Analityczność i aprioryczność Renata Ziemińska

Stanowisko Kanta Sądy A priori A posteriori Analityczne Syntetyczne Syntetyczne

Stanowisko Kanta Sądy analityczne to sądy, które w orzeczeniu mają tylko to, co jest już zawarte w podmiocie. Sądy te nie zwiększają naszej wiedzy, a jedynie objaśniają wiedzę już posiadaną. Sądy syntetyczne to sądy nie będące analitycznymi. Sądy a priori to sądy niezależne od doświadczenia, konieczne i powszechne. Sądy a posteriori to sądy empiryczne.

Współczesne pojęcia analityczności (a) definicja semantyczna: (SM) Zdanie analityczne, to zdanie prawdziwe na mocy znaczenia występujących w nim terminów (b) definicja syntaktyczna: (SK) A jest analityczne ≡ ~A jest wewnętrznie sprzeczne (c) definicja pragmatyczna: (PR) Zdanie analityczne, to zdanie uznawane na mocy znaczeń występujących w nim terminów, niezależnie od faktów.

Typy zdań analitycznych (a) prawa logiki (b) egzemplifikacje praw logiki (Jeżeli Szczecin leży nad Odrą, to Szczecin leży nad Odrą) (c) twierdzenia matematyki (d) Zdania typu „Każdy kawaler jest nieżonaty” (e) Zdania typu „Wszystkie ciała są rozciągłe”

Quine’a krytyka analityczności Pojęcie analityczności można bez zastrzeżeń odnosić tylko do praw logiki i ich podstawień, a wtedy dubluje ono pojęcie prawdy logicznej. Nie ma możliwości podania zadowalającej definicji analityczności w przypadku zdań „Każdy kawaler jest nieżonaty” (redukowalnych do prawd logicznych poprzez zastępowanie synonimów). Argumenty Quine’a: (a) pojęcie znaczenia jest niejasne, a zatem niejasne jest też pojęcie synonimiczności; (b) definicje nie mogą być źródłem synonimiczności, ponieważ zakładają synonimiczność wyrażeń językowych itd..

Argumenty przeciw Quine’owi (a) pojęcie zdania analitycznego w językach naturalnych można stosować w sposób przybliżony; nie ma dobrej definicji, ale umiemy identyfikować zdania analityczne, (b) praktyka użytkowników języka jest taka, że spór o uznanie niektórych zdań dotyczy faktów, a spór o uznanie innych zdań jest kwestią znaczenia słów, (c) kolistość definicji analityczności nie jest problemem, (d) Quine domaga się absolutnej definicji zdania analitycznego w ogóle, a można mówić o zdaniach analitycznych w danym języku J.

Stanowisko Kripke’go odróżnienie tego, co konieczne, i tego co, jest znane a priori (Kripke 1988,110), możliwość prawd koniecznych a posteriori (“Ten oto drewniany stół nie jest zrobiony z lodu”) możliwość prawd przygodnych znanych a priori na podstawie znaczenia (“Koty są zwierzętami” nie jest konieczne, ponieważ koty mogłyby okazać się demonami; Kripke 1988,123).

Chisholma obrona sądów syntetycznych a priori Niektóre sądy aprioryczne nie spełniają definicji analityczności (orzecznik w nich nie da się wyanalizować z podmiotu; wąskie, kantowskie pojęcie analityczności, związane ze strukturą podmiotowo-orzecznikową), Istnieją sądy syntetyczne a priori, np. Wszystko, co jest kwadratem, posiada kształt, Wszystko, co jest czerwone, jest kolorowe, Bycie czerwonym wyklucza bycie niebieskim, 2+1=3 itd.

Koncepcje aprioryczności transcendentalizm (a priori jest konstytuowane przez formy i kategorie, w które wyposażony jest transcendentalny podmiot), psychologizm (a priori jest konstytuowane przez strukturę ludzkiego umysłu), intuicjonizm (a priori pochodzi z oczywistości), konwencjonalizm (a priori pochodzi z konwencji), ewolucjonizm (a priori jest rezultatem filogenezy).