wtedy, gdy ten ktoś ma dziewięć, dziesięć lat. (…) Denerwowały go tylko zdziwione spojrzenia i ciągle te same pytania, stawiane mu w różnych sytuacjach - w pociągu, w sądzie, gdzie w imieniu mamy składał wyjaśnienia, czy w urzędzie skarbowym, dokąd szedł z niedbale zwiniętym plikiem banknotów, by zapłacić podatek.” „Okrążanie ciszy”
nadmierne obciążenie obowiązkami w porównaniu do rówieśników, brak czasu na własny rozwój, poczucie utraconego dzieciństwa utrata tożsamości (wchodzenie w role) - „granice” i ich rola w rozwoju niezręczne sytuacje, treści nieodpowiednie do wieku dziecka nadmierne wymagania – kompleks niższości
Rodzinny Tłumacz cd. uwikłanie w emocjonalne konflikty w rodzinie odpowiedzialność za świat dźwięków za swoich rodziców (wyjaśnianie, mediacja, ochrona, pozytywne załatwienie sprawy) - adwokat, ochroniarz, partner rodzica kontrola przepływu informacji to kontrola sytuacji tłumaczenie czy podejmowanie decyzji? rodzice głusi znacznie częściej polegają na zdaniu swoich dzieci
negatywny input - swoista stygmatyzacja – negatywne stereotypy, przypisywane osobom głuchym, uogólniane są na ich dzieci (np. niedojrzałość emocjonalna, społeczne niedostosowanie, czy też słaby wgląd w siebie - Lane, 1996) - Dummies’ kid - komentarze na temat rodziców wygłaszane w obecności CODA - niechęć do słyszących - niechęć do głuchych - niechęć do sytuacji tłumaczeniowej w ogóle
Czy CODA potrzebują szkolenia i treningu? Teoria przekładu Kodeks etyczny Wsparcie psychologiczne
Paul Preston: Mother Father Deaf: Living Between Sound and Silence, Harvard University Press, 1995 Urszula Bartnikowska: Sytuacja społeczna i rodzinna słyszących dzieci niesłyszących rodziców , Akapit Wyd.Edukacyjne, 2010 Agnieszka Górska : Okrążanie ciszy, Jacek Santorski & CO., 2004 Thomas H. Bull: Deaf Family Issues: CODAS and Identity. Gallaudet University (artykuł dostępny pod adresem http://www.reach.ca/shared_future/eng/bull.htm)